1. Νομοθετική ρύθμιση
α. Το άρθρο 1672 ΑΚ ορίζει στο β’ εδάφιο για τον προσωρινό δικαστικό συμπαραστάτη ότι «η εξουσία του περιλαμβάνει κάθε ασφαλιστικό μέτρο απαραίτητο για να αποφευχθεί σοβαρός κίνδυνος για το πρόσωπο ή την περιουσία του συμπαραστατέου», ενώ κατά το άρθρο 805.3 ΚΠολΔ ο προσωρινός ...
συμπαραστάτης «εκτός από τις εξουσίες που του παρέχει το ουσιαστικό δίκαιο, παραστέκει τον συμπαραστατέο στη διενέργεια κάθε διαδικαστικής πράξης και την άσκηση ενδίκων μέσων» σε κάθε δίκη που αφορά το πρόσωπο ή την περιουσία του.β. Η απουσία άλλης διατάξεως, πέραν των ανωτέρω, που να ρυθμίζει την έκταση της εξουσίας του προσωρινού δικαστικού συμπαραστάτη, δίνει εκ πρώτης όψεως την εντύπωση ότι όλες οι περιπτώσεις προσωρινού συμπαραστάτη καταλαμβάνονται από τις δύο αναφερόμενες διατάξεις. Απόρροια αυτού φαίνεται να είναι η παραδοχή1 ότι το εύρος της εξουσίας του προσωρινού συμπαραστάτη είναι πιο μικρό σε σχέση με του οριστικού σε κάθε περίπτωση.γ. Ότι όμως τέτοια παραδοχή δεν ικανοποιεί σε ορισμένες περιπτώσεις από πρακτικής πλευράς ούτε είναι στη γενίκευσή της δογματικά δόκιμη, επιχειρεί να καταδείξει τούτη η συμβολή στην ερμηνεία του άρθρου 1672 ΑΚ, προτείνοντας διαφοροποίηση - κλιμάκωση του εύρους των εξουσιών του προσωρινού συμπαραστάτη ανάλογα με το «είδος» αυτού ή, ακριβέστερα, ανάλογα με το στάδιο στο οποίο βρίσκεται η διαδικασία της δικαστικής συμπαραστάσεως κατά το διορισμό του προσωρινού συμπαραστάτη, όπως εκτίθεται κατωτέρω στις παρ. 4 & 5, αφού προηγηθούν ορισμένες σκέψεις απαραίτητες για τη θεμελίωση των θέσεων που προτείνονταιεδώ.* Αφιερώνεται στη μνήμη του Καθηγητή Θ. Παπαχρίστου - Εισήγηση στο 3ο πανελλήνιο συνέδριο της Εταιρίας Οικογενειακού Δικαίου την 20-11-2015 στη Θεσσαλονίκη. 1 Κακατσάκης, ΣΕΑΚ 1672 σελ. 1104 αρ. 1. Ομοίως Αγγέλα Γεωργιάδη, σε Γεωργιάδη / Σταθόπουλου ΑΚ 1672 αρ. 8 επ. και Γ. Μπαμπέτας, σχόλιο στην απόφαση ΜΠρΑθ 612/2015 σε ΧρΙδΔ 2015 σελ. 509: «εν συγκρίσει με την εξουσία του οριστικού δικαστικού συμπαραστάτη, εκείνη του προσωρινού είναι ουσιωδώς περιορισμένη».2. Ανεπίτρεπτος ο «νομικός θάνατος» (capitis deminutio) φυσικών προσώπωνα. Κάθε φυσικό πρόσωπο έχει ικανότητα δικαίου2• πλήρη μεν, υπό την έννοια ότι μπορεί να είναι φορέας δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, από και διά της γεννήσεώς του,• περιορισμένη δε (ως φορέας μόνο δικαιωμάτων, κατ’ αρχήν3) ήδη από την κυοφορία του. β. Αντιθέτως, δικαιοπρακτική ικανότητα πλήρη (με την έννοια της δυνατότητας αυτοδεσμεύσεως με έγκυρη δικαιοπρακτική δήλωση βουλήσεως) δεν απονέμει το δίκαιο σε κάθε φυσικό πρόσωπο, αλλά μόνο στους• ενήλικους4 (δηλαδή με συμπληρωμένο το 18 έτος της ηλικίας τους)• που δεν τελούν σε καθεστώς δικαστικής συμπαραστάσεως5 και• κατά τη στιγμή της δηλώσεως της βουλήσεώς τους έχουν συνείδηση των πράξεών τους και δεν βρίσκονται σε ψυχική ή διανοητική διαταραχή που να περιορίζει αποφασιστικά τη λειτουργία της βουλήσεώς τους6.γ. Η έλλειψη δικαιοπρακτικής ικανότητας δεν σημαίνει βέβαια ότι δεν συνάπτονται δικαιοπραξίες που αφορούν τους δικαιοπρακτικά ανίκανους, αλλά απλώς ότι αυτοί συνάπτουν δικαιοπραξίες δια των νομίμων αντιπροσώπων τους7 (και όχι αυτοπροσώπως).2 ΑΚ 34 – 36. Ο επιβαλλόμενος από τη διάταξη του άρθρου 2.1 Σ «σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου επιτάσσουν να αντιμετωπίζεται κάθε άνθρωπος αποκλειστικώς ως υποκείμενο (όχι ως αντικείμενο) δικαίου» (Φ. Δωρής, Εισαγωγή στο αστικό δίκαιο 1991 τ. Β1 σελ. 13 παρ. 5 Ι 1).3 Ερμηνευτικά γίνεται δεκτό ότι, κατ’ εξαίρεση, η ικανότητα δικαίου του εμβρύου αναφέρεται και σε όσες υποχρεώσεις είναι συναφείς προς το δικαίωμα που αποκτά (Α. Γαζής, , Γενικαί αρχαί του αστικού δικαίου 1973 τ . Β1 παρ.V2. Ι. Καρακατσάνης, σε Γεωργιάδη / Σταθόπουλο, ΑΚ 36 IV αριθ. 5. Ι. Καράκωστας, ΑΚ 36 σελ. 259 παρ. 4 αρ. 399. Ι. Σόντης, ΕρμΑΚ 36 αρ. 6. Αικ. Φουντεδάκη, ΣΕΑΚ 36 Γ-Ι σελ. 11 αρ. 11) ιδίως όταν αυτό συνάγεται από άλλη, ειδική διάταξη, όπως λόγου χάρη το άρθρο 1711 εδ. α ́ κατά το οποίο το κυοφορούμενο μπορεί να γίνει κληρονόμος, οπότε αναγκαίως αποκτά και υποχρεώσεις της κληρονομίας (Π. Φίλιος, Γενικές αρχές 4η εκδ. σελ. 30 παρ. 13 Β), ως προς τις οποίες εν τούτοις σημειωτέον ότι περιορίζεται η ικανότητα δικαίου κάθε ανηλίκου (και του εμβρύου) με την exlege παροχή σ’ αυτό του ευεργετήματος της απογραφής. (Ότι το ευεργέτημα αυτό αφορά την ικανότητα δικαίου, συνιστώντας ευμενή για τον φορέα της περιορισμό αυτής, Κ. Παναγόπουλος, Ατελής ικανότητα δικαίου μορφωμάτων δίχως νομική προσωπικότητα, σε ΕφαρμΑστΔ 2015 σελ. 690). 4 ΑΚ 127.5 ΑΚ 1676 περίπτωση 1.6 Πρβλ. ΑΚ 131.1.7 Σχετικώς πρβλ. και Ι. Σπυριδάκη, Η μεταρρύθμιση του οικογενειακού δικαίου 1997 Digesta 20169Κωνσταντίνος Πσναγόπουλοςδ. Δεν νοείται δηλαδή νόμιμη αποστέρηση της δικαιοπρακτικής ικανότητας του προσώπου, δίχως παράλληλα την εξασφάλιση της απρόσκοπτης δυνατότητας συνάψεως δικαιοπραξιών για τον ανίκανοαπό το νόμιμο αντιπρόσωπό του, διότι διαφορετικά θα επρόκειτο κατ’ουσίαν για capitis deminutio8, πράγμα ασύμβατο με τον σύγχρονο νομικό πολιτισμό και αντίθετο προς την Συνταγματικά κατοχυρωμένη στη χώρα μας προστασία της ανθρώπινης αξίας (άρθρο 2.1 Σ). 3. «Είδη» (περιπτώσεις) προσωρινού δικαστικού συμπαραστάτηΣτην περίπτωση λοιπόν αποστερήσεως της δικαιοπρακτικής ικανότητας προσώπου για το λόγο ότι τελεί υπό καθεστώς στερητικής συμπαραστάσεως, η έννομη τάξη εξασφαλίζει τη δυνατότητα συνάψεως δικαιοπραξιών για τον συμπαραστατούμενο με τον διορισμό του δικαστικού συμπαραστάτη9, επέχοντος θέση νομίμου αντιπροσώπου10, που χαρακτηρίζεται οριστικός όταν τελεσιδικήσει η απόφαση που διατάσσει τη δικαστική συμπαράσταση11, ενώ ως προσωρινός δικαστικός συμπαραστάτης χαρακτηρίζεται:α) εκείνος που διορίζεται προ της εκδόσεως οριστικής αποφάσεως (με την κατάθεση αιτήσεως για δικαστική συμπαράσταση ή, ενίοτε, και προ αυτής)12,β) εκείνος που διορίζεται με την οριστική απόφαση13 ως την τελεσιδικία της καιγ) εκείνος που, μετά την τελεσιδικία της αποφάσεως, διορίζεται σε αναπλήρωση του αρχικού συμπαραστάτη που εξέλιπε για οποιοδήποτε λόγο (παραίτηση, αδυναμία ασκήσεως λειτουργήματος, παύση ή θάνατος) μέχρι την τελεσιδικία της δικαστικής αποφάσεως που θα ορίζει τον νέο οριστικό συμπαραστάτη.σελ. 172 – 173.8 Πρβλ. σχετικώς και Κουτσουράδη, σε Γεωργιάδη / Σταθόπουλου, ΑΚ Εισαγωγικές παρατηρήσεις στα άρθρα 1666-1688 αρ. 13 σελ. 842 προς 843.9 Εντούτοις, για τις μη δεκτικές αντιπροσωπεύσεως δικαιοπραξίες (τέλεση γάμου, συναίνεση σε υιοθεσία, εκούσια αναγνώριση τέκνου, σύνταξη ή ανάκληση διαθήκης, ιδιότητα μέλους σωματείου κλπ), φαίνεται επί στερητικής συμπαραστάσεως αναπόφευκτος ο «νομικός ακρωτηριασμός» του προσώπου (Κουτσουράδης, Η προληπτική ίδια αστική προστασία εκ μέρους των ηλικιωμένων και των πασχόντων ενηλίκων, σε ΕλΔ 2013 σελ. 637), συνακόλουθα δε ανέφικτη σε σχέση με τη δικαιοπρακτική ικανότητα η πλήρης ικανοποίηση της προβλέψεως για ισότητα ανάμεσα σε υγιείς και αναπήρους στην διεθνή σύμβαση του ΟΗΕ που κυρώθηκε στη χώρα μας με το ν. 4074/2012. 10 Ι. Δεληγιάννης, Η δικαστική συμπαράσταση 1997 σελ. 42 και 80. Γ. Δασκαρόλης, Παραδόσεις οικογενειακού δικαίου 2001 σελ. 730 & 751.11 ΑΚ 1681 εδ. β ́.12 ΑΚ 1672 εδ. α ́.13 ΑΚ 1672 εδ. γ ́.Digesta 201610Τα τρία είδη του προσωρινού δικαστικού συμπαραστάση.Κωνσταντίνος Δ. Παναγόπουλοςα. Το άρθρο 1672 ΑΚ ορίζει στο β’ εδάφιο για τον προσωρινό δικαστικό συμπαραστάτη ότι «η εξουσία του περιλαμβάνει κάθε ασφαλιστικό μέτρο απαραίτητο για να αποφευχθεί σοβαρός κίνδυνος για το πρόσωπο ή την περιουσία του συμπαραστατέου», ενώ κατά το άρθρο 805.3 ΚΠολΔ ο προσωρινός ...
Αν. Καθηγητής στη Νομική Σχολή Δ.Π.Θ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου