Κληρονομία από διαθήκη και εφαρμογή του ερμηνευτικού κανόνα του άρθρου 1799 ΑΚ. Εγκατάσταση κληρονόμου στην ψιλή κυριότητα ακινήτων υπό αναβλητική αίρεση. Ορθά το δικάσαν δικαστήριο.....934/2012 ΑΠ

934/2012 ΑΠ ( 584739)

(Α΄ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ, ΧΡΙΔ 2012/741) Κληρονομία από διαθήκη και εφαρμογή του ερμηνευτικού κανόνα του άρθρου 1799 ΑΚ. Εγκατάσταση κληρονόμου στην ψιλή κυριότητα ακινήτων υπό αναβλητική αίρεση. Ορθά το δικάσαν δικαστήριο αναγνώρισε, ότι η ...

ενάγουσα-αναιρεσίβλητη είναι μοναδική από διαθήκη κληρονόμος της μητέρας της στα επίδικα ακίνητα κατά πλήρη κυριότητα, αφού η αίρεση της απόκτησης από αυτή γνήσιων τέκνων δεν πληρώθηκε λόγω της άρνησης του συζύγου της και πρέπει να θεωρηθεί ότι έχει πληρωθεί. Απορρίπτεται η αναίρεση κατά το άρθρο 559 αριθ. 1 ΚΠολΔ. (επικυρώνει την υπ΄ αριθμ. 3990/2009 απόφαση του Εφετείου Αθηνών).

  

Αριθμός 934/2012

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ

Γ` Πολιτικό Τμήμα

ΣΥΓΚΡΟΤΗΘΗΚΕ από τους Δικαστές: Ελισάβετ Μουγάκου-Μπρίλλη, Αντιπρόεδρο, Χαράλαμπο Δημάδη, Σπυρίδωνα Μιτσιάλη, Δημήτριο Μαζαράκη και Χαράλαμπο Αθανασίου, Αρεοπαγίτες.

ΣΥΝΗΛΘΕ σε δημόσια συνεδρίαση στο Κατάστημά του στις 22 Φεβρουαρίου 2012, με την παρουσία και της γραμματέως Φωτεινής Σαμέλη, για να δικάσει την υπόθεση μεταξύ:

Του αναιρεσείοντος: Ελληνικού Δημοσίου που εκπροσωπείται νομίμως από τον Υπουργό Οικονομικών που κατοικεί και εδρεύει στην Αθήνα, αφενός ως νομίμου εκπροσώπου του Ελληνικού Δημοσίου και αφετέρου ως εποπτεύοντα την διαχείριση της υπέρ κοινωφελούς σκοπού δωρηθείσας επίδικης περιουσίας, το οποίο εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιό του Κων/νο Παπαγεωργίου, Πάρεδρο Ν.Σ.Κ. ο οποίος ανακάλεσε την από 21-2-2012 δήλωσή του εκ του άρθρου 242 παρ.2 του ΚπολΔ και παραστάθηκε αυτοπροσώπως.

Της αναιρεσίβλητης: Φ. θυγ. Ι. Β., κατοίκου .... , η οποία εκπροσωπήθηκε από την πληρεξούσια δικηγόρο της Κυριακούλα Παντελεάκη, η οποία ανακάλεσε την από 14-2-2012 δήλωσή της εκ του άρθρου 242 παρ. 2 του ΚΠολΔ και παραστάθηκε αυτοπροσώπως.

ΚΟΙΝΟΠΟΙΟΥΜΕΝΗ:

1. Χ. χα Χ. Σ., κάτοικο ..., 2. φιλανθρωπικό σωματείο ".........." που εδρεύει στην Αθήνα και 3. αστική εταιρεία με την επωνυμία "................. ", που εδρεύει στην ....... Λουτρακίου και εκπροσωπείται νομίμως.

Η ένδικη διαφορά άρχισε με την από 30-7-2005 αγωγή και με τις από 3-5-2006 προτάσεις- προσθήκη-αντίκρουση της ήδη αναιρεσίβλητης, που κατατέθηκαν στο Πολυμελές Πρωτοδικείο Αθηνών και συνεκδικάσθηκαν. Εκδόθηκαν οι αποφάσεις: 6311/2007 του ίδιου Δικαστηρίου και 3990/2009 του Εφετείου Αθηνών. Την αναίρεση της τελευταίας απόφασης ζητεί το αναιρεσείον με την από 4-12-2009 αίτησή του.

Κατά τη συζήτηση της αίτησης αυτής, που εκφωνήθηκε από το πινάκιο, οι διάδικοι παραστάθηκαν όπως σημειώνεται πιο πάνω. Ο Εισηγητής Αρεοπαγίτης Δημήτριος Μαζαράκης ανέγνωσε την από 13-2-2012 έκθεσή του, με την οποία εισηγήθηκε την απόρριψη της κρινόμενης αίτησης αναίρεσης.

Ο πληρεξούσιος του αναιρεσείοντος ζήτησε την παραδοχή της αίτησης, η πληρεξούσια της αναιρεσίβλητης την απόρριψή της, καθένας δε την καταδίκη του αντιδίκου μέρους στη δικαστική δαπάνη.

ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ

Επειδή, κατά το άρθρο 1799 ΑΚ, το οποίο έχει εφαρμογή στις διατάξεις τελευταίας βούλησης, αν απαιτείται να συμπράξει τρίτος, για να πληρωθεί η αίρεση, με την οποία έχει γραφεί ο τιμώμενος και ο τρίτος αρνείται να συμπράξει, η αίρεση σε περίπτωση αμφιβολίας θεωρείται, ότι έχει πληρωθεί. Το άρθρο αυτό καθιερώνει ερμηνευτικό κανόνα και έχει εφαρμογή μόνο, εφόσον από τη διαθήκη δεν συνάγεται αντίθετη βούληση του διαθέτη. Η διάταξη αυτή δεν έχει εφαρμογή σε περίπτωση αίρεσης, που εξαρτάται απλά από τη βούληση τρίτου, αλλά μόνο σε περίπτωση μικτής αίρεσης, εξαρτώμενης δηλαδή και από τη βούληση του τιμωμένου και μόνο, αν ο τρίτος αρνείται να συμπράξει. Από τη διατύπωση της διάταξης αυτής επίσης συνάγεται, ότι η ρύθμισή της αναφέρεται μεν σε αναβλητική αίρεση, εφαρμόζεται όμως αναλογικά και σε περίπτωση διαλυτικής αίρεσης.

Περαιτέρω, από τη διάταξη του άρθρου 559 αριθ. 1 ΚΠολΔ προκύπτει, ότι ο λόγος αναίρεσης για ευθεία παράβαση ουσιαστικού κανόνα δικαίου ιδρύεται, αν αυτός δεν εφαρμοστεί, ενώ συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις της εφαρμογής του, ή αν εφαρμοστεί, ενώ δεν έπρεπε, καθώς και αν εφαρμοστεί εσφαλμένα, αντίστοιχα δε, όταν στην ελάσσονα πρόταση του νομικού συλλογισμού δεν εκτίθενται καθόλου τα πραγματικά περιστατικά ή, όταν τα εκτιθέμενα δεν καλύπτουν όλα τα στοιχεία που απαιτούνται με βάση το πραγματικό κανόνα δικαίου για την επέλευση της έννομης συνέπειας, που απαγγέλθηκε ή την άρνησή της. Στην περίπτωση, που το δικαστήριο έκρινε κατ` ουσίαν την υπόθεση, η παραβίαση κανόνα ουσιαστικού δικαίου κρίνεται ενόψει των πραγματικών περιστατικών, που ανελέγκτως δέχτηκε, ότι αποδείχθηκαν το δικαστήριο της ουσίας και της υπαγωγής αυτών στο νόμο, και ιδρύεται ο λόγος αυτός αναίρεσης, αν οι πραγματικές παραδοχές της απόφασης καθιστούν φανερή την παραβίαση.

Στην προκείμενη περίπτωση, το Εφετείο με την προσβαλλόμενη απόφασή του, δέχτηκε τα ακόλουθα: "Η Ε. χήρα Ι. Β., που αποβίωσε στις 5-10-2003, με την από 5-12-1999 ιδιόγραφη διαθήκη της όρισε, ότι αφήνει στην ενάγουσα και ήδη αναιρεσίβλητη θυγατέρα της τέσσερα ακίνητα και συγκεκριμένα μια οριζόντια ιδιοκτησία, που βρίσκεται στην Αθήνα επί των οδών .. και ... στον αριθμό ... , μία οικία με το οικόπεδό της, που βρίσκεται στο Λουτράκι - Κορινθίας επί της οδού ... αριθμός ., μια οριζόντια ιδιοκτησία, που βρίσκεται στο Λουτράκι - Κορινθίας επί της οδού ... αριθμός . και έναν αγρό πέντε (5) στρεμμάτων, που βρίσκεται στη θέση "Λειβαδάκι" επίσης, στο Λουτράκι - Κορινθίας. Η διαθέτιδα περιέλαβε στην ως άνω διαθήκη τον ακόλουθο, κατά λέξη, όρο: "υπό τον όρο όμως δεν θα έχει δικαίωμα να πουλήσει ή να τα χαρίσει, εάν δεν αποκτήσει γνήσια τέκνα, διαφορετικά να περιέλθουν μετά το θάνατό της στο έργο που θα αναφερθώ πιο κάτω". Η διαθέτιδα στην ίδια διαθήκη όρισε και τα ακόλουθα: "ορίζω, ό,τι υπόλοιπον υπάρχει από την περιουσία μου και ό,τι καταθέσεις χρημάτων σε Τράπεζες να αναγερθεί ένας τρισυπόστατος Ιερός Ναός ..., την επιμέλεια της εκκλησίας να την αναλάβει η Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου Περαχώρας μετά τον θάνατό μου και την κυριότητα ....... ... . Αφού ολοκληρωθεί η εκκλησία και αγιογραφηθεί ό,τι έχει απομείνει από την περιουσία μου και ό,τι καταθέσεις υπάρχουν, να δοθούν στο ................ . Εκτελεστή της διαθήκης μου και διαχειριστή του έργου μου και της περιουσίας μου και χρηματικών ποσών σε Τράπεζες αφήνω την εξαδέρφη μου Χ. Σ. του Χ. ...".

Οπως συνάγεται από το κείμενο της διαθήκης, χωρίς αμφιβολία, η παραπάνω διαθέτιδα εγκατέστησε την ενάγουσα και ήδη αναιρεσείουσα κληρονόμο της στην επικαρπία των παραπάνω ακινήτων, ενώ, για την εγκατάσταση της ίδιας ως κληρονόμου στην ψιλή κυριότητα αυτών, η διαθέτιδα έθεσε την αναβλητική αίρεση της απόκτησης από αυτήν γνήσιων τέκνων, και, σε περίπτωση μη απόκτησης τέτοιων, όρισε να περιέλθουν τα ως άνω περιουσιακά στοιχεία, μετά το θάνατο της αναιρεσίβλητης, στην ως άνω Ιερά Μονή. Με το θάνατο της διαθέτιδας, κατά την εικαζόμενη θέλησή της, η ψιλή κυριότητα των ακινήτων έχει επαχθεί στην Ιερά Μονή, αφού δεν μεσολαβεί στάδιο σχολάζουσας κληρονομιάς, και η τελευταία πρέπει να έχει την εν λόγω κληρονομιά μέχρι την πλήρωση της παραπάνω αίρεσης, και σε τέτοια περίπτωση, πρέπει να αποκαταστήσει αυτήν στην υπό αίρεση εγκαταστάτη, δηλαδή στην αναιρεσίβλητη. Η εγκατάσταση της αναιρεσίβλητης στην ψιλή κυριότητα ακινήτων με την παραπάνω αναβλητική αίρεση, ισχύει ως καταπίστευμα με καταπιστευματοδόχο την ενάγουσα-αναιρεσίβλητη και βεβαρημένη την ως άνω Ιερά Μονή, η πλήρωση δε της ίδιας αίρεσης λειτουργεί διαλυτικά για το δικαίωμα της τελευταίας.

Από την ίδια διαθήκη συνάγεται, επίσης, χωρίς αμφιβολία, ότι η διαθέτιδα εγκατέστησε στην υπόλοιπη περιουσία της και στις καταθέσεις χρημάτων σε Τράπεζες αποκλειστικό κληρονόμο της την ανωτέρω Ιερά Μονή, με σκοπό την ανέγερση του ναού, ενώ σε ό,τι απομείνει από την περιουσία της και τις καταθέσεις της όρισε ως κληροδόχο το σωματείο "......................." και βεβαρημένη με την κληροδοσία την ως άνω Ιερά Μονή. Περαιτέρω, αποδεικνύεται, ότι η αναιρεσίβλητη τέλεσε γάμο με τον Γ. Κ. στις 10-11-2001 και παρά την επιθυμία αυτής να αποκτήσει παιδιά, δεν κατέστη αυτό δυνατό λόγω της άρνησης αυτού (συζύγου της). Ο τελευταίος μάλιστα έχει φύγει από την Ελλάδα και η έγγαμη συμβίωσή τους έχει διασπαστεί. Οπως συνάγεται, από το κείμενο της διαθήκης, η βούληση της διαθέτιδας ήταν να αποκτήσει η θυγατέρα της γνήσια τέκνα σε νόμιμο γάμο και οπωσδήποτε δεν απέβλεψε στη μη πλήρωση της ως άνω αναβλητικής αίρεσης.

Ετσι, δεν αποκλείεται η εφαρμογή του ερμηνευτικού κανόνα του άρθρου 1799 ΑΚ. Κατά συνέπεια, η αίρεση της απόκτησης γνήσιων τέκνων από την ενάγουσα-αναιρεσίβλητη, η οποία δεν πληρώθηκε λόγω της άρνησης του συζύγου της, πρέπει να θεωρηθεί ότι έχει πληρωθεί". Με βάση τις παραδοχές αυτές, το Εφετείο έκρινε, ότι από το κείμενο της ως άνω διαθήκης συνάγεται χωρίς αμφιβολία, ότι η διαθέτιδα εγκατέστησε την ενάγουσα και ήδη αναιρεσείουσα κληρονόμο της στην επικαρπία των αναφερόμενων τεσσάρων ακινήτων, ενώ, για την εγκατάσταση της ίδιας ως κληρονόμου στην ψιλή κυριότητα αυτών, η διαθέτιδα έθεσε την αναβλητική αίρεση της απόκτησης από αυτήν γνήσιων τέκνων, και, σε περίπτωση μη απόκτησης τέτοιων, όρισε να περιέλθουν τα ως άνω περιουσιακά στοιχεία, μετά το θάνατο της αναιρεσίβλητης, στην ως άνω Ιερά Μονή, ότι με το θάνατο της διαθέτιδας, κατά την εικαζόμενη θέλησή της, η ψιλή κυριότητα των ακινήτων έχει επαχθεί στην Ιερά Μονή, αφού δεν μεσολαβεί στάδιο σχολάζουσας κληρονομιάς, και η τελευταία πρέπει να έχει την εν λόγω κληρονομιά μέχρι την πλήρωση της παραπάνω αίρεσης, και, σε τέτοια περίπτωση, πρέπει να αποκαταστήσει αυτήν στην υπό αίρεση εγκαταστάτη, δηλαδή στην αναιρεσίβλητη, ότι η αναιρεσίβλητη τέλεσε γάμο με τον Γ. Κ. στις 10-11-2001 και παρά την επιθυμία της να αποκτήσει παιδιά, δεν κατέστη αυτό δυνατό λόγω της άρνησης του συζύγου της, ο οποίος μάλιστα έχει φύγει από την Ελλάδα και η έγγαμη συμβίωσή τους έχει διασπαστεί, ότι η βούληση της διαθέτιδας ήταν να αποκτήσει η αναιρεσίβλητη θυγατέρα της γνήσια τέκνα σε νόμιμο γάμο και οπωσδήποτε δεν απέβλεψε στη μη πλήρωση της ως άνω αναβλητικής αίρεσης και ότι η αίρεση της απόκτησης γνήσιων τέκνων από την ενάγουσα-αναιρεσίβλητη, η οποία δεν πληρώθηκε λόγω της άρνησης του συζύγου της, πρέπει να θεωρηθεί ότι έχει πληρωθεί. Ακολούθως, το Εφετείο δέχτηκε την ασκηθείσα από την ενάγουσα-αναιρεσίβλητη έφεση, εξαφάνισε την πρωτόδικη απόφαση, που είχε εκφέρει αντίθετη κρίση, και αφού θεώρησε, ότι η προαναφερθείσα αναβλητική αίρεση έχει πληρωθεί, δέχτηκε εν μέρει την αγωγή και αναγνώρισε, ότι η ενάγουσα και ήδη αναιρεσίβλητη είναι μοναδική από διαθήκη κληρονόμος της μητέρας της Ε. χήρας Ι. Β. στα ως άνω τέσσερα ακίνητα κατά πλήρη κυριότητα. Ετσι, που έκρινε, το Εφετείο δεν παραβίασε την ουσιαστικού δικαίου διάταξη του άρθρου 1799 ΑΚ, την οποία ορθά ερμήνευσε και εφάρμοσε.

Επομένως, ο μοναδικός λόγος της αναίρεσης από τον αριθμό 1 του άρθρου 559 ΚΠολΔ, με τον οποίο το αναιρεσείον Ελληνικό Δημόσιο υποστηρίζει την ευθεία παραβίαση της διάταξης του άρθρου 1799 ΑΚ, διότι, κατά τη βούληση της διαθέτιδας, η μη πλήρωση της αίρεσης είχε ως αποτέλεσμα την επαγωγή της ψιλής κυριότητας στην αναφερόμενη τέταρτη εναγομένη-εφεσίβλητη Ιερά Μονή, υπέρ της οποίας ο Υπουργός Οικονομικών άσκησε αυτοτελή πρόσθετη παρέμβαση, είναι απορριπτέος ως αβάσιμος.

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ

Απορρίπτει την από 4-12-2009 αίτηση του Ελληνικού Δημοσίου για αναίρεση της 3990/2009 αποφάσεως του Εφετείου Αθηνών.

Καταδικάζει το αναιρεσείον στα δικαστικά έξοδα της αναιρεσίβλητης, τα οποία ορίζει στο ποσό των τριακοσίων (300) ευρώ.

Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στην Αθήνα στις 19 Απριλίου 2012.

Και

Δημοσιεύθηκε στην Αθήνα σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του στις 31 Μαΐου 2012.

Η ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ