Η ΚΤΗΣΗ ΚΥΡΙΟΤΗΤΑΣ ΜΕ ΧΡΗΣΙΚΤΗΣΙΑ ΣΕ ΒΑΡΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ∆ΗΜΟΣΙΟΥ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΤΟΜΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 4 Ν. 3127/2003 Β ΜΕΡΟΣ..

IV. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ: Η ΤΟΜΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 4 Ν. 3127/2003

IV. Α. Το κείµενο του νόµου

Στο προ-παρατεθέν πλαίσιο και µετά τη διαπίστωση του υπαρκτού νοµοθετικού κενού από το σύνολο του νοµικού κόσµου, θεσπίστηκε ο Ν. 3127/2003 περί «Τροποποιήσεως και συµπλήρωσης των νόµων 2308/1995 και 2664/1998 για την Κτηµατογράφηση και το Εθνικό Κτηµατολόγιο και άλλες διατάξεις», στο άρθρο 4 του οποίου προβλέπονται τα εξής:

«1. Σε ακίνητο που βρίσκεται µέσα στο σχέδιο πόλεως ή µέσα σε οικισµό που προϋφίσταται του έτους 1923 ή µέσα σε οικισµό κάτω των 2.000 κατοίκων, που έχει οριοθετηθεί, ο νοµέας του θεωρείται κύριος έναντι του ∆ηµοσίου, εφόσον:

α) νέµεται, µέχρι την έναρξη ισχύος του νόµου αυτού, αδιαταράκτως για δέκα (10) έτη το ακίνητο, µε νόµιµο τίτλο από επαχθή αιτία, υπέρ του ιδίου ή του δικαιοπαρόχου του, που έχει καταρτισθεί και µεταγραφεί µετά την 23.2.1945, εκτός εάν κατά την κτήση της νοµής βρισκόταν σε κακή πίστη, ή

β) νέµεται, µέχρι την έναρξη ισχύος του νόµου αυτού, το ακίνητο αδιαταράκτως για χρονικό διάστηµα τριάντα (30) ετών, εκτός εάν κατά την κτήση της νοµής βρισκόταν σε κακή πίστη.

Στο χρόνο νοµής που ορίζεται στις περιπτώσεις α΄ και β΄ προσµετράται και ο χρόνος νοµής των δικαιοπαρόχων που διανύθηκε µε τις ίδιες προϋποθέσεις. Σε κακή πίστη βρίσκεται ο νοµέας, εφόσον δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 1042 του ΑΚ.

77 Ως αναφέρθηκε ανωτέρω αναφορικά µε τα δάση και τις δασικές εκτάσεις, ως προς τα οποία ισχύει µαχητό τεκµήριο κυριότητας, υπό την έννοια της µεταστροφής του βάρους αποδείξεως σε βάρος του ιδιώτη και υπέρ του Ελληνικού ∆ηµοσίου.

2. Οι διατάξεις της προηγούµενης παραγράφου εφαρµόζονται για ακίνητο εµβαδού µέχρι

2.000 τ.µ. Για ενιαίο ακίνητο εµβαδού µεγαλύτερου των 2.000 τ.µ., οι διατάξεις της προηγούµενης παραγράφου εφαρµόζονται µόνο εφόσον στο ακίνητο υφίσταται κατά την 31.12.2002 κτίσµα που καλύπτει ποσοστό τουλάχιστον τριάντα τοις εκατό (30%) του ισχύοντος συντελεστή δόµησης στην περιοχή».

Περαιτέρω, σύµφωνα µε τη διάταξη της παρ. 3 του άρθρου 4 Ν. 3127/2003, αποφάσεις που εκδόθηκαν από τις επιτροπές ενστάσεων που προβλέπονται στα άρθρα 6, 7 και 10 Ν. 2308/1995, µε τις οποίες αναγνωρίζονται δικαιώµατα του ∆ηµοσίου σε ακίνητα που εµπίπτουν στην ως άνω παρ. 1, επανεξετάζονται εντός τριών (3) µηνών από την έναρξη ισχύος του Ν. 3127/2003 (19-03-2003), καθοριζοµένης µε απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και ∆ηµοσίων Έργων της διαδικασίας επανεξέτασης και κάθε άλλης αναγκαίας λεπτοµέρειας για την εφαρµογή της οικείας παραγράφου⁷⁸.

Σύµφωνα άλλωστε µε το άρθρο 9 παρ. 1 του ιδίου Νόµου «Η ισχύς του παρόντος αρχίζει από τη δηµοσίευσή του στην Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως, εκτός αν ορίζεται διαφορετικά στις επί

µέρους διατάξεις του.»

IV. Β. Οι τελευταίες τροποποιήσεις του κειµένου του άρθρου 4 Ν. 3127/2003 πριν την ψήφισή του υπό την τελική µορφή του και οι απόψεις που διατυπώθηκαν από τα µέλη της Βουλής των Ελλήνων αναφορικά µε την επίµαχη διάταξη.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα επίσηµα στοιχεία των Πρακτικών Συνεδριάσεως της Βουλής των Ελλήνων της 26^ης-02-2003⁷⁹, τα οποία συνιστούν ένα ερµηνευτικό βοήθηµα για την κατανόηση των δικαιοπολιτικών λόγων που οδήγησαν εν τέλει στην εισαγωγή της εν λόγω διατάξεως.

Ειδικότερα:

78 Βλ. ∆ηµητρίου Β. Αργυρίου, ό. αν., σελ. 53-54: Κατ’ εξουσιοδότηση της εν λόγω διατάξεως, εκδόθηκε η υπ’ αριθµόν 20242/19.05-29.05.2003 Υπουργική Απόφαση, σύµφωνα µε την οποία οι αποφάσεις των επιτροπών ενστάσεων των Ν. 2308/1995, εκδοθείσες πριν τη θέση σε ισχύ του Ν. 3127/2003, µε τις οποίες αναγνωρίστηκαν δικαιώµατα του ∆ηµοσίου επί ακινήτων εµπίπτοντων στις διατάξεις της παρ. 1 Ν. 3127/2003, επανεξετάζονται µετά από αίτηση οποιουδήποτε από τους αρχικούς διαδίκους έχει έννοµο συµφέρον βάσει των διατάξεων του άρ. 4 Ν. 3127/2003, η οποία αίτηση υποβάλλεται στο αρµόδιο γραφείο κτηµατογράφησης. Την επανεξέταση των αποφάσεων µπορεί να ζητήσει και το αρµόδιο γραφείο κτηµατογράφησης, µε αίτηση υποβαλλόµενη προς τον Ο.Κ.Χ.Ε. Για την επανεξέταση της απόφασης αρµόδια είναι η επιτροπή που την εξέδωσε. Σε περίπτωση κωλύµατος τακτικού, αλλά και του αναπληρωµατικού αυτού µέλους της, ο Ο.Κ.Χ.Ε. ορίζει νέο µέλος, επαγγελµατικής ιδιότητας ανάλογης προς αυτήν του κωλυόµενου, το οποίο και επιλέγει από το σύνολο των µελών των επιτροπών της συγκεκριµένης, υπό κτηµατογράφηση περιοχής και, σε περίπτωση αδυναµίας, οποιασδήποτε άλλης υπό κτηµατογράφηση περιοχής.

79 Βλ. Πρακτικά της Βουλής των Ελλήνων, Συνεδρίαση της 26^ης-02-2003, σελ. 7 επ. (επί του άρθρου 4 Ν. 3127/2003), δηµοσιευµένα στο βιβλίο του Αναστασίου Ι. Τάχου, Κτήση κυριότητας επί δηµοσίων κτηµάτων και προστασία της βιοµηχανίας και της βιοτεχνίας (ερµηνεία του αρ. 4, Ν. 3127/2003), Σάκκουλας Αθήνα –

Θεσσαλονίκη 2006, σελ. 109-112

α) Οι τελευταίες Προσθήκες – Αναδιατυπώσεις που πραγµατοποιήθηκαν στην παράγραφο 1 του εν λόγω άρθρου 4 ήταν οι κάτωθι:

-   Αντί «το ∆ηµόσιο δεν επιτρέπεται να προβάλει δικαίωµα κυριότητας και ο νοµέας του ακινήτου θεωρείται κύριος» ετέθησαν οι λέξεις «ο νοµέας θεωρείται κύριος».

Με την εν λόγω λεπτή παρέµβαση στη λεκτική διατύπωση του άρθρου, επετεύχθη αποτελεσµατικότερα ο θεµελιώδης στόχος του, αλλά και κατέστη σαφέστερος ο σκοπός της θεσπίσεώς του, ήτοι η ρητή και αδιαµφισβήτητη απόκτηση της κυριότητας από µέρους του ιδιώτη εν περιπτώσει συνδροµής των αναφεροµένων στο άρθρο προϋποθέσεων, δίχως να υπονοείται καθ’ οιονδήποτε τρόπο η διατήρηση αντιστοίχου δικαιώµατος από µέρους του

∆ηµοσίου: Το νόηµα της διάταξης δεν είναι ότι το ∆ηµόσιο απλά δεν επιτρέπεται να προβάλει το δικαίωµα κυριότητάς του, διότι το δικαίωµα αυτό κατέστη ανενεργό, αλλά ότι το ∆ηµόσιο έχει απωλέσει το δικαίωµα κυριότητάς του, και µάλιστα, εξ αποκλειστικής υπαιτιότητάς του, υπέρ του νοµέα ιδιώτη.

-    Αντί «καλοπίστως και αδιατάρακτος για χρονικό διάστηµα τριάντα ετών» ετέθη στο άρθρο 4, παρ. 1 περ. β΄, µε την οποία εισήχθη µία µορφή έκτακτης χρησικτησίας σε βάρος του Ελληνικού ∆ηµοσίου, «αδιαταράκτως για χρονικό διάστηµα τριάντα ετών, εκτός εάν κατά την κτήση της νοµής βρισκόταν σε κακή πίστη.»

∆ιευκρινίζεται ότι σε κάθε περίπτωση, δηλαδή και µε τις δύο (αρχική και τελική) λεκτικές διατυπώσεις, θεωρείται προστατευτέος µε την εν λόγω διάταξη ΜΟΝΟ ο καλόπιστος, κατ’ άρθρα 1042 – 1044 Α.Κ., νοµέας.

Όµως, εάν είχε υιοθετηθεί η αρχική διατύπωση της διατάξεως, τότε:

i)   το βάρος της επικλήσεως και αποδείξεως της προϋποθέσεως της καλής του πίστης θα έφερε ο ίδιος ο ιδιώτης - νοµέας, ο οποίος, προκειµένου να θεµελιώσει την από µέρους του κτήση κυριότητας έναντι του Ελληνικού ∆ηµοσίου, µε την προβλεπόµενη στην περίπτωση β΄ της παρ. 1 του άρθρου 4 Ν. 3127/2003 µορφή έκτακτης χρησικτησίας, θα έπρεπε να επικαλεστεί και να αποδείξει όχι µόνο το αδιατάρακτο της νοµής του επί του δηµοσίου ακινήτου, και δη επί τριακονταετίας, αλλά και την καλή του πίστη, ενώ, έτι περαιτέρω,

ii)    θα µπορούσε να δηµιουργηθεί η εντύπωση ότι η έκτακτη αυτή µορφή χρησικτησίας απαιτεί τη συνδροµή της καλής πίστης του ιδιώτη - νοµέα δηµόσιου κτήµατος καθ’ όλη της διάρκεια της τριακονταετούς νοµής του, γεγονός το οποίο θα συνεπαγόταν πλήρη, υπέρ του

∆ηµοσίου, διαφοροποίηση τόσο από τα προβλεπόµενα στο άρθρο 1044 Α.Κ., σύµφωνα µε το οποίο «Η καλή πίστη πρέπει να υπάρχει κατά το χρόνο της απόκτησης της νοµής. Η µεταγενέστερη κακή πίστη δεν βλάπτει.», όσο και από την προβλεπόµενη στην περίπτωση α΄ της παρ. 1 του άρθρου µορφή τακτικής χρησικτησίας σε βάρος του Ελληνικού ∆ηµοσίου, η διατύπωση της

οποίας είχε εξ αρχής ως εξής «…νέµεται…αδιαταράκτως για δέκα (10) έτη…, εκτός αν κατά την κτήση της νοµής βρισκόταν σε κακή πίστη».

Αντιθέτως, υπό την τελική διατύπωση της περίπτωσης β΄, παρ. 1, άρθρου 4 Ν. 3127/2003, η οποία τελεί, έτσι, σε απόλυτη σύµπνοια της µε τη διατύπωση της περίπτωσης α΄, παρ. 1, άρθρου 4 Ν. 3127/2003 κατέστη σαφές ότι πλέον και στις δύο (2) περιπτώσεις χρησικτησίας σε βάρος του Ελληνικού ∆ηµοσίου, οι οποίες προβλέπονται από το άρθρο 4 Ν. 3127/2003:

i)            το βάρος της αµφισβητήσεως της καλής πίστης του ιδιώτη κατά την κτήση του ακινήτου, αλλά και της αποδείξεως της κακής του πίστεως κατά το χρονικό αυτό σηµείο φέρει το Ελληνικό ∆ηµόσιο, παρεχοµένης ως εκ τούτου µίας σχετικής δικονοµικής διευκολύνσεως στους ιδιώτες, και

ii)           η καλή πίστη, ως προϋπόθεση θεµελιωτική της κτήσεως δικαιώµατος κυριότητας µε χρησικτησία, αρκεί να συντρέχει κατά το χρονικό σηµείο κτήσεως της νοµής από µέρους του ιδιώτη, αδιαφόρως εάν αυτός κατέστη κακόπιστος σε µεταγενέστερο της κτήσεως χρονικό σηµείο, συµµορφούµενης, έτσι, πλήρως της διατάξεως του άρθρου 4 Ν. 3127/2003, στο σύνολό της, προς τις σχετικές διατάξεις του Αστικού Κώδικα, γεγονός το οποίο επιβεβαιώθηκε και µε τη ρητή παραποµπή, εν συνεχεία, του νοµοθέτη στο άρθρο 1042 Α.Κ. ως προς την έννοια της καλής – κακής πίστεως.

-     Στο τέλος της παραγράφου προσετέθη εδάφιο που είχε ως εξής: «Σε κακή πίστη βρίσκεται ο νοµέας, εφόσον δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρο 1042 του Α.Κ.», µε το οποίο, σύµφωνα µε τα ανωτέρω, κατέστη σαφές, πέραν οιασδήποτε αµφιβολίας, ότι η έννοια της καλής και κακής πίστεως του νοµέα ακινήτου θα κρίνεται σύµφωνα µε τις γενικές διατάξεις του Αστικού Κώδικος, µη προβλεποµένης, εν προκειµένω, οιασδήποτε αποκλίσεως υπέρ του Ελληνικού ∆ηµοσίου⁸⁰.

β) Είναι επίσης χαρακτηριστικές οι εγκωµιαστικές τοποθετήσεις ορισµένων µελών της Ελληνικής Βουλής για το επίµαχο άρθρο 4 Ν. 3127/2003 κατά την ως άνω συνεδρίαση, κάποιες από τις οποίες παρατίθενται επακριβώς κατωτέρω:

-   «Έτσι φθάσαµε σήµερα το 39% των αστικών δηµοσίων κτηµάτων να είναι καταπατηµένο όπως επίσης και το 61% περίπου να είναι περιχαρακωµένα πίσω από την αναποτελεσµατική ασφάλεια του απαραγράπτου των δικαιωµάτων του δηµοσίου και του νοµικού κανόνα ότι στο δηµόσιο ανήκει κάθε τι που δεν ανήκει σε άλλους» ⁸¹.

80 Βλ. Αναστασίου Ι. Τάχου, ό. αν., σελ. 109 (απόσπασµα των πρακτικών της συνεδριάσεως Βουλής των Ελλήνων στις 26-02-2003)

81 Βλ. Αναστασίου Ι. Τάχου, ό. αν, σελ. 109 (απόσπασµα των πρακτικών της συνεδριάσεως Βουλής των Ελλήνων στις 26-02-2003), τοποθέτηση Ν. Λέγκα

Σχολιασµός: Η εν λόγω τοποθέτηση αντικατοπτρίζει πράγµατι την αντικειµενική αλήθεια, αναφορικά µε το, έως την εισαγωγή του σχολιαζόµενου άρθρου, ισχύον καθεστώς των αστικών δηµοσίων κτηµάτων: Αναµφισβήτητα υπήρχαν καταπατητές, οι οποίοι, εκµεταλλεύθηκαν την αντικειµενική αδυναµία του Ελληνικού ∆ηµοσίου να εντοπίζει επακριβώς και, συνεπώς, να προστατεύει αποτελεσµατικά, την ανήκουσα σε αυτό ακίνητη περιουσία, ιδίως κατά την περίοδο κατά την οποία αυτό ήταν νεοσύστατο και υστερούσε σε επίπεδο πολιτειακής οργανώσεως, και αποπειράθηκαν, µέσω της διόδου της χρησικτησίας, να θεµελιώσουν δικαίωµα κυριότητας επ’ αυτών. Αυτό δε ακριβώς το φαινόµενο των καταπατήσεων των δηµοσίων κτηµάτων υπήρξε ο δικαιοπολιτικός λόγος για τη θέσπιση αφενός µεν του νοµικού πλάσµατος νοµής επί των εν λόγω κτηµάτων υπέρ του ∆ηµοσίου, αφετέρου δε του απαραγράπτου των δικαιωµάτων του.

Πλην, όµως, ως παρατηρείται ανωτέρω, σήµερα, το ποσοστό των πράγµατι καταπατηµένων αστικών δηµοσίων κτηµάτων είναι όλως περιορισµένο (39%), σε σχέση µε το υπόλοιπο ποσοστό των δηµοσίων γαιών (61%), οι οποίες απλά παραµένουν περιχαρακωµένες πίσω από το αναποτελεσµατικό απαράγραπτο των δικαιωµάτων του ∆ηµοσίου. Μάλιστα, σε σηµαντικό µέρος, οι ανήκουσες στο υπόλοιπο αυτό ποσοστό (61%) γαίες έχουν αποτελέσει αντικείµενο δικαιωµάτων ιδιωτών, µε τη ρητή συναίνεση - έγκριση της ίδιας της ∆ιοικήσεως, η οποία τις ενέταξε στο σχέδιο πόλεως µε νόµιµα εκδοθείσες διοικητικές πράξεις της, δηµιουργώντας, έτσι, ένα φαινόµενο δικαίου και νοµιµότητας και προκαλώντας τη δικαιολογηµένη εµπιστοσύνη των διοικουµένων.

Σε αυτές ακριβώς τις περιπτώσεις (και οι οποίες ακριβώς περιελήφθησαν στην ευνοϊκή ρύθµιση του άρθρο 4 Ν. 3127/2003), όπου το ίδιο το Κράτος, αυτοβούλως, προέτρεψε την ανάπτυξη της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και ιδιοκτησίας, προκειµένου να επωφεληθεί εκ της εισπράξεως των σχετικών τελών και εισφορών των ιδιωτικών συναλλαγών σε ευρύτερες περιοχές, είναι απαράδεκτη η επίκληση υπό του Ελληνικού Κράτους του απαραγράπτου των δικαιωµάτων του, καθιερωµένου νοµοθετικά σε πολύ προγενέστερο χρονικό σηµείο και υπό το καθεστώς παντελώς διαφορετικών συνθηκών.

-   «Πράγµατι, το απαράγραπτο των δικαιωµάτων του δηµοσίου αµφισβητείται µε αυτή τη διάταξη. Έχει αµφισβητηθεί και σε προηγούµενες περιπτώσεις, όπως ανέφερα, για επιµέρους λύση θεµάτων µε πολύ πιο επιεική τρόπο απ’ αυτόν που λέµε εµείς σήµερα για τα 30 χρόνια. Εάν, όµως, δεν προχωρήσουµε σ’ αυτή τη ρύθµιση, δεν µπορούµε να κάνουµε κτηµατολόγιο.» ⁸²

82 Βλ. Αναστασίου Ι. Τάχου, ό. αν σελ. 110 (απόσπασµα των πρακτικών της συνεδριάσεως Βουλής των Ελλήνων στις 26-02-2003), τοποθέτηση Υπουργού Β. Παπανδρέου

Σχολιασµός: Είναι εµφανής ο προβληµατισµός που δηµιουργήθηκε µε την έναρξη της διαδικασίας κτηµατογραφήσεως και τη διενέργεια των πρώτων εγγραφών σε ορισµένες, και ήδη πλέον σήµερα σε ευρύτερες, περιοχές της Επικράτειας.

Ενόψει:

-   αφενός µεν των αποκλειστικών προθεσµιών που προβλέπουν οι Νόµοι περί Εθνικού Κτηµατολογίου (κυρίως οι Ν. 2308/1995, 2664/1998) για την άσκηση των δικαιωµάτων:

i)   υποβολής των δηλώσεων ιδιοκτησίας,

ii)   υποβολής ενστάσεων κατά των προσωρινών καταχωρήσεων και

iii)    εγέρσεως αγωγών αµφισβητήσεως - προσβολής των, µη οριστικοποιηµένων ακόµη, πρώτων (α΄) κτηµατολογικών εγγραφών,

-   αφετέρου δε του γεγονότος ότι, µετά την άπρακτη πάροδο των ανωτέρω προθεσµιών, δηµιουργείται αµάχητο τεκµήριο περί της ορθότητας των πρώτων εγγραφών (το οποίο ισχύει τόσο υπέρ όσο και κατά του Ελληνικού ∆ηµοσίου),

κατέστη σαφές ότι το ∆ηµόσιο θα στερείται πλέον, µετά την οριστικοποίηση και, συνεπώς, το απρόσβλητο των πρώτων (α΄) εγγραφών, τη δυνατότητα να επικαλεστεί το απαράγραπτο των εµπραγµάτων δικαιωµάτων του επί ακινήτων, ως προς τα οποία θα έχουν έχουν υποβληθεί δηλώσεις ιδιοκτησίας από ιδιώτες.

Ειδικότερα:

Κατά την κρατούσα και ορθότερη δογµατικά άποψη, µετά την πάροδο της νόµιµης προθεσµίας για την προσβολή των πρώτων κτηµατολογικών εγγραφών, η εµπράγµατη κατάσταση ταυτίζεται µε την απεικονιζόµενη στο κτηµατικό βιβλίο, υπό την έννοια ότι η οριστικοποιηµένη πρώτη εγγραφή συνιστά τρόπο πρωτότυπης κτήσης δικαιώµατος κυριότητας υπέρ του αναγραφόµενου ως δικαιούχου⁸³. Η θυσία αυτή του εµπραγµάτου δικαιώµατος του αληθούς, πλην όµως µη εγγεγραµµένου δικαιούχου, ήτοι εν προκειµένω του ∆ηµοσίου, εξυπηρετεί την αναγκαιότητα διαµόρφωσης σταθερού υποβάθρου του θεσµού του Κτηµατολογίου, χωρίς να εκδηλώνεται νοµοθετική βούληση για πορισµό περιουσιακής ωφέλειας στους αναγραφόµενους⁸⁴. Συνεπώς, το αµάχητο τεκµήριο των πρώτων εγγραφών

83 Βλ. Ζαφειρίου Ν. Τσολακίδη, Ακύρωση δικαιοπραξίας µε αντικείµενο ακίνητο και προστασία των τρίτων κατά το σύστηµα µεταγραφών και κατά το Εθνικό Κτηµατολόγιο, Αντ. Ν. Σάκκουλα 2003, σελ. 228-231

84 Τούτο άλλωστε καθίσταται πρόδηλο από το γεγονός ότι ο νοµοθέτης δεν θεωρεί την πρώτη εγγραφή ως αυτοτελή

causa διατήρησης του πλουτισµού που η εµπράγµατη µεταβολή προκαλεί και παρέχει στον έως την οριστικοποίηση δικαιούχο αξίωση αδικαιολόγητου πλουτισµού (άρθρο 7παρ. 2 εδ. β ν. 2664/1998). Είναι προφανής η οµοιότητα µε τις περιπτώσεις κατά τις οποίες ο νοµοθέτης, για την εξυπηρέτηση γενικότερων σκοπιµοτήτων, µεταβάλλει τις τυπικές εµπράγµατες σχέσεις χωρίς να θάλπει και ουσιαστικές περιουσιακές µετακινήσεις (ΑΛ 1056 επ, 1063).

Βέβαια, έχει διατυπωθεί ως κριτική ότι όπου ο νόµος προβλέπει πρωτότυπο τρόπο κτήση κυριότητας αποκλείει την ανατροπή της συντελεσθείσης εµπράγµατης µεταβολής µέσω της άσκησης ενοχικών αξιώσεων (βλ. ΑΚ 1063), πράγµα που δεν συµβαίνει στο άρθρο 7 του ν. 2664/1998, αφού είναι δυνατή η αναµεταβίβαση του δικαιώµατος στον αληθή κύριο. Όµως, θα ήταν ακριβέστερο να τονίσουµε ότι αποκλείεται η ανατροπή της εµπράγµατης κατάστασης στο βαθµό που αυτή θίγει τον απώτερο σκοπό του νοµοθέτη. Έστι, στις περιπτώσεις των ΑΚ 1057 επ. προέχων σκοπός είναι η διατήρηση της οικονοµικής ενότητας του αντικειµένου, που προφανώς δεν είναι δυνατόν

συνιστά επί της ουσίας κανόνα που καθορίζει εν τέλει τον φορέα του εµπράγµατου δικαιώµατος της κυριότητας.

Κατ’ άλλη άποψη⁸⁵, µετά την οριστικοποίηση των πρώτων εγγραφών επέρχεται απλά απόσβεση των εµπράγµατων αξιώσεων του αληθούς δικαιούχου υπέρ του ανακριβώς εγγεγραµµένου⁸⁶. Ο αληθής δικαιούχος στερείται πλήρως του δικαιώµατός του µόνο εφόσον ο ανακριβώς εγγεγραµµένος µεταβιβάσει το ακίνητο σε τρίτο ή εφόσον συµπληρώσει στο πρόσωπό του το χρόνο της χρησικτησίας: Έως τότε, ο ανακριβώς εγγεγραµµένος αποκτά µόνο δικαίωµα προσδοκίας να αποκτήσει το εγγραπτέο δικαίωµα µε χρησικτησία⁸⁷. Βέβαια, ειδικά για την περίπτωση που αληθής δικαιούχος τυγχάνει το Ελληνικό ∆ηµόσιο, η απόσβεση των εµπράγµατων αξιώσεών του δεν θα µπορεί να οδηγήσει, κατά την ελεγχόµενη άποψη, σε συνδυασµό µε τις διατάξεις περί χρησικτησίας, σε κτήση κυριότητας του δηµοσίου κτήµατος από τον ανακριβώς εγγεγραµµένο, λόγω ακριβώς του ανεπίδεκτου της χρησικτησίας σε βάρος του Ελληνικού ∆ηµοσίου.

Και υπό τις δύο (2) όµως ανωτέρω απόψεις, το ∆ηµόσιο διατηρεί κατά του ανακριβώς εγγεγραµµένου, στο βαθµό που ο τελευταίος δεν έχει προβεί σε περαιτέρω διάθεση του ακινήτου

µετά την οριστικοποίηση της ανακριβούς πρώτης εγγραφής, την ενοχική αγωγή (περί αποδόσεως του αδικαιολόγητου πλουτισµού) του άρθρου 7 παρ. 2 Ν. 2664/1998, µε την οποία και θα δικαιούται να ζητήσει την in natura απόδοση του πλουτισµού, ήτοι επί της ουσίας την

να συµβιβαστεί µε την αποκατάσταση των πραγµάτων στην προτέρα κατάσταση. Αντιθέτως, ο σκοπός του νοµοθέτη για διασφάλιση σταθερού υποβάθρου για τις επιγενόµενες κτηµατολογικές εγγραφές δεν θίγεται από τη δυνατότητα ανάκτησης του εγγραπτέου δικαιώµατος από τον αρχικό δικαιούχο, αφού αυτή δεν θα επιτευχθεί µε διόρθωση, αλλά µε επιγενόµενη εγγραφή. Βλ. Ζαφειρίου Ν. Τσολακίδη, ό. αν., σελ. 228-233.

85 Βλ. Λάµπρου Ι. Κιτσαρά, Οι πρώτες εγγραφές στο Εθνικό Κτηµατολόγιο, Π.Ν. Σάκκουλας ∆ίκαιο & Οικονοµία

2001, σελ. 230 επ. κοινόχρηστου), τότε ο τρίτος αποκτά κυριότητα κατ’ εφαρµογή των διατάξεων περί καλόπιστης κτήσης.

86 Βέβαια, είναι πράγµατι δυσχερές να να φανταστεί κανείς ποιές εξουσίες αποµένουν στον αληθή δικαιούχο εάν υποστηριχθεί ότι ο αναγραφόµενος ως δικαιούχος δεν αποκτά µε την οριστικοποίηση της εγγραφής το δικαίωµα: Ο

µη αναγραφόµενος αληθής δικαιούχος σίγουρα δεν θα έχει εµπράγµατες αξιώσεις κατά του εγγεγραµµένου και κατά τρίτων, καθώς το αµάχητο τεκµήριο θα λειτουργεί υπέρ του εκάστοτε εναγοµένου και εναντίον του, µε αποτέλεσµα να αδυνατεί να αποδείξει τη βάση της αγωγής του. Επίσης, δεν θα έχει τη δυνατότητα χρήσης ή κάρπωσης του ακινήτου, αφού ο ανακριβώς εγγεγραµµένος, ως κύριος, θα µπορούσε να επιτύχει την απόδοση επικαλούµενος το υπέρ αυτού αµάχητο τεκµήριο δικαιούχου. Αλλά ούτε και δυνατότητα διάθεσης θα έχει ο αληθής πλην µη εγγεγραµµένος δικαιούχος, αφού κατά τον έλεγχο νοµιµότητας του άρθρου 16 ν. 2664/1998 πρέπει να διακριβωθεί αν ο διαθέτων το δικαίωµα είναι εγγεγραµµένος ως δικαιούχος. Έτσι, καθίσταται σαφής η αποψίλωση του αληθούς δικαιούχου από κάθε νοητή εξουσία προς όφελος του εγγεγραµµένου, µε αποτέλεσµα να καθίσταται αµφίβολο το εάν καταλείπεται κάοιος πυρήνας του οποίου φορέας να είναι ο µη εγγεγραµµένος, αληθής δικαιούχος.

87 Κατά την ελεγχόµενη και µη κρατούσα άποψη, η έννοµη κατάσταση µετά την οριστικοποίηση των πρώτων εγγραφών οµοιάζει αποφασιστικά µε αυτήν που δηµιουργείται µετά την πάροδο της προθεσµίας του άρθρου 1020

Κπολ∆ για τη διεκδίκηση εκπλειστηριασθέντος ακινήτου από τον αληθή δικαιούχο κατά του υπερθεµατιστή. Ειδικότερα, η ολοµέλεια του Αρείου Πάγου (Ολ ΑΠ 25/1993 ΝοΒ 1994, σελ. 978 επ) έχει νοµολογήσει κατά πλειοψηφία ότι ούτε ο κύριος χάνει, ούτε ο υπερθεµατιστής αποκτά την κυριότητα του ακινήτου. Ο τελευταίος έχει τη δυνατότητα να αποκρούσει την αγωγή του κυρίου, αλλά αποκτά κυριότητα µόνο όταν συντρέξουν οι προϋποθέσεις της χρησικτησίας. Βέβαια, η άποψη του ακυρωτικού έχει συναντήσει σοβαρές αντιρρήσεις (Βλ. Γέσιου – Φαλτσή, ∆ίκιο Αναγκαστικής Εκτελέσεως, Ειδικό Μέρος, σελ. 511-512, Μπέης, Παρατηρήσεις στην ΑΠ 25/1993, ∆ τ. 25 (1994), ιδίως ως προς το αν είναι δογµατικά συνεπές και σκόπιµο να αναγνωρίζεται µία κυριότητα αποψιλωµένη από τις ουσιωδέστερες εξουσίες της, παράλληλα µε µία έννοµη θέση που συγκεντρώνει µεν τις εξουσίες αυτές, συνιστά όµως θεωρητικά µόνο έµσταση κατά του αληθούς κυρίου. – Βλ. Ζαφειρίου Ν. Τσολακίδη, ό. αν., σελ. 231

απόδοση σε αυτό του ακινήτου⁸⁸. Όµως, εάν µετά την οριστικοποίηση της ανακριβούς πρώτης (α΄) εγγραφής, ο ανακριβώς εγγεγραµµένος µεταβιβάσει το ακίνητο σε τρίτο, από επαχθή αιτία, τότε στο µέτρο που πρόκειται για ακίνητο δεκτικό ιδιωτικής κυριότητας (και ανεξαρτήτως του ενδεχόµενου κοινόχρηστου χαρακτήρα του ακινήτου, όπως λ.χ. στην περίπτωση ιδιωτικού δάσους), η διάθεση αυτή, σε συνδυασµό µε το αµάχητο κτηµατολογικό τεκµήριο των πρώτων (α΄) εγγραφών, θα οδηγήσει σε κτήση κυριότητας επί του δηµοσίου κτήµατος από τον αποκτώντα τρίτο, αποστερώντας ουσιαστικά από το ∆ηµόσιο τη δυνατότητα διεκδικήσεώς του.

∆εδοµένων των ανωτέρω, ήταν ορατός ο κίνδυνος, της άµεσης (ήτοι εντός των αποκλειστικών προθεσµιών και κατά τα τρία προεκτεθέντα στάδια) προβολής υπό του

∆ηµοσίου, των απαράγραπτων µέχρι πρότινος δικαιωµάτων του (τα οποία το ∆ηµόσιο είχε εκ του νόµου τη δυνατότητα να επικαλεσθεί οποτεδήποτε, και, ως εκ τούτου, ουδέποτε κατέβαλε οποιαδήποτε προσπάθεια να εντοπίσει και αποσαφηνίσει, άµεσα ή έστω εντός ευλόγου χρόνου, την ακίνητη περιουσία του, ως όφειλε χάριν της ασφάλειας των συναλλαγών και της προστασίας των καλόπιστων πολιτών), προκειµένου να αποκλείσει το ενδεχόµενο της απώλειας των εµπράγµατων δικαιωµάτων του µετά την οριστικοποίηση των πρώτων (α΄) εγγραφών, ακόµη και σε περιοχές, όπου η ίδια η ∆ιοίκηση είχε προτρέψει και επιτρέψει τη νοµότυπη θεµελίωση ιδιωτικών δικαιωµάτων, γεγονός το οποίο θα οδηγούσε σε αναπόφευκτο σαµποτάζ του εγχειρήµατος του Κτηµατολογίου.

Ως εκ των άνω, ήταν σωστή η τοποθέτηση της Υπουργού ΥΠΕΧΩ∆Ε ότι χωρίς την υπό σχολιασµό ρύθµιση δεν θα µπορούσε κατ’ αρχάς να εισαχθεί και, εν συνεχεία, να λειτουργήσει το Εθνικό Κτηµατολόγιο.

- «Η κατάργηση (απλά και µόνο) του τεκµηρίου κυριότητας (χωρίς την παράλληλη αντιµετώπιση και του ζητήµατος του απαραγράπτου των δικαιωµάτων του Ελληνικού

∆ηµοσίου) δεν λύνει το πρόβληµα. Ναι, µεν σε µία δίκη θα εξίσωνε δικονοµικά τον ιδιώτη και το δηµόσιο, αλλά δεν θα παρεµπόδιζε ούτε τη δίκη, αλλά και δεν θα συνέβαλε στην ουσιαστική νοµική προστασία εκείνων των πραγµατικών καταστάσεων που είναι άξιες προστασίας.

Για τις περιπτώσεις εκείνες που το δηµόσιο θα µπορούσε να αποδείξει ότι κάποτε, έστω και πριν από εκατό χρόνια, απέκτησε την κυριότητα σε κάποιο ακίνητο, το απαράγραπτο του δικαιώµατός του θα εµπόδιζε και πάλι την κτήση κυριότητας από τους καλόπιστους ιδιώτες.»⁸⁹

88 Μάλιστα, κατά τη δεύτερη και µη κρατούσα από τις ανωτέρω απόψεις (Βλ. Λάµπρου Ι. Κιτσαρά, ό. αν., σελ. 232) το ∆ηµόσιο, παρά την κατ’ αρχήν απόσβεση των εµπραγµάτων αξιώσεών του, µπορεί να υποβάλει οποτεδήποτε την ενοχική αυτή αγωγή, (ακόµη και µετά την πάροδο της εικοσαετίας, υπό την επιφύλαξη, βέβαια, πάντοτε του άρθρου

281 Α.Κ.), χωρίς να κινδυνεύει να αποκρουσθεί µε την ένσταση παραγραφής της αξίωσης αδικαιολόγητου πλουτισµού, καθώς η ενοχική του αυτή αξίωση, ως αποσκοπούσα στην αυτούσια ικανοποίηση της διαταραχθείσης εµπράγµατης σχέσεως του ∆ηµοσίου επί δηµοσίου κτήµατος, καλύπτεται από το απαράγραπτο των δικαιωµάτων του, καίτοι αυτό περιχαρακώνει κατ’ αρχάς τα εµπράγµατα δικαιώµατά του.

89 Βλ. Αναστασίου Ι. Τάχου, ό. αν., σελ. 111, (απόσπασµα των πρακτικών της συνεδριάσεως Βουλής των Ελλήνων στις 26-02-2003), τοποθέτηση της Υπουργού Β. Παπανδρέου. Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι καίτοι γίνεται λόγος για

Σχολιασµός: Πράγµατι, η απλή κατάργηση του νοµικού πλάσµατος – αµάχητου τεκµηρίου νοµής (ορθότερο αντί τεκµηρίου κυριότητας) επί των δηµοσίων κτηµάτων υπέρ του Ελληνικού ∆ηµοσίου, χωρίς την πρόβλεψη συγκεκριµένων προϋποθέσεων περιορισµού – κάµψεως του απαραγράπτου των δικαιωµάτων του ∆ηµοσίου, θα ήταν ατελέσφορη.

∆ιότι, ως ορθώς παρατηρείται, στην περίπτωση της ως άνω φαινοµενικής και µόνο δικονοµικής εξισώσεως ιδιώτη – ∆ηµοσίου σε µία δίκη επί δηµοσίου κτήµατος, θα αρκούσε η από µέρους του τελευταίου απόδειξη ότι είχε αποκτήσει κάποτε, έστω και πριν από εκατό (100) χρόνια, δικαίωµα κυριότητας, το οποίο λόγω του απαραγράπτου των δικαιωµάτων του, θα

µπορούσε να προβάλει οποτεδήποτε, ακυρώνοντας και πάλι τη µεταγενέστερη νοµότυπη κτήση κυριότητας από καλόπιστους ιδιώτες.

- «…, το κράτος όπως σας είπα δεν παραιτείται από τίποτε, αλλά δεν διεκδικεί τίποτε.

∆ηλαδή όταν ζητήσει ο ιδιώτης να αναγνωρίσει ένα δικαίωµα, το κράτος είναι πρόθυµο να το αµφισβητήσει.  Αλλά  το  κράτος  να  κινήσει  διαδικασία  να  τα  πάρει,  δεν  κινεί  ποτέ.  Απλώς

µπλοκάρει. Είναι άρνηση. Αυτό πρέπει να λήξει, αρχής γενοµένης από το µεγάλο πρόβληµα του τεκµηρίου ιδιοκτησίας.

Είπαµε, κύριοι συνάδελφοι, ότι κατά τη συζήτηση του Συντάγµατος δεν πετύχαµε αυτό που εγώ ήθελα, αλλά πετύχαµε τουλάχιστον ορισµένα πράγµατα. Ένα από αυτά είναι ότι διευκρινίσθη πως το τεκµήριο ιδιοκτησίας (ενν. του ∆ηµοσίου) δεν προστατεύεται συνταγµατικά. Άρα, εναπόκειται στον κοινό νοµοθέτη. Άρα, είναι δική µας αρµοδιότητα να το αντιµετωπίσουµε.

Εδώ έχουµε έναν περίεργο µαζοχισµό, δηλαδή ευχαριστιόµαστε, όταν κάνουµε δίκες και,

µάλιστα, δίκες που δεν τελειώνουν ποτέ. Το ελληνικό κράτος ακόµη δεν έχει την ευκολία να συµβιβαστεί. Πολλές φορές του δίδει το Νοµικό Συµβούλιο τη δυνατότητα να συµβιβαστεί και ο Υπουργός δεν υπογράφει τον συµβιβασµό, διότι φοβάται µήπως κατηγορηθεί ότι εδέχθη ένα συµβιβασµό. Το κράτος κυνηγά τα πάντα και δεν παίρνει τίποτα, µπλοκάρει τον τόπο χωρίς να έχει τίποτα να ζητήσει σε τελική ανάλυση και τίποτα να κερδίσει και δηµιουργεί αδιέξοδα»⁹⁰

Σχολιασµός: Οι ως άνω παρατηρήσεις είναι καθ’ όλα εύστοχες: ∆εδοµένου ότι το αµάχητο τεκµήριο νοµής (ορθότερο κατά τα προεκτεθέντα αντί του τεκµηρίου ιδιοκτησίας) του

«τεκµήριο κυριότητας» του ∆ηµοσίου, το οποίο σύµφωνα µε την κρατούσα και ορθότερη δογµατικά άποψη δεν προκύπτει από το προϊσχύον νοµοθετικό καθεστώς, επί της ουσίας, η Υπουργός φαίνεται να αναφέρεται στο πλάσµα δικαίου – αµάχητο τεκµήριο νοµής του ∆ηµοσίου επί των δηµοσίων κτηµάτων και, συνεπώς, στο ανεπίδεκτο νοµής τους από ιδιώτη (:αρκεί το ∆ηµόσιο να απέκτησε κάποτε την κυριότητα ορισµένου ακινήτου, οπότε και θεωρείται έκτοτε νοµέας του, ακόµη και αν ∆ΕΝ άσκησε ποτέ οιανδήποτε πράξη νοµής επ’ αυτών ή ακόµη και αν το ακίνητο αυτό ενέµετο ιδιώτης). Αυτό ακριβώς το πλάσµα – αµάχητο τεκµήριο νοµής, σε συνδυασµό µε το απαράγραπτο των δικαιωµάτων του Ελλ. ∆ηµοσίου, εµπόδιζε µέχρι πρότινος το αντιτάξιµο της χρησικτησίας έναντι του ∆ηµοσίου.

90Βλ. Αναστασίου Ι. Τάχου, ό. αν, σελ. 110 (απόσπασµα των πρακτικών της συνεδριάσεως Βουλής των Ελλήνων στις 26-02-2003), τοποθέτηση Κ. Μητσοτάκη. Και εν προκειµένω ισχύει η αµέσως ανωτέρω υποσηµείωση, σύµφωνα µε την οποία, αντί του κατονοµαζόµενου «τεκµηρίου ιδιοκτησίας», προφανώς, γίνεται λόγος για το αµάχητο τεκµήριο νοµής του Ελληνικού ∆ηµοσίου επί των δηµοσίων κτηµάτων, σε συνδυασµό µε το απαράγραπτο των δικαιωµάτων του, τα οποία και εµποδίζουν την κτήση της κυριότητάς από τους καλόπιστους ιδιώτες.

∆ηµοσίου δεν χαίρει συνταγµατικής προστασίας, και, ως εκ τούτου, είναι επιδεκτικό νοµοθετικής παρεµβάσεως, το ζητούµενο έγκειτο, εν προκειµένω, στον εντοπισµό των προϋποθέσεων εκείνων, έστω ιδιαιτέρως αυστηρών, εν περιπτώσει συνδροµής των οποίων, θα προκρίνετο η προστασία της ιδιοκτησίας των ιδιωτών έναντι του ∆ηµοσίου, προκειµένου να παύσει, πλέον, ο ως άνω φαύλος κύκλος εντός του οποίου έχει εγκλωβιστεί τόσο το ∆ηµόσιο, όσο και οι ιδιώτες και να αποδοθεί ουσιαστική, κοινωνική ∆ικαιοσύνη.

Ακριβώς στο ίδιο πνεύµα κινούνται και οι ακόλουθες δύο (2) τοποθετήσεις:

-   «Εγώ θέλω να συγχαρώ από βάθους καρδιάς για το θάρρος και την τόλµη που έχει το Υπουργείο να φέρει το άρθρο 4.

…Σπρώχνονται σε απογοητεύσεις άνθρωποι επί σειρά ετών µε µία αλλοπρόσαλλη αντίληψη προστασίας.

Το άρθρο 4 λοιπόν µε το γράµµα, το πνεύµα του και κυρίως µε την ωραία, ανάπτυξη που περιέχεται την αντίστοιχη τροπολογία αποκαλύπτει ότι το κράτος εξ ιδίας ευθύνης και εκµεταλλευόµενο την καισαρική του συνείδηση άφηνε καταστάσεις δεκαετιών εκκρεµείς εις βάρος των πολιτών του και εις βάρος της περιουσίας του.» ⁹¹

-   «Κυρία Πρόεδρε, πιστεύω ότι η ρύθµιση αυτή πράγµατι είναι τοµή. ∆εν είναι µερεµέτια ή

µικροπράγµατα ή αποσπασµατικές ρυθµίσεις …αυτή η ρύθµιση του άρθρου 4 αποτελεί τοµή.» ⁹²

γ) ∆εν έλειψαν βέβαια και οι αντίθετες τοποθετήσεις:

-    «… ∆ιερωτώµαι πώς µπορεί ο κοινός νοµοθέτης να έρθει να πει στο δηµόσιο δεν επιτρέπεται ως fiscus να προβάλεις ένα δικαίωµα το οποίο µπορεί να σου ανήκει. Γιατί; Ποιος είναι ο λόγος αυτής της διάκρισης; Θα µπορούσε µε µια άλλη διατύπωση γιατί θεωρείται ακαταµάχητο τεκµήριο ότι ανήκει στον ιδιώτη.»⁹³

Σχολιασµός: ∆ιαφεύγει της εν λόγω τοποθετήσεως το γεγονός ότι µε την επίµαχη διάταξη ∆ΕΝ αποστερείται από το Ελληνικό ∆ηµόσιο γενικώς η δυνατότητα προβολής των δικαιωµάτων του επί των δηµοσίων κτηµάτων, αλλά απλώς θεσπίζεται ένας, εύλογος και απόλυτα συµβατός µε το σύνολο της έννοµης τάξης, περιορισµός της: Όπως κάθε fiscus, που χάνει το δικαίωµα της κυριότητάς του επί ακινήτου, σε περίπτωση συµπληρώσεως του χρόνου τακτικής ή έκτακτης χρησικτησίας σύµφωνα και µε τα προβλεπόµενα από τον Αστικό Κώδικα, έτσι και το Ελληνικό ∆ηµόσιο, σε περίπτωση συµπλήρωσης µέχρις της ενάρξεως ισχύος του

91 Βλ. Αναστασίου Ι. Τάχου, ό. αν, σελ. 112 (απόσπασµα των πρακτικών της συνεδριάσεως Βουλής των Ελλήνων στις 26-02-2003), τοποθέτηση Κ. Σπυριούνη

92 Βλ. Αναστασίου Ι. Τάχου, ό. αν, σελ. 111 (απόσπασµα των πρακτικών της συνεδριάσεως Βουλής των Ελλήνων στις 26-02-2003), τοποθέτηση Φ. Κωνσταντίνου.

93 Βλ. Αναστασίου Ι. Τάχου, ό. αν, σελ. 112 (απόσπασµα των πρακτικών της συνεδριάσεως Βουλής των Ελλήνων στις 26-02-2003), τοποθέτηση Β. Τσίπρα

άρθρου 4 Ν. 3127/2003 δεκαετούς (παρ. 1, περ. α΄ άρθρου 4 Ν. 3127/2003) ή κατά περίπτωση τριακονταετούς (παρ. 1, περ. β΄ άρθρου 4 Ν. 3127/2003) αδιατάρακτης νοµής – εκµεταλλεύσεως ενός δηµόσιου ακινήτου από καλόπιστο ιδιώτη, απόλλυται του δικαιώµατος κυριότητάς του υπέρ του τελευταίου.

Σηµειώνεται, άλλωστε, ότι η άπρακτη (ήτοι άνευ οχλήσεως από πλευράς του ∆ηµοσίου) πάροδος των ως άνω χρονικών διαστηµάτων, ∆ΕΝ επιφέρει αυτή καθ’ εαυτή την οριστική απώλεια των εµπραγµάτων δικαιωµάτων του Ελληνικού ∆ηµοσίου, αλλά η απώλεια αυτή επέρχεται µόνο υπό τον όρο της συνδροµής και των λοιπών, αυστηρότερων, µάλιστα, σε σχέση µε τις προβλεπόµενες από τον Αστικό Κώδικα και καταλαµβάνουσες τις σχέσεις µεταξύ ιδιωτών, προϋποθέσεων της διατάξεως του άρθρου 4 Ν. 3127/2003, οι οποίες αφορούν αφενός µεν την τοποθεσία, έκταση και το χαρακτήρα του ακινήτου, αφετέρου δε την καλή πίστη του νοµέα – ιδιώτη κατά την κτήση της νοµής: Κατ’ αυτόν τον τρόπο προσδιορίζονται επακριβώς οι προστατευτέες µε την εν λόγω διάταξη περιπτώσεις, σε µία προσπάθεια αµβλύνσεως των κοινωνικών προβληµάτων που θα δηµιουργούντο λόγω της ορθής και απόλυτα δικαιολογηµένης

µεν κατά το χρόνο θεσπίσεώς της, πλην, όµως, παρωχηµένης πλέον νοµοθεσίας περί δηµοσίων κτηµάτων.

-   «Επίσης, δεν επιτρέπεται, όταν κάνουµε τέτοιες αποσπασµατικές ρυθµίσεις, να αφήνουµε να εισέρχονται έστω και υπόνοιες ότι εξυπηρετούνται κάποια µεγάλα συµφέροντα. Και αυτή είναι η λογική του άρθρου 4, µε την παράγραφο 2 ειδικά…Τι συµβαίνει µε το συγκεκριµένο άρθρο; Πρώτα απ’ όλα, η διαδικασία µε την οποία ήρθε είναι κακή. Ενώ έχουµε έκθεση για τη συνταγµατικότητα των προηγουµένων ρυθµίσεων, για το άρθρο 4, το οποίο φέρατε ως προσθήκη, δεν έχουµε έκθεση της Επιστηµονικής Επιτροπής της Βουλής. ∆εν έχουµε έκθεση να βασιστούµε, για να δούµε αν τίθενται θέµατα συνταγµατικότητας ή όχι. Εγώ ρώτησα στην Επιτροπή αν υπάρχουν προβλήµατα συνταγµατικότητας ή όχι. Και ζήτησα να έρθει η έκθεση µέχρι τη συζήτηση στην Ολοµέλεια. ∆υστυχώς, δεν είδαµε τέτοια έκθεση.»⁹⁴

Σχολιασµός: Ως προελέχθη, το αµάχητο τεκµήριο νοµής του Ελληνικού ∆ηµοσίου ∆ΕΝ χαίρει συνταγµατικής προστασίας και καθίσταται επιδεκτικό νοµοθετικής παρεµβάσεως. Ως εκ τούτου ουδέν θέµα τίθεται εν προκειµένω περί αντισυνταγµατικότητας της επίµαχης διατάξεως.

IV. Γ. Πρώτα, γενικά σχόλια ως προς τη διάταξη του άρθρου 4. Ν. 3127/2003

1)  Οι διατάξεις του άρθρου 4 Ν. 3127/2003 εισήχθησαν στη Βουλή µε προσθήκη:

∆εν είχαν περιληφθεί στο οικείο Σχέδιο Νόµου, ούτε και στην οικεία Εισηγητική Έκθεση. Η

94 Βλ. Βλ. Αναστασίου Ι. Τάχου, ό. αν, σελ. 111 (απόσπασµα των πρακτικών της συνεδριάσεως Βουλής των Ελλήνων στις 26-02-2003), τοποθέτηση Γ. Αλογοσκούφη

εισήγηση έγινε από την Υπουργό Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆Ε., ενόψει Εθνικού Κτηµατολογίου, και όχι από τον Υπουργό Οικονοµικών, ο οποίος κατ’ άρθρα 1 Π.∆. 11/12-11-1929, 1 Α.Ν. 1539/1938, είναι ο κύριος αρµόδιος για τα δηµόσια κτήµατα.

Εξ αυτού δε του λόγου, ασκήθηκε από µερίδα της θεωρίας⁹⁵ κριτική ότι δεν έγινε συστηµατική αντιµετώπιση των επίµαχων προβληµάτων, διότι η ρύθµιση του άρθρου 4 και ο τρόπος εισαγωγής της στη Βουλή των Ελλήνων έγιναν πρόχειρα και αποσπασµατικά.

Στον αντίποδα της ως άνω απόψεως, δύναται να γίνει λόγος για µία ρύθµιση ΤΟΜΗ στην ιστορία της Ελληνικής Νοµοθεσίας, η οποία τόλµησε να δώσει άµεσες και σαφείς λύσεις σε επείγοντα προβλήµατα, λόγω της τρέχουσας ήδη διαδικασίας κτηµατογραφήσεως σε τµήµατα της Ελληνικής Επικράτειας, αλλά και της άµεσα επικείµενης κτηµατογράφησης της υπολοίπου Επικρατείας, ενώ κάθε καθυστέρηση, έστω και µε το πρόσχηµα της περαιτέρω επεξεργασίας της διατάξεως, θα έθετε σε σοβαρό κίνδυνο το εγχείρηµα του Εθνικού Κτηµατολογίου.

2)  Τόσο στο άρθρο 4, όσο και στα Πρακτικά της Βουλής ουδεµία αναφορά γίνεται στις,

µέσω του εν λόγω άρθρου, τροποποιούµενες ή καταργούµενες εν όλω ή εν µέρει διατάξεις.

Ως γίνεται γενικά δεκτό, η ισχύς ενός νόµου καταργείται, ολικώς ή µερικώς, είτε µε τη ρητή κατάργησή του από νεότερο νόµο, είτε µε τη σιωπηρή κατάργησή του από νεότερο νόµο.

Ειδικότερα, στο Ν. 3127/2003 ∆ΕΝ περιέχεται όσον αφορά το άρθρο 4 η τιθέµενη κατά γενικό σχεδόν κανόνα στους νόµους ρήτρα, η οποία έχει ως εξής: «Κάθε διάταξη που είναι αντίθετη µε τον παρόντα νόµο ή ρυθµίζει θέµατα που διέπονται από αυτόν, καταργείται.⁹⁶»

Ενόψει, όµως. της ταυτότητας του νοµικού λόγου και της συνταγµατικής αρχής της ασφάλειας δικαίου, ως ειδικής έκφρασης της αρχής του Κράτους ∆ικαίου, η οποία ισχύει τόσο έναντι της ∆ιοίκησης, όσο και έναντι του Νοµοθέτη, και αποβλέπει στη δηµιουργία σταθερών καταστάσεων, οι έννοµες συνέπειες είναι ακριβώς οι ίδιες στην περίπτωση τόσο της ρητής, όσο και της σιωπηρής κατάργησης ή τροποποίησης διατάξεων προγενέστερου νόµου⁹⁷. Συνεπώς, µε

95 Βλ. Βλ. Αναστασίου Ι. Τάχου, ό. αν, σελ. 48

96 Η εν λόγω γενική, ρητή καταργητική ρήτρα σηµαίνει ότι:

α) καταργούνται ευθέως όλες οι διατάξεις που είναι ρητά αντίθετες, ήτοι προβλέπουν διαφορετικά εν σχέσει µε το νέο νόµο,

β) καταργούνται εµµέσως όλες οι διατάξεις που ρυθµίζουν θέµατα, τα οποία διέπονται (=ρυθµίζονται) από τον νέο νόµο,

γ) ∆ΕΝ καταργούνται, ήτοι παραµένουν σε ισχύ, οι ειδικές διατάξεις, έστω και αν δεν αναφέρεται ρητά σε ο νέος νόµος, εκτός αν από το περιεχόµενο του νέου νόµου προκύπτει ότι αυτός αποσκοπεί στην κατάργηση και των ειδικών διατάξεων (ΑΠ 310/1966 ΕΕΝ 1967, σελ. 53. ΑΠ 93/2000 Ε∆ΚΑ 2000, σελ. 850),

δ) ∆ΕΝ καταργούνται, ήτοι εξακολουθούν να ισχύουν, οι ειδικές διατάξεις, µόνο εφόσον ρητά αναφέρεται σε αυτές ο νέος νόµος, αν αυτός έχει ψηφισθεί κατ’ άρθρο 76 παρ. 6-7 του Συντάγµατος ως Κώδικας.

97 Άλλωστε κατ’ άρθρο 2 Α.Κ. ο νόµος «…διατηρεί την ισχύ του εφόσον άλλος κανόνας δικαίου δεν τον καταργεί ρητά ή σιωπηρά».

τις διατάξεις του άρθρου 4 Ν. 3127/2003 καταργούνται σιωπηρά οι σχετικές διατάξεις του Α.Ν. 1539/1938 και όσων των συµπληρώνουν (πριν ή µετά το έτος 1938)⁹⁸.

3)  Αναγνωρίστηκε, εµµέσως, µε το επίµαχο άρθρο (και ιδίως µε την εισηγητική του έκθεση) η κακοδιοίκηση των δηµοσίων κτηµάτων σε βάρος τόσο των πολιτών, όσο και του Κράτους.

4)  Επιβεβαιώθηκε το γεγονός ότι η µέχρι τότε ισχύουσα πλασµατική νοµή και το υποστηριζόµενο από µέρος της θεωρίας γενικό τεκµήριο κυριότητας υπέρ του Ελληνικού

∆ηµοσίου ∆ΕΝ έχουν θεµελίωση στο Σύνταγµα και, έτσι, εναπόκειται στον κοινό νοµοθέτη να προβεί σε σχετικές ρυθµίσεις ή τροποποιήσεις τους.

5)  Καταργήθηκε αναδροµικά, µερικώς (καθώς εκφεύγουν του πεδίου εφαρµογής της διατάξεως τα δάση και οι δασικές εκτάσεις), το υπέρ του ∆ηµοσίου αµάχητο τεκµήριο νοµής επί των δηµοσίων κτηµάτων: ∆εδοµένου, λοιπόν, ότι ουδέν συνταγµατικό κώλυµα υφίσταται ως προς τη ρύθµιση υπό του κοινού νοµοθέτη του ιδιοκτησιακού καθεστώτος του ∆ηµοσίου, συννόµως επήλθε, δυνάµει των διατάξεων του άρθρου 4 Ν.3127/2003, σιωπηρή κατάργηση – τροποποίηση της προγενέστερης νοµοθεσίας περί δηµοσίων κτηµάτων, ιδίως του Α.Ν. 1539/1938. Ειδικότερα, επήλθε:

α) σιωπηρή κατάργηση της υπέρ του ∆ηµοσίου νοµής των δηµοσίων κτηµάτων, κατ’ αµάχητο νόµιµο και πλασµατικό τεκµήριο, και µάλιστα αναδροµικά⁹⁹ και

β) ρητή αναγνώριση:

-  αφενός µεν πλασµατικά, µαχητού δικαιώµατος νοµής και κατοχής υπέρ του ιδιώτη,

-     αφετέρου δε µαχητού τεκµηρίου κυριότητας υπέρ του ιδιώτη επί των δηµοσίων κτηµάτων.

Υπογραµµίζεται ότι η αναγνώριση είναι αναδροµική, επιτρεποµένης ως εκ τούτου της από µέρους του ιδιώτη επικλήσεως τακτικής ή εκτάκτου χρησικτησίας έναντι του ∆ηµοσίου.

6)  Στην περίπτωση συνδροµής όλων των προϋποθέσεων του άρθρου 4, «… ο νοµέας θεωρείται κύριος έναντι του ∆ηµοσίου», δηλαδή το Ελληνικό ∆ηµόσιο είναι υποχρεωµένο να αναγνωρίσει την κυριότητα του ιδιώτη¹⁰⁰.

98 Όµως, ∆ΕΝ θίγονται οι ειδικές, ενόψει µάλιστα των διατάξεων του άρθρου 106 παρ. 1 του Συντάγµατος, προστατευτικές διατάξεις του άρθρου 10 παρ. 2 του Ν.∆. 2176/1952 (και όσες διατάξεις άλλων νόµων τις συµπληρώνουν) για την προστασία της βιοµηχανίας και της βιοτεχνίας.

99 Πρόκειται εν προκειµένω για σιωπηρή αναδροµή του νόµου, η οποία συντρέχει όταν το νοµικό και πραγµατικό αποτέλεσµα εκ της εφαρµογής της νεότερης διάταξης ρυθµίζει µία έννοµη σχέση κατά τρόπο αναδροµικό.

Ως εκ τούτου, ∆ΕΝ απαιτείται η έκδοση αναγνωριστικής δικαστικής αποφάσεως, παρά

µόνο εν περιπτώσει αµφισβητήσεως από µέρους του ∆ηµοσίου του υπέρ του ιδιώτη τεκµηρίου κυριότητας.

7)  Σύµφωνα και µε τη γραµµατική διατύπωση του άρθρου 4 Ν. 3127/2003, εκφεύγουν του πεδίου εφαρµογής του τα ακίνητα που συνιστούν τα δάση και δασικές εκτάσεις, τα οποία δεν µπορούν να αποτελέσουν αντικείµενο κτήσεως κυριότητας µε χρησικτησία από µέρους των ιδιωτών.

IV. ∆. Πεδίο εφαρµογής του άρθρου 4 Ν. 3127/2003

α) Ως απεφάνθη το Νοµικό Συµβούλιο του Κράτους µε την υπ’ αριθµόν 348/2004 Γνωµοδότησή του, το άρθρο 4 Ν. 3127/2003 αφορά, αδιακρίτως, όλα τα ακίνητα, τα οποία ανήκουν κατά πλήρες δικαίωµα κυριότητας στην ιδιωτική περιουσία του κράτους, η οποία απαρτίζεται από όλα τα υπόλοιπα δηµόσια κτήµατα, εκτός των εκτός συναλλαγής (κατ’ άρθρα 966 επ. Α.Κ.) ακινήτων, στα οποία περιλαµβάνονται τα κοινά τοις πάσι, τα κοινόχρηστα και προορισµένα για την εξυπηρέτηση δηµοσίων, δηµοτικών, κοινοτικών και θρησκευτικών  σκοπών ακίνητα¹⁰¹. Ειδικότερα, την ιδιωτική περιουσία του κράτους αποτελούσαν κάποτε κυρίως οι λεγόµενες εθνικές γαίες, στις οποίες, όµως, προστέθηκαν µεταγενέστερα οι εθνικές θεσσαλικές γαίες, οι γαίες των νέων χωρών κλπ, στις οποίες το Ελληνικό ∆ηµόσιο διαδέχθηκε το Τουρκικό ∆ηµόσιο, τα προελθόντα από την ανταλλαγή των πληθυσµών (ανταλλάξιµα) κτήµατα, οι περιουσίες όσων απήλθαν ή αναχώρησαν λαθραία στα εξωτερικό κατά τη διάρκεια των δύο παγκοσµίων πολέµων και των επακολουθησάντων αυτούς γεγονότων, σήµερα δε αυτή απαρτίζεται πρωτίστως από τα καταγεγραµµένα δηµόσια κτήµατα, ακίνητα για τα οποία έχουν εκδοθεί θετικές γνωµοδοτήσεις του Γνωµοδοτικού Συµβουλίου ∆ηµοσίων Κτηµάτων ή που απέκτησε το Ελληνικό ∆ηµοσίου µε νόµιµο τίτλο – συµβόλαιο – ή µε αναγκαστική απαλλοτρίωση ή ως εγκαταλελειµµένα από τους ιδιοκτήτες τους, ή ως αδέσποτα, ή ακίνητα προερχόµενα από προσχώσεις της θαλάσσης, ή συνεπεία τεχνικών έργων.

Την ιδιωτική περιουσία του Ελληνικού ∆ηµοσίου διαχειρίζεται, επ’ ονόµατί του, κυρίως το Υπουργείο Οικονοµίας και Οικονοµικών, χωρίς, όµως, να αποκλείεται η διαχείριση κάποιων εκ των ανηκόντων σε αυτήν ακινήτων να έχει ανατεθεί σε άλλα Υπουργεία ή δηµόσιες υπηρεσίες (όπως λ.χ. η περίπτωση των δηµοσίων κτηµάτων, τα οποία διαχειρίζεται το Υπουργείο Γεωργίας για τους σκοπούς του αγροτικού εποικισµού) και από την εκµετάλλευσή

100 Απαιτείται έκδοση σχετικής διοικητικής πράξης (τίτλου) αναγνώρισης του δικαιώµατος κυριότητας του ιδιώτη Βλ. Αναστασίου Ι. Τάχου, ό.αν., σελ. 51.

101 τα οποία, ούτως ή άλλως, είναι ανεπίδεκτα τακτικής ή έκτακτης χρησικτησίας και δεν καταλαµβάνονται από το άρθρο 4 Ν. 3127/2003., ως προκύπτει από τον συνδυασµό των διατάξεων των άρθρων 966, 1054 Α.Κ.

της εξασφαλίζονται τα έσοδα και τα εν γένει οικονοµικά µέσα για την εκπλήρωση της αποστολής του κράτους (είτε από το ίδιο το κράτος είτε από τα νοµικά πρόσωπα δηµοσίου ή ιδιωτικού δικαίου, στα οποία έχει µεταβιβασθεί η άσκηση δηµόσια εξουσίας).

∆ιέπεται δε η ιδιωτική περιουσία του κράτους κατ’ αρχάς από το ιδιωτικό δίκαιο, συµπληρούµενο από κατ’ ιδίαν διατάξεις του δηµοσίου δικαίου, ιδίως στα ζητήµατα διαχείρισης, διάθεσης και προστασίας της.

β) Από το γράµµα της διατάξεως του άρθρου 4 Ν. 3127/2003, αλλά και από την ανωτέρω ερµηνεία και οριοθέτηση του πεδίου εφαρµογής της που επεχείρησε το Νοµικό Συµβούλιο του Κράτους µε την υπ’ αριθµόν 348/2004 Γνωµοδότησή του, συνάγεται ότι τα εµπίπτοντα στη ρύθµισή της ακίνητα ανήκουν στην κυριότητα του ∆ηµοσίου εν στενή εννοία.

Σύµφωνα, όµως, το άρθρο 1 παρ. 1 Ν.∆./τος 31/1968 το οποίο προβλέπει την εφαρµογή της εκάστοτε ισχύουσας νοµοθεσίας για την προστασία της ακίνητης περιουσίας του ∆ηµοσίου και στα κτήµατα των δήµων και κοινοτήτων, το άρθρο 4 Ν. 3127/2003 καταλαµβάνει και τα ακίνητα, τα οποία ανήκουν στην ιδιωτική περιουσία των Οργανισµών Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Όµως, δεν φαίνεται να καλύπτονται από το γράµµα της διατάξεως τα ακίνητα και των εκκλησιαστικών Νοµικών Προσώπων ∆ηµοσίου ∆ικαίου και των Ιερών Μονών¹⁰². ∆εδοµένου ότι για την καθιέρωση του απαράγραπτου των δικαιωµάτων των εκκλησιαστικών Ν.Π.∆.∆. και των Ι. Μονών επί των εκκλησιαστικών και µοναστηριακών ακινήτων αντιστοίχως και του ανεπίδεκτου της νοµής ιδιώτη επ’ αυτών απαιτήθηκε ρητή και ειδική νοµοθετική ρύθµιση (ήτοι ο Ν. 590/1977 «περί του Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας της Ελλάδος» για τα ακίνητα των εκκλησιαστικών ν.π.δ.δ. και το Ν.∆. της από 22-04-/15-05-1926 «περί διοικητικής αποβολής από των κτηµάτων της Αεροπορικής Αµύνης» για τα µοναστηριακά ακίνητα), έτσι και για την εξαίρεση από το καθιερωµένο απαράγραπτο των δικαιωµάτων τους απαιτείται ρητή και ειδική νοµοθετική πρόβλεψη: Εάν ο νοµοθέτης του άρθρου 4 Ν. 3127/2003 επιθυµούσε την κάµψη του απαράγραπτου των δικαιωµάτων και των εκκλησιαστικών Ν.Π.∆.∆. και των Ιερών Μονών, θα το είχε προβλέψει ρητά. Θα µπορούσε, ενδεχοµένως, να επιχειρηθεί µία αναλογική εφαρµογή της διατάξεως και στα εν λόγω ακίνητα επί τη βάσει της ταυτότητας των προστατευτέων και στην εν λόγω περίπτωση εννόµων συµφερόντων, ήτοι των καλόπιστων ιδιωτών, οι οποίοι νοµοτύπως και, συχνά, µετά από αδιάκοπη σειρά µεταβιβάσεων µεταξύ ιδιωτών αποκτούν ακίνητα, τα οποία ανήκαν κάποτε στην ιδιωτική περιουσία των εκκλησιαστικών ν.π.δ.δ και των Ιερών Μονών, και τα οποία νέµονται αδιαταράκτως µέχρι σήµερα, επί σειρά δεκαετιών, πλην,

102 υπέρ των οποίων, οµοίως, έχει θεσµοθετηθεί κατά τα προαναφερθέντα το ανεπίδεκτο της νοµής ιδιώτη επί των ακινήτων τους.

όµως, η προσπάθεια αναλογικής εφαρµογής δύσκολα θα µπορούσε να βρει έρεισµα στο γράµµα του νόµου.

γ) Έτσι, υπάγονται στο πεδίο εφαρµογής του άρθρου 4 Ν. 3127/2003 και, εποµένως, δύνανται να αποτελέσουν αντικείµενο κτήσεως κυριότητας µε χρησικτησία, υπό τη συνδροµή πάντοτε των κατωτέρω αναλυτικώς µνηµονευόµενων προϋποθέσεων, τα κάτωθι ακίνητα, εφόσον ανήκουν στην ιδιωτική περιουσία του ∆ηµοσίου εν στενή εννοία ή των Οργανισµών Τοπικής Αυτοδιοίκησης¹⁰³, ήτοι:

1)   Ακίνητα ευρισκόµενα εντός του σχεδίου πόλεως,

2)   Ακίνητα ευρισκόµενα εντός οικισµού προϋφιστάµενου του έτους 1923, και

3)    Ακίνητα ευρισκόµενα εντός οικισµού κάτω των 2.000 κατοίκων, ο οποίος και έχει οριοθετηθεί,

Τα ως άνω, δεκτικά τακτικής ή εκτάκτου χρησικτησίας σε βάρος του Ελληνικού

∆ηµοσίου ακίνητα:

-  θα πρέπει να έχουν εµβαδόν µέχρι 2.000 τ.µ., ενώ,

-   αν αντιθέτως το εµβαδόν τους υπερβαίνει τα 2.000 τ.µ., οι διατάξεις του άρθρου 4 Ν. 3127/2003 εφαρµόζονται µόνο εφόσον στο ακίνητο υφίσταται, κατά την 31^η-12-2002, κτίσµα καλύπτον ποσοστό τουλάχιστον 30% του ισχύοντος συντελεστή δόµησης στην περιοχή.

Σχολιασµός: Είναι εµφανής η βούληση του νοµοθέτη, µε την ανωτέρω λεπτοµερή οριοθέτηση του πεδίου εφαρµογής της νέας αυτής διατάξεως – τοµής να αποκλείσει την υπαγωγή σε αυτήν:

-  αφενός µεν των δασών και των εν γένει δασικών εκτάσεων,

-  αφετέρου δε των καθαρά αγροτικών περιοχών,

καθισταµένου, ως εκ τούτου, ξεκάθαρου και αδιαµφισβήτητου του γεγονότος ότι η επίµαχη διάταξη αφορά οικόπεδα, όχι αγροτεµάχια ή δασικές εκτάσεις.

IV. Ε. Οι επιµέρους µορφές κτήσεως κυριότητας µε χρησικτησία σε βάρος του Ελληνικού ∆ηµοσίου σύµφωνα µε το άρθρο 4 Ν. 3127/2003.

Το άρθρο 4 του Ν. 3127/2003 προβλέπει στην πρώτη (α΄) του παράγραφο δύο (2) περιπτώσεις κτήσεως από µέρους του ιδιώτη του δικαιώµατος της κυριότητας µε χρησικτησία έναντι του Ελληνικού ∆ηµοσίου.

Ειδικότερα:

103 τα οποία, µέχρι την εισαγωγή του εν λόγω άρθρου, ανήκαν στην κυριότητα του Ελληνικού ∆ηµοσίου, πλην όµως κατέχοντο (ήδη από την θέση σε ισχύ του νόµου αποτελούν αναδροµικά αντικείµενα νοµής) από ιδιώτες

IV. Ε. 1. Η τακτική χρησικτησία σε βάρος του Ελληνικού ∆ηµοσίου κατ’ άρθρο 4

παρ. 1 περ. α΄ Ν. 3127/2003.

IV. Ε. 1. α. Οι προϋποθέσεις.

Κατ’ άρθρο 4 παρ. 1 περ. α΄ Ν. 3127/2003 εισάγεται µία µορφή χρησικτησίας, προσοµοιάζουσα στην τακτική χρησικτησία των άρθρων 1041, 1043 Α.Κ., η οποία απαιτεί τη συνδροµή των κάτωθι προϋποθέσεων:

1^η Προϋπόθεση: Νοµή µέχρι την έναρξη ισχύος του Ν. 3127/2003, ήτοι µέχρι την 19^η- 03-2003: Ως γνωστόν, η στοιχειοθέτηση της έννοιας της νοµής απαιτεί την αθροιστική συνδροµή δύο (2) στοιχείων, ήτοι:

α) της φυσικής εξουσιάσεως του πράγµατος (=κατοχή) (corpus), και

β) της θελήσεως εξουσιάσεως του πράγµατος «διανοία κυρίου», ήτοι κατά τρόπο προσήκοντα σε κύριο (animus domini)¹⁰⁴.

Αν και µε τη διάταξη του άρθρου 4 Ν. 3127/2003 προστατεύεται ο καλόπιστος µόνο νοµέας, ήτοι αυτός που χωρίς βαρεία αµέλεια έχει την πεποίθηση ότι απέκτησε κυριότητα, διευκρινίζεται ότι για τη στοιχειοθέτηση της προϋποθέσεως της απλής νοµής και µόνο, ∆ΕΝ απαιτείται να έχει ο νοµέας και την πεποίθηση ότι είναι κύριος του πράγµατος ή να προσανατολίζεται η βούλησή του στην απόκτηση του δικαιώµατος της κυριότητας, αυτού καθ’ εαυτού¹⁰⁵. Βεβαίως, ο νόµος, αρκούµενος στο ήσσον, ήτοι τη διάνοια «κυρίου», σαφώς και

∆ΕΝ αποκλείει το µείζον, ήτοι την πεποίθηση «κυρίου».

Συµπερασµατικώς, η ταυτόχρονη συνύπαρξη των δύο ως άνω στοιχείων, φυσικού και πνευµατικού (µε εξαίρεση την περίπτωση της πλασµατικής κτήσης της νοµής), είναι δηµιουργική του υπό του νόµου προστατευόµενου δικαιώµατος της νοµής¹⁰⁶.

Η νοµή αποκτάται µε τους ακόλουθους δύο (2) τρόπους:

104 Ειδικότερα, η διάνοια κυρίου συνίσταται στην πρόθεση του προσώπου για διαρκή, απεριόριστη και αποκλειστική εξουσίαση του πράγµατος, όµοια ή ανάλογη προς την απορρέουσα από το δικαίωµα της πλήρους κυριότητας και αναγνωριζόµενη στο δικαιούχο αυτής. Εκδηλώνεται δε η διάνοια κυρίου µε την µεταχείριση του πράγµατος µε τον ίδιο τρόπο µε τον οποίο θα µπορούσε να το µεταχειρισθεί ο ιδιοκτήτης, ΧΩΡΙΣ όµως να απαιτείται, κατά τα ανωτέρω, να κατευθύνεται η πρόθεση του νοµέα στην έννοµη κτήση της κυριότητας ή να έχει αυτός την πεποίθηση ότι έχει κυριότητα (opinion domini). Πάντα τα ανωτέρω αποδεικνύονται εκ του γεγονότος ότι ο εξουσιάζων το πράγµα µε διάνοια κυρίου για µία εικοσαετία καθίσταται κύριος κατ’ άρθρο 1045 Α.Κ. µε έκτακτη χρησικτησία, ανεξαρτήτως της πεποιθήσεώς του ή µη περί κυριότητας.

105 Πράγµατι, και νοµολογιακώς έχει κριθεί ότι ο Α.Κ. ∆ΕΝ απαιτεί την προϋπόθεση της πεποίθησης, καθώς

«…απαιτών ο νόµος (ήτοι τα άρθρα 974, 981 Α.Κ.) διά την νοµήν πράγµατος, εξουσίαν διανοία κυρίου, εννοεί µε την θέλησιν “να έχει το πράγµα ως προσήκει εις τον κύριον”, χωρίς να απαιτείται και να έχη ούτος την πεποίθησιν, ότι έχει την κυριότητα, ή η βούλησις αυτού να κατευθύνεται εις το δικαίωµα της κυριότητας αυτό καθ’ ευατό και ως τοιούτο» (Α.Π. 1692/1981 ΕΕΝ 1982, 876).

106 Αν ελλείπει το πνευµατικό στοιχείο, υπάρχει µόνο κατοχή (ήτοι το φυσικό – πραγµατικό στοιχείο), η οποία,

όµως, ∆ΕΝ µπορεί να οδηγήσει σε κτήση κυριότητας µε χρησικτησία. Μόνο κατοχή υφίσταται όταν η σωµατική εξουσία, ολική ή µερική, ασκείται στο όνοµα άλλου επί τη βάσει ενοχικής σχέσεως, είτε ισχυρής είτε όχι (λ.χ.

µίσθωση, παρακαταθήκη, χρησιδάνειο κ.λ.π.) (Α.Π. 1025/2002 ΝοΒ 2003, σελ. 250).

i)       Κτήση πρωτότυπη, όταν αυτή επέρχεται ανεξάρτητα από τη βούληση του προϋπήρξαντος νοµέα, ήτοι ευθύς µόλις συντρέξουν τα στοιχεία της κατοχής (= φυσικής εξουσιάσεως) και της θελήσεως ιδιοποιήσεως και

ii)    Κτήση παράγωγη, συντελούµενη είτε µε ειδική διαδοχή, δηλαδή µε την παράδοσή της από τον αµέσως προηγούµενο νοµέα, µε τη βούληση και τη ρητή συναίνεσή του, είτε µε καθολική διαδοχή: Αυτός ο παράγωγος τρόπος κτήσεως της νοµής θα είναι και ο συνηθέστερος στις υπαγόµενες στην ευνοϊκή ρύθµιση του άρθρου 4 Ν. 3127/2003 περιπτώσεις, δεδοµένου ότι όχι µόνο διευκολύνει αποδεικτικώς, αλλά και συνάδει εν γένει µε την απαιτούµενη καλοπιστία του προστατευτέου µε την εν λόγω ρύθµιση νοµέα δηµοσίου κτήµατος.

Ως προς τη νοµική φύση της νοµής κρατεί η άποψη ότι η νοµή είναι δικαίωµα που απορρέει από την πραγµατική κατάσταση του φυσικού εξουσιασµού, συναρτάται άρρηκτα και διαρκώς µε τον φυσικό εξουσιασµό, αλλά δεν µπορεί να ενταχθεί αποκλειστικά σε µία από τις γνωστές κατηγορίες δικαιωµάτων (ενοχικά – εµπράγµατα)¹⁰⁷. Πρόκειται δηλαδή για µία ενδιάµεση – µικτή µορφή δικαιώµατος¹⁰⁸, που παρουσιάζει στοιχεία διάφορων τύπων δικαιώµατος. Ειδικότερα, από τη µία πλευρά η νοµή είναι δικαίωµα πάνω σε πράγµα και οι αγωγές για την προστασία της στρέφονται εναντίον κάθε προσβολέα της, αλλά από την άλλη πλευρά η νοµή είναι ασθενέστερο, ήσσονος δυνάµεως δικαίωµα πάντω σε πράγµα, διότι σε περίπτωση συγκρούσεως µε την κυριότητα ή µε άλλο εµπράγµατο δικαίωµα τελικά υποχωρεί. Είναι δηλαδή ένα δικαίωµα που υπηρετεί την προσωρινή ρύθµιση των εµπράγµατων σχέσεων¹⁰⁹. Αποτελεί δε περιουσία, τόσο αυτοτελώς και καθ’ εαυτή, ως αξία του ακινήτου, όσο και ως πηγή επωφελών για τον νοµέα εννόµων σχέσεων¹¹⁰.

2^η Προϋπόθεση: Αδιατάρακτη νοµή α) Γενικές παρατηρήσεις:

Η προϋπόθεση του «αδιαταράκτου» της νοµής σαφώς και παραπέµπει στην έννοια της διαταράξεως της νοµής, ως µορφής προσβολής της, κατά το άρθρο 984 Α.Κ.¹¹¹, από το γράµµα δε της διάταξης αυτής προκύπτει ότι η έννοια της διαταράξεως δεν είναι νοµοθετικά

107 Βλ. Απόστολου Σ. Γεωργιάδη, Εµπράγµατο ∆ίκαιο, Τόµος Ι, Αντ. Ν. Σάκκουλα – Π.Ν. Σάκκουλα 1991, σελ. 141-144

108 Και τούτο διότι στη νοµή συνυπάρχει τόσο το στοιχείο της εµπράγµατης σχέσης, η οποία εκκινεί από το

ιδιοκτησιακό στοιχείο («µε διάνοια κυρίου») και καταλήγει να αποτελεί και να παράγει, λόγω του στοιχείου αυτού, το περιουσιακό στοιχείο, όσο και το στοιχείο της ενοχικής σχέσης.

109 Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η ΑΚ 973 δεν περιλαµβάνει τη νοµή στα εµπράγµατα δικαιώµατα µε την τεχνική έννοια του όρου, δεν εγγράγεται η νοµή στα δηµόσια βιβλία, µόνη η µεταβίβαση της νοµής δεν αποτελεί

εκποίηση ή διάθεση του πράγµατος κλπ – Βλ. Απόστολου Σ. Γεωργιάδη, ό. αν., σελ. 144

110 Έτσι, νοµέας i) απολαµβάνει το δικαίωµα χρήσης και κάρπωσης του ακινήτου, ενώ ii) έχει και τη δυνατότητα κτήσεως δικαιώµατος κυριότητας µε χρησικτησία.

111Άρθρο 984 «Προσβολή της νοµής. Η νοµή προσβάλλεται είτε µε διατάραξη είτε µε αποβολή του νοµέα, εφόσον

αυτές γίνονται παράνοµα και χωρίς της θέλησή του. Η νοµή που αποκτήθηκε µε τέτοια αποβολή είναι επιλήψιµη. Το ελάττωµα αυτό της νοµής αντιτάσσεται και κατά των κληρονόµων του νοµέα˙ το ελάττωµα της νοµής του προκατόχου αντιτάσσεται κατά του ειδικού διαδόχου µόνο αν αυτός το γνώριζε κατά την κτήση.»

καθορισµένη, αλλά συνιστά, αντιθέτως, µία αόριστη νοµική έννοια, για τον προσδιορισµό της οποίας είναι καθοριστική η παρέµβαση της νοµολογίας, αποφαινόµενης πάντα in concreto και

µετά από συνεκτίµηση των κατά περίπτωση πραγµατικών περιστατικών.

Ειδικότερα, έχει νοµολογηθεί ότι:

-     ότι συνιστά διατάραξη η παρεµπόδιση του ασκούντος νοµή είτε συνεπεία πάσης πράξεως, διαρκούς ή παροδικού χαρακτήρα, η οποία ακριβώς παρεµποδίζει την άσκηση των εκ της νοµής απορρεόντων δικαιωµάτων του νοµέα¹¹² είτε µε πράξεις που δεν καταλύουν µεν τελείως τη νοµή, πλην όµως επηρεάζουν, και δη καθ’ οιονδήποτε τρόπο, την ελεύθερη (ήτοι είτε

µε θετική είτε µε αποθετική πράξη) άσκησή της¹¹³,

-       ότι η διατάραξη ∆ΕΝ προϋποθέτει υπαιτιότητα του διαταράσσοντος, ΟΥΤΕ αντιποίηση της διαταρασσοµένης νοµής, όµως, κατά κανόνα απαιτεί υλική επενέργεια επί του πράγµατος¹¹⁴,

-    ότι η απλή αµφισβήτηση της νοµής, ακόµη και νοµική, ∆ΕΝ αποτελεί διατάραξη¹¹⁵ ακόµη και όταν διενεργείται µέσω διοικητικής πράξεως (όπως λ.χ. σε περίπτωση διαταγής της αρµοδίου ∆ηµόσιας Αρχής µε την οποία απαγορεύεται η βοσκή), διότι για τη στοιχειοθέτηση της έννοιας της διαταράξεως απαιτείται η πραγµατική – φυσική παρεµπόδιση της ασκήσεως της νοµής από το αρµόδιο όργανο¹¹⁶.

Άλλωστε, κατά τη σαφή διατύπωση του άρθρου 984 Α.Κ., βασικές προϋποθέσεις της προσβολής της νοµής µε τη µορφή της διαταράξεως είναι η διατάραξη να γίνεται «παράνοµα» και «χωρίς τη θέληση» του νοµέα. Συνεπώς, αν η διατάραξη διενεργείται νόµιµα, κατά την ενάσκηση νοµίµου δικαιώµατος, ή έστω µε τη θέληση του νοµέα, ∆ΕΝ στοιχειοθετείται προσβολή της νοµής¹¹⁷

Εξ απόψεως δε χρόνου γίνεται δεκτό ότι η διατάραξη θα πρέπει να έχει διάρκεια και περικλείει τον κίνδυνο της συνέχειας – επαναλήψεώς της. Έχει, όµως, διατυπωθεί νοµολογιακώς¹¹⁸ και η άποψη ότι είναι αδιάφορος ο διαρκής ή παροδικός χαρακτήρας της διατάραξης ¹¹⁹.

112Α.Π. 2044/1970 ΝοΒ 1970, σελ. 965

113 Α.Π. 108/1961 ΝοΒ 1961, σελ. 828

114 ΕιρΛειβ 11/1986 ΑρχΝοµ 1986, σελ. 227

115 Α.Π. 314/1966 ΝοΒ 1967, σελ. 25, Α.Π. 1058/1996 Ελλ∆ικ 1997, σελ. 1837, Πολ.Πρ.Θεσ. 26120/1995 Αρµεν.

1996, σελ. 174

116 Α.Π. 405/1951 ΕΕΝ 1952, σελ. 13

117 Α.Π. 242/1950 Θέµις 1951, σελ. 481, Α.Π. 404/1951 ΕΕΝ 1952, σελ. 18, Α.Π. 236/1956 ΝοΒ 1956, σελ. 788

118 Α.Π. 244/1970 ΝοΒ 1970, 965

119 Ως εκ των άνω συνάγεται ότι οι τρόποι διαταράξεως της νοµής δύνανται να διακριθούν ως κάτωθι:

α) ∆ιατάραξη µε πράξεις ή και παραλείψεις

β) ∆ιατάραξη δυνάµει υλικών – φυσικών ενεργειών, όπου είτε θα έχουµε να κάνουµε µε αµιγώς υλικές – φυσικές ενέργειες διαταράξεως, είτε µε πειστικές απειλές, κατά την έννοια του άρθρου 151 Α.Κ. ότι θα επακολουθήσουν αµιγώς υλικές – φυσικές ενέργειες διαταράξεως (Α.Π. 252/1952 ΕΕΝ 1952, σελ. 610, Α.Π. 314/1966 ΝοΒ 1967, σελ. 25)

γ) ∆ιατάραξη δυνάµει ενεργειών νοµικών – αµφισβητήσεως, η οποία δύναται να λάβει τις κάτωθι µορφές:

β) Ειδικές παρατηρήσεις:

Ειδικά για την έννοια της διατάραξης της νοµής κατ’ άρθρο 4 Ν. 3127/2003 λεκτέα τα κάτωθι:

Μέχρι την 18^η-03-2003 οι ιδιώτες δεν είχαν το δικαίωµα νοµής δηµοσίου κτήµατος, λόγω του ισχύοντος µέχρι τότε αµάχητου, πλασµατικού τεκµηρίου νοµής επί των δηµοσίων κτηµάτων υπέρ του Ελληνικού ∆ηµοσίου και θεωρούντο απλώς κάτοχοι των εν λόγω κτηµάτων. Μάλιστα, και αυτή η απλή κατοχή δηµοσίων κτηµάτων από ιδιώτες ∆ΕΝ ήταν προστατευµένη υπό το προϊσχύσαν καθεστώς έναντι του ∆ηµοσίου, καθώς ακόµη και στις περιορισµένες εκείνες περιπτώσεις, όπου αυτή κατ’ εξαίρεση αναγνωριζόταν από το νόµο, ήταν επιδεκτική προσβολής από το ∆ηµόσιο· δηλαδή µέχρι την 18^η-03-2003, αναγνωριζόταν ως νόµιµη η παρεµπόδιση από το ∆ηµόσιο της ελεύθερης άσκησης των δικαιωµάτων του τότε κατόχου και ήδη σήµερα νοµέα δηµοσίου κτήµατος ιδιώτη.

Όµως, από την 19^η-03-2003 (ηµεροµηνία θέσεως σε ισχύ του άρθρου 4 Ν. 3127/2003), η ως τότε, µόνο κατ’ εξαίρεση προστατευόµενη από το νόµο, κατοχή δηµοσίου κτήµατος από ιδιώτη αναγνωρίζεται, και δη αναδροµικά και πλασµατικά, ως προστατευόµενη νοµή. Έχει

µάλιστα υποστηριχθεί σχετικώς¹²⁰ ότι το άρθρο 4 Ν. 3127/2003 ∆ΕΝ φαίνεται να γνωρίζει τη λειτουργία και τις συνέπειες της επιλήψιµης νοµής του άρθρο 984 περ. β΄ Α.Κ., καθώς το αναγνωριζόµενο από αυτό την 19^η-03-2003 δικαίωµα νοµής των ιδιωτών, δεδοµένου και του προϊσχύσαντος καθεστώτος, δεν θα µπορούσε να είχε αποκτηθεί αρχικώς µε άλλο τρόπο, παρά

µόνο µε σφετερισµό της, κατ’ αµάχητο τεκµήριο, νοµής του ∆ηµοσίου επί δηµοσίου ακινήτου.

Συµπερασµατικώς, το αδιατάρακτο της νοµής που απαιτεί το άρθρο 4 Ν. 3127/2003, προκειµένου να θεµελιώσει ο ιδιώτης δικαίωµα κυριότητας µε χρησικτησία έναντι του Ελληνικού ∆ηµοσίου, συνίσταται ουσιαστικά στο αδιατάρακτο της έως την 18^η-03-2003, µόνο κατ’ εξαίρεση προστατευοµένης από το νόµο, κατοχής του επί δηµοσίου κτήµατος, η οποία αναγνωρίστηκε την 19^η-03-2003, δυνάµει του εν λόγω άρθρου, αναδροµικά και πλασµατικά ως θεµελιωτική του δικαιώµατος κυριότητας νοµή.

Ενόψει των ανωτέρω, προσβολή µε τη µορφή της διατάραξης της νοµής δηµοσίου κτήµατος από ιδιώτη, κατά την έννοια του άρθρου 4 Ν. 3127/2003, δύναται να υπάρξει στις ακόλουθες περιπτώσεις¹²¹:

i) Σε περίπτωση επιβολής από τη ∆ιοίκηση του µέτρου της διοικητικής αποβολής.

i)     αµφισβήτηση επί τη βάσει απειλής υλικής ενέργειας (βλ. Α.Π. 314/1966, ό.α.), όπως εν περιπτώσει κοινοποιήσεως υπό της ∆ιοικήσεως εγγράφου προς τον ιδιώτη, µε το οποίο τον καλεί όπως απόσχει από πάσα ενεργεία επί του δηµοσίου κτήµατος (Α.Π. 252/1952, ό.α.),

ii)  εκτέλεση της κατ’ αµφισβήτηση απειληθείσας υλικής ενέργειας (Α.Π. 242/1950, Θέµις 1951, σελ. 481).

120 Βλ. Αναστασίου Ι. Τάχου, ό.αν., σελ. 69

121 Βλ. Αναστασίου Ι. Τάχου, ό.αν., σελ. 69-70

ii)    Όταν η ∆ιοίκηση δεν προέβη µεν στην επιβολή του ιδιαιτέρως επαχθούς µέτρου της διοικητικής αποβολής, διότι αναγνωρίσθηκε δικαίωµα χρήσεως του ακινήτου υπέρ του ιδιώτη, υπό την προϋπόθεση της καταβολής από µέρους του της αντίστοιχης αποζηµιώσεως, αλλά ο ιδιώτης ∆ΕΝ κατέβαλε, ως όφειλε, την εν λόγω αποζηµίωση.

iii)   Στην περίπτωση κατά την οποία ο ιδιώτης είχε αιτηθεί, υπό το προϊσχύσαν καθεστώς, να ικανοποιηθεί το δικαίωµά του περί απ’ ευθείας εξαγοράς του κατεχόµενου από αυτόν δηµοσίου κτήµατος, πλην, όµως, το εν λόγω αίτηµα απερρίφθη αµετάκλητα (δηλαδή κατ’ εξάντληση της οικείας διοικητικής διαδικασίας) από τη ∆ιοίκηση.

iv)   ∆ιευκρινίσεως χρήζει η περίπτωση εκείνη κατά την οποία ο ιδιώτης, προκειµένου να στεγάσει βιοµηχανική ή βιοτεχνική επιχείρηση¹²², αιτείται προς τη ∆ιοίκηση να του επιτραπεί η χρήση του ήδη κατεχόµενου και χρησιµοποιούµενου από αυτόν δηµοσίου ακινήτου, µε καταβολή ανάλογης αποζηµιώσεως, και το αίτηµά του αυτό γίνεται αποδεκτό από τη ∆ιοίκηση.

Η αποδοχή από µέρους της ∆ιοικήσεως του επιτρεπτού της ως άνω χρήσεως συνιστά αναγνώριση της κατοχής, και, κατ’ επέκταση, και ανοχή της νοµής του ιδιώτη επί του δηµοσίου ακινήτου, η άποψη δε αυτή φαίνεται να επαληθεύεται και από την αναδροµική αναγνώριση της κατοχής ως νοµής, δυνάµει του άρθρου 4 Ν. 3127/2003. Πράγµατι, στην περίπτωση της εν λόγω

«κατοχής», το ∆ηµόσιο έχει χορηγήσει ένα είδος «άδειας», απεριορίστου χρόνου, για την εξουσίαση κτηµάτων και λοιπών ακινήτων, τα οποία θα µπορούσαν εξ αυτού του λόγου να χαρακτηριστούν ως αµφισβητούµενης ιδιοκτησίας. Ακριβώς, όµως, συνεπεία της χορηγήσεως της εν λόγω «αδείας», διαιωνίζεται µία νοµική, αλλά και πραγµατική εκκρεµότητα ως προς τα εν λόγω ακίνητα, λόγω της αδικαιολόγητης αδράνειας του ∆ηµοσίου να προβεί στη νοµοθετική και διοικητική ρύθµιση της σχέσεως της κατοχής. Υπ’ αυτή την έννοια, η αναγνωριζόµενη, εν προκειµένω, κατοχή ισχύει και λειτουργεί ως ένα σύνολο οικονοµικών σχέσεων περιουσίας, ερειδοµένης ακριβώς επί της προαναφερθείσης άδειας του Κράτους, ήτοι η κρατική ανοχή προσδίδει στην κατοχή το χαρακτήρα της περιουσίας, έναν εµπράγµατο δηλαδή χαρακτήρα, διότι ακριβώς η εν λόγω εγκαθιδρυόµενη σχέση είναι εµπράγµατη.

Θα πρέπει, όµως, στο σηµείο αυτό να διευκρινιστούν τα εξής: Η «κατοχή» του ιδιώτη, επί της ουσίας, τελεί υπό τη διαλυτική αίρεση ανακλήσεως της «αδείας» της ∆ιοικήσεως, η οποία αίρεση αναµφισβήτητα συνιστά επαπειλή τόσο της «κατοχής» αυτής καθ’ εαυτήν, ως αυτοτελούς συνόλου περιουσίας, όσο και της περιουσίας που στηρίχθηκε στην κατοχή και προέκυψε από αυτήν, υπέρ του κατόχου, των απογόνων του, αλλά και υπέρ τρίτων, απάντων τελούντων σε καλή πίστη.

122 Κατ’ άρθρο 10 παρ. 2 Ν.∆. 2176/1952 για την προστασία της βιοµηχανίας και της βιοτεχνίας, Βλ. Αναστασίου Ι. Τάχου, ό.αν., σελ. 69-72

Αυτή, όµως, η επαπειλή της ανωτέρω «κατοχής», αναπόφευκτη συνέπεια της αυτόβουλης υποβολής από µέρους των ιδιωτών του αιτήµατος χρήσεως, έναντι αποζηµιώσεως, των δηµοσίων ακινήτων, τα οποία αυτοί ήδη κατέχουν και χρησιµοποιούν, τη στιγµή, µάλιστα, που η ιδιωτική αυτή «κατοχή», άγνωστη, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, στους δηµοσίους φορείς, λόγω της δεδοµένης αδυναµίας του ∆ηµοσίου να εντοπίζει και να προστατεύει αποτελεσµατικά το σύνολο της περιουσίας του, δηµοσιοποιείται και εκτίθεται έτσι στη ∆ιοίκηση το πρώτον µε την υποβολή της εν λόγω αιτήσεως, ∆ΕΝ στοιχειοθετεί την έννοια της διαταράξεως του άρθρου 4 Ν. 3127/2003, η οποία αποκλείει την απόκτηση του δικαιώµατος της κυριότητας

µε χρησικτησία: Κάτι τέτοιο θα συνιστούσε άνιση µεταχείριση των ιδιωτών που δηµοσιοποίησαν µε τον τρόπο αυτό τη νοµή τους στη ∆ιοίκηση, µία δηµοσιοποίηση υποχρεωτική για την υπαγωγή των επιχειρήσεών τους στις προστατευτικές για τη βιοµηχανία – βιοτεχνία διατάξεις, έναντι άλλων ιδιωτών, τότε κατόχων και ήδη πλέον, από την 19^η-03-2003 αναδροµικά, νοµέων ακινήτων, όπου δεν λειτουργούν βιοµηχανικές/βιοτεχνικές επιχειρήσεις, οι οποίοι, µέχρι την εισαγωγή του άρθρου 4 Ν. 3127/2003, εκµεταλλευόµενοι τις προεκτεθείσες, εγγενείς αδυναµίες της διοικητικής οργάνωσης του Κράτους, και προς αποφυγή των συνεπειών του νόµου, ∆ΕΝ είχαν δηµοσιοποιήσει την τότε µη προστατευόµενη κατοχή (και ήδη νοµή τους)¹²³.

3^η Προϋπόθεση: Χρονική διάρκεια νοµής τουλάχιστον δέκα (10) ετών, προσµετρούµενης, ως κατωτέρω αναλυτικώς αναφέρεται, και του χρόνου νοµής των δικαιοπαρόχων.

Ως προαναφέρθηκε, η δεκαετής (10ετής) νοµή θα πρέπει να έχει συµπληρωθεί µέχρι την έναρξη ισχύος του άρθρου 4 Ν. 3127/2003 (19-03-2003), κάτι το οποίο φαίνεται να προβλέφθηκε από τον Έλληνα νοµοθέτη, προκειµένου να αποφευχθούν φαινόµενα καταστρατηγήσεων του εν λόγω νόµου από επιβουλευτές της δηµόσιας περιουσίας.

4^η Προϋπόθεση: Νόµιµος τίτλος (Α.Κ. 1041)¹²⁴.

Ο νοµοθέτης του άρθρου 4 Ν. 3127/2003 προκειµένου να αναγνωρίσει την κτήση κυριότητας δηµοσίου κτήµατος µε τακτική χρησικτησία από ιδιώτη σε βάρος του Ελληνικού

∆ηµοσίου ∆ΕΝ αρκείται στην ύπαρξη νοµιζόµενου τίτλου, ως προβλέπεται στην τακτική χρησικτησία του Αστικού Κώδικα (Α.Κ. 1043), αλλά απαιτεί νόµιµο τίτλο.

123 Σχετικώς δε έχει κριθεί νοµολογιακά, και συγκεκριµένα, από το ∆ικαστήριο της Ε.Σ.∆.Α. ότι η ανάκληση διοικητικής άδειας δύναται να θεµελιώσει προσβολή του σεβασµού της περιουσίας (Ι. Σαρµά, Η νοµολογία του ΕΕ∆ του Ανθρώπου, 1998, σελ. 460- 461).

124 Βλ. Ι.Σ. Σπυριδάκη, Εγχειρίδιο Αστικού ∆ικαίου, 3^ος Τόµος, Εµπράγµατο ∆ίκαιο, 1983, Αντ. Ν. Σάκκουλας Αθήνα – Κοµοτηνή, σελ. 172-173

Ως νόµιµος τίτλος νοείται, κατά την κρατούσα άποψη, ο τίτλος κυριότητας, άλλως πως το νοµικό γεγονός (ήτοι το σύνολο των νόµιµων όρων), που θεµελιώνει την κυριότητα του αποκτώντος (λ.χ. µεταβίβαση κατά την Α.Κ. 1033, κληρονοµική διαδοχή, επιδίκαση κλπ), ο οποίος λόγω εσωτερικού ελαττώµατος (λ.χ. δικαιοπρακτική ανικανότητα του µεταβιβάζοντος)

∆ΕΝ άγει σε κτήση του δικαιώµατος της κυριότητας¹²⁵.

Αντιθέτως, ως νοµιζόµενος τίτλος νοείται κατά την κρατούσα άποψη ο τίτλος που δεν υπάρχει εξωτερικά, ο ανύπαρκτος (λ.χ. ο τίτλος ως προς τον οποίο ∆ΕΝ έχει τηρηθεί ο προβλεπόµενος υπό του νόµου συστατικός αυτού τύπος)¹²⁶.

Έτσι, ο νοµοθέτης του άρθρου 4 Ν. 3127/2003 αφιστάµενος, κατά τα ανωτέρω, των διατάξεων περί τακτικής χρησικτησίας του Αστικού Κώδικα, όπου για την κτήση κυριότητας µε τακτική χρησικτησία δεν απαιτείται αποκλειστικά και µόνο η ύπαρξη νόµιµου τίτλου (Α.Κ. 1041), αλλά αρκεί και ο νοµιζόµενος τίτλος (Α.Κ. 1043), εφόσον δικαιολογείται η καλή πίστη του νοµέα ως προς την ύπαρξη νόµιµου τίτλου, εισάγει µε την επιλογή του αυτή µία προστατευτική για τα συµφέροντα του ∆ηµοσίου απόκλιση.

5^η Προϋπόθεση: Ο νόµιµος τίτλος να είναι από επαχθή αιτία, ήτοι απαιτείται δικαιοπραξία αιτιώδης (ούτως ή άλλως θεωρείται τέτοια η µεταβίβαση κυριότητας του άρθρου 1033 Α.Κ.) και επαχθής/µη χαριστική¹²⁷.

Επαχθής ή µη χαριστική χαρακτηρίζεται η δικαιοπραξία όταν ο ένας εκ των συµβαλλοµένων προβαίνει σε παροχή έναντι κάποιου ανταλλάγµατος, το οποίο συνίσταται είτε στην αντιπαροχή (χρηµατικό ποσό ή οποιοδήποτε άλλο περιουσιακό όφελος) που παίρνει από τον άλλο συµβαλλόµενο βάσει αµφοτεροβαρούς σύµβασης είτε σε οποιοδήποτε άλλο αντιστάθµισµα (και έξω από το πλαίσιο αµφοτεροβαρούς σύµβασης) σε βάρος του τελευταίου. Για το στοιχείο του επαχθούς είναι αδιάφορο το «ισάξιο» του αντισταθµίσµατος¹²⁸.

Αντιθέτως, χαριστική χαρακτηρίζεται η δικαιοπραξία, όταν η παροχή ενός συµβαλλοµένου γίνεται χωρίς αντιστάθµισµα υπέρ αυτού¹²⁹, ήτοι όταν ο ένας εκ των συµβαλλοµένων προβαίνει στη χαριστική επίδοση από ελευθεριότητα. Μία χαριστική

125 Κατ’ άλλη µη κρατούσα, όµως, άποψη, νόµιµος τίτλος είναι ο τίτλος κυριότητας από παράγωγη κτήση, ο οποίος ∆ΕΝ άγει σε κτήση του δικαιώµατος της κυριότητας, επειδή ο δικαιοπάροχος ∆ΕΝ ήταν κύριος.

Ο νόµιµος τίτλος λαµβάνει το όνοµά του είτε από τη νόµιµη αιτία της εµπράγµατης συµβάσεως του άρθρου 1033 Α.Κ., είτε από το νόµιµο, κτητικό της κυριότητας λόγο (π.χ. τίτλος πωλήσεως, τίτλος δωρεάς, τίτλος κληρονοµικής διαδοχής, τίτλος κληροδοσίας κλπ)..

126 Κατ’ άλλη, µη κρατούσα άποψη, νοµιζόµενος τίτλος είναι τόσο ο ανύπαρκτος, όσο και ο για οποιονδήποτε  άλλο λόγο (εκτός από την έλλειψη κυριότητας του δικαιοπαρόχου, οπότε κατά τα ανωτέρω είναι νόµιµος τίτλος)

ελλατωµατικός (π.χ. δικαιοπρακτική ανικανότητα του µεταβιβάζοντος).

127 Μιχ. Π. Σταθόπουλου, Γενικό Ενοχικό ∆ίκαιο, 1998, Αντ. Ν. Σάκκουλας Αθήνα – Κοµοτηνή, σελ. 273

Απόστολου Σ. Γεωργιάδη, Γενικές Αρχές Αστικού ∆ικαίου, 1997, Αντ. Ν. Σάκκουλας Αθήνα – Κοµοτηνή, σελ. 293- 294

128 Επαχθείς δικαιοπραξίες είναι η πώληση, η µίσθωση, η σύµβαση εργασίας ή έργου, το έντοκο δάνειο κλπ

129 Χαριστικές δικαιοπραξίες είναι η δωρεά, το χρησιδάνειο, το άτοκο δάνειο, η σύσταση ιδρύµατος, εντολή, η άµισθη παρακαταθήκη κλπ.

δικαιοπραξία ∆ΕΝ µεταβάλλεται σε επαχθή, αν περιέχει όρο ή τρόπο. ∆ΕΝ εντάσσονται, όµως, στις χαριστικές δικαιοπραξίες ορισµένες παροχές, όπως η παροχή διατροφής, η παροχή βάσει του δικαιώµατος της νόµιµης µοίρας, η σύσταση ενεχύρου ή υποθήκης, οι οποίες γίνονται µεν χωρίς αντάλλαγµα, αλλά επιβάλλονται από το νόµο ή από δικαιοπραξία. Η εν γένει έννοµη τάξη αντιµετωπίζει µε επιφύλαξη τις χαριστικές δικαιοπραξίες, ιδίως τη δωρεά, και για το λόγο αυτό επιβάλλει τη σύναψή της µε συµβολαιογραφικό έγγραφο (ΑΚ 498), θεσπίζει µειωµένη ευθύνη του δωρητή (ΑΚ 499,500) και επιτρέπει την ανάκλησή της για διάφορους λόγους (ΑΚ 505 επ).

Εν προκειµένω, οι χαριστικές συµβάσεις τίθενται, κατά τη σαφή και αδιαµφισβήτητη βούληση του νοµοθέτη του άρθρου 4 Ν. 3127/2003 ΕΚΤΟΣ του πεδίου εφαρµογής του εν λόγω άρθρου, και δεν αποτελούν νόµιµο τίτλο ικανό να οδηγήσει σε κτήση κυριότητας µε χρησικτησία έναντι του Ελληνικού ∆ηµοσίου. Η εν λόγω νοµοθετική επιλογή, η οποία εκ νέου αφίσταται των ισχυόντων περί τακτικής χρησικτησίας δυνάµει των άρθρων Α.Κ. 1041, 1043, όπου και ∆ΕΝ διαλαµβάνεται αντίστοιχη διάκριση – περιορισµός του πεδίου εφαρµογής τους των άρθρων αυτών, συνιστά µία επιπρόσθετη απόκλιση – νοµοθετική επιλογή υπέρ του Ελληνικού ∆ηµοσίου, τελούσα σε απόλυτη αντιστοιχία µε τη γενικότερη τάση να υποβάλλονται οι χαριστικές δικαιοπραξίες, σε σχέση µε τις επαχθείς, σε ειδική µεταχείριση από το νοµοθέτη, συνήθως δυσµενέστερη για ευνόητους λόγους. Και τούτο διότι ο λήπτης δεν υφίσταται καµία θυσία για το περιουσιακό αγαθό που αποκτά, έτσι ώστε η κτήση του παρουσιάζεται λιγότερο δικαιολογηµένη ηθικά απ’ ό, τι αν είχε δώσει αντάλλαγµα, αποτελούσης της χαριστικής αιτίας περιουσιακών µετακινήσεων για την έννοµη τάξη causa minor.

6^η Προϋπόθεση: Ο νόµιµος τίτλος «από επαχθή αιτία» αρκεί να συντρέχει είτε υπέρ του ιδίου του νοµέα είτε υπέρ του δικαιοπαρόχου του, γεγονός το οποίο µετριάζει τρόπον τινά τις ανωτέρω νοµοθετικές αποκλίσεις υπέρ του Ελληνικού ∆ηµοσίου: ∆ηλαδή και ο νεµόµενος δηµόσιο ακίνητο βάσει νοµίµου τίτλου από χαριστική αιτία δύναται να θεµελιώσει δικαίωµα κυριότητας µε χρησικτησία έναντι του ∆ηµοσίου, εφόσον ο δικαιοπάροχός του (δωρητής) ενέµετο το ίδιο ακίνητο επί τη βάσει νοµίµου τίτλου από επαχθή αιτία.

7^η  Προϋπόθεση:   Κατάρτιση   (ήτοι   σύνταξη   συµβολαιογραφικού    εγγράφου) και

µεταγραφή του νοµίµου τίτλου από επαχθή αιτία µετά την 23^η-02-1945, οπότε πραγµατοποιήθηκε η δεύτερη µεγάλη αεροφωτογράφηση της ελληνικής επικρατείας.

Η επιλογή του νοµοθέτη για αναγωγή στην ως άνω ηµεροµηνία (23^η-02-1945), ως κρίσιµο χρονικό σηµείο για την κατάρτιση και µεταγραφή του, απαιτούµενου για την κτήση κυριότητας µε τακτική χρησικτησία, νοµίµου τίτλου από επαχθή αιτία, και, συνεπώς, για την

απόδειξη του χαρακτήρα του ακινήτου (αστικό, αγροτεµάχιο, δάσος κλπ), για την έναρξη του υπολογισµού της νοµής του νοµέα ιδιώτη, αλλά και για την απόδειξη του αδιατάρακτου αυτής και ΟΧΙ στο χρονικό σηµείο της πρώτης µεγάλη αεροφωτογράφησης, η οποία έλαβε χώρα εν έτει 1937, είναι εύλογη καθώς:

-   αφενός µεν η αεροφωτογράφηση της 23^ης-02-1945, δεν είναι µεν σίγουρο, πλην, όµως, είναι πιθανότερο να αποδίδει τη σηµερινή µορφή του ακινήτου (δηλαδή αν πρόκειται για δασική έκταση, αγροτεµάχιο ή οικόπεδο), γεγονός το οποίο θα καθορίσει σε πρώτη φάση και την υπαγωγή του ή µη του ακινήτου στην ευεργετική διάταξη του άρθρου 4 Ν. 3127/2003,

-   αφετέρου δε εάν είχε προκριθεί, ως χρονικό σηµείο αναγωγής, η αεροφωτογράφηση του 1937 θα ανέκυπτε σοβαρότατο πρόβληµα αποδείξεως για τους ιδιώτες - νοµείς, καθώς η πλειοψηφία των σηµερινών µαρτύρων τους, εκ των πραγµάτων, δεν θα µπορούσαν να είναι καν γεννηµένοι κατά τον δεδοµένο χρόνο (1937), ενώ το ∆ηµόσιο θα αρκείτο στην απλή και µόνο επίκληση της πρώτης αυτής αεροφωτογραφήσεως, µετά µεγάλης βεβαιότητος µη ανταποκρινόµενης στη σηµερινή πραγµατικότητα και, ενδεχοµένως, εµφανίζουσας ως δασικές ή χορτολιβαδικές πλήρως πλέον, και δη από σειρά ετών, αστικοποιηµένες εκτάσεις, προκειµένου να προβάλει και να αποδείξει ίδια δικαιώµατα επί του ακινήτου.

8^η Προϋπόθεση: Καλή πίστη κατά την κτήση της νοµής: Ειδικότερα:

-   Η ύπαρξη καλής πίστης απαιτείται κατά το χρονικό σηµείο κτήσεως της νοµής. Η εν λόγω προϋπόθεση διατυπώνεται αρνητικά, ως εξής «εκτός εάν κατά την κτήση της νοµής βρισκόταν σε κακή πίστη». Με αυτόν τον τρόπο, ο Ν. 3127/2003 παραπέµπει ως προς την έννοια της καλής πίστης στο άρθρο 1042 Α.Κ., σύµφωνα µε το οποίο «Ο νοµέας βρίσκεται σε καλή…, όταν χωρίς βαριά αµέλεια έχει την πεποίθηση ότι απέκτησε την κυριότητα.», όπως αυτό συµπληρώνεται ερµηνευτικά από το άρθρο 1044 Α.Κ., σύµφωνα µε το οποίο «Η καλή πίστη πρέπει να υπάρχει κατά τον χρόνο απόκτησης της νοµής. Η µεταγενέστερη κακή πίστη δεν βλάπτει.»

Ως εκ τούτων, ∆ΕΝ νοείται καλή πίστη του νοµέα δηµοσίου κτήµατος, όταν ο νοµέας i) γνώριζε ότι δεν απέκτησε την κυριότητα, ii) αγνοούσε, λόγω βαριάς αµέλειάς του, ότι δεν την απέκτησε ή, τέλος, iii) τελούσε σε πραγµατική ή νοµική πλάνη, επίσης λόγω βαριάς αµελείας, ως προς την από µέρους του κτήση δικαιώµατος κυριότητας.

Ενδεικτικώς έχει κριθεί νοµολογιακώς ως προς την έννοια του καλόπιστου νοµέως ότι:

i)   είναι αδιάφορο αν η πλάνη ή άγνοια του νόµου, εκ της οποία απορρέει η πεποίθηση του νοµέως περί κτήσεως της κυριότητας, αφορά πραγµατικά γεγονότα ή το νόµο και την αληθή

του έννοια, αρκούντος µόνου του γεγονότος, και στις δύο περιπτώσεις, ότι η πλάνη ή η άγνοια δεν οφείλεται σε βαριά του αµέλεια¹³⁰,

ii)    η καλή πίστη του νοµέα υφίσταται, όταν ο νοµέας διακατέχεται από την πεποίθηση ότι µε την από µέρους του κτήση της νοµής του πράγµατος ή του ακινήτου δεν προσβάλλει το δικαίωµα άλλου κυρίου και, ειδικώς στην περίπτωση υπάρχοντος νόµιµου τίτλου, τον οποίο θα αποτελεί το αγοραπωλητήριο συµβόλαιο, όταν ο νοµέας αγνοεί, και δη ΟΧΙ ένεκα βαριάς αµελείας του, το ελάττωµα της από µέρους του κτήσης της ιδιοκτησίας¹³¹. Τέτοια βαρεία αµέλειά του, αποκλείουσα την καλή του πίστη, συνιστά, σε κάθε περίπτωση, η κατά την αγορά του ακινήτου παράλειψη ελέγχου (υπό του Πληρεξουσίου ∆ικηγόρου του) του σχετικού βιβλίου

µεταγραφών, η έγκαιρη διενέργεια του οποίου θα είχε αποκαλύψει την προγενέστερη νόµιµη

µεταβίβαση του ακινήτου από τον αληθή κύριο¹³².

Σηµειώνεται, βέβαια, ότι η προπαρατεθείσα νοµολογία αφορά τη συνδροµή ή µη της καλής πίστεως στο πλαίσιο των εννόµων σχέσων µεταξύ ιδιωτών και επί τη βάσει διατάξεων που ανέκαθεν επέτρεπαν την κτήση κυριότητας µε χρησικτησία (ήτοι τα άρθρα 1041 επ. Α.Κ.), ενώ δεν άπτεται των εννόµων σχέσεων µεταξύ ιδιωτών και Κράτους, όπου ίσχυε έως πρότινος το απαγορευτικό της χρησικτησίας πλαίσιο του Α.Ν. 1539/1938 (άρθρα 2, 4) και των λοιπών συµπληρωµατικών αυτού νόµων.

-    Ειδικά για το πλαίσιο των εννόµων σχέσεων µεταξύ ιδιωτών και Κράτους¹³³, η προϋπόθεση της καλής πίστης µπορεί να συνδεθεί µε την συνδυαστική απαίτηση του Α.Ν. 1539/1938:

i)        αφενός µεν να γίνεται «ρητή µνεία περί της κατοχής του ∆ηµοσίου» στο συµβολαιογραφικό έγγραφο πωλήσεως του ακινήτου (άρθρο 23 παρ. 3),

ii)     αφετέρου δε να τηρείται το Βιβλίο ∆ηµοσίων Κτηµάτων (άρθρο 25 παρ. 1), εκ του οποίου και θα προκύπτει η κατοχή του ∆ηµοσίου επί των καταγεγραµµένων σε αυτών κτηµάτων.

Η συνδροµή ή µη της προϋπόθεσης της καλής πίστης θα διαπιστωθεί µε συνδυαστική αναγωγή στις ανωτέρω απαιτήσεις του Α.Ν. 1539/1938: ∆ηλαδή η συνδροµή ή µη της προϋπόθεσης της καλής πίστης ∆ΕΝ θα κριθεί βάσει της συµπεριφοράς που επιδεικνύει ΜΟΝΟ ο τελευταίος  αποκτήσας  δηµόσιο κτήµα ιδιώτης (ο οποίος σπεύδει ή  όχι να ελέγξει  το  Βιβλίο

∆ηµοσίων Κτηµάτων), όταν το ίδιο κτήµα έχει αποτελέσει επί σειρά δεκαετιών αντικείµενο αλλεπάλληλων µεταβιβάσεων µεταξύ ιδιωτών, βάσει νοµίµως µεταγραφεισών συµβολαιογραφικών πράξεων (άνευ οιασδήποτε µνείας σε αυτές περί της κατοχής του ακινήτου

130 Α.Π. 424/1968, Α.Π. 1019/1977, Α.Π. 147/1993, Α.Π. 639/1995

131 Α.Π. 1019/1977

132 Α.Π. 454/1975, Α.Π. 980/1990

133 Αναστασίου Ι. Τάχου, ό.αν., σελ. 61-66

από το Ελληνικό ∆ηµόσιο). Και τούτο διότι η κρίση περί της καλής ή κακής πίστεως ενός προσώπου ∆ΕΝ δύναται να στηρίζεται µόνο στην εκτίµηση της υποκειµενικής συµπεριφοράς του, όταν στην προκειµένη περίπτωση συντρέχει και ένα αντικειµενικό στοιχείο, ήτοι η πάροδος πολλών δεκαετιών από την καθιέρωση της ως άνω απαίτησης του Α.Ν. 1539/1938 για ρητή

µνεία στο συµβόλαιο αγοραπωλησίας της τυχόν κατοχής του ∆ηµοσίου επί του πωλούµενου ακινήτου, κατά τη διάρκεια των οποίων το ακίνητο αυτό αποτέλεσε αντικείµενο διαδοχικών

µεταβιβάσεων χωρίς να διαληφθεί ποτέ σχετική µνεία στα συµβόλαια αγοραπωλησίας. Ειδικότερα επί των ως άνω «απαιτήσεων» του α.ν. 1539/1938 λεκτέα τα κάτωθι:

i)   Ως προς την υποχρέωση δήλωσης της κατοχής του ∆ηµοσίου:

Στη ρητή µνεία της κατοχής του ∆ηµοσίου υποχρεούται να προβεί ο πωλητής ενώπιον του συµβολαιογράφου. Αν, όµως, ο πωλητής δεν προβεί στην ανωτέρω δήλωση, τότε δεν υπάρχει καν ένδειξη περί της ιδιότητας του µεταβιβαζοµένου ακινήτου ως δηµοσίου.

Άλλωστε, στην περίπτωση αλλεπάλληλων µεταβιβάσεων του ακινήτου, δυνάµει συµβολαιογραφικών πράξεων, νοµίµως µεταγραφεισών, στις οποίες ουδέποτε διελήφθη σχετική

µνεία, διαµορφώνεται πλέον ένα πλαίσιο δεδοµένων – συνθηκών, το οποίο ενισχύει σηµαντικά σε επίπεδο απόδειξης την υποκειµενική καλή πίστη του τελευταίου αγοραστή¹³⁴.

ii)   Ως προς τηρούµενο από τις αρµόδιες αρχές Βιβλίο ∆ηµοσίων Κτηµάτων:

-  Σε περίπτωση ακινήτου εγγεγραµµένου στο Βιβλίο ∆ηµοσίων Κτηµάτων:

α) Υπό την προεκτεθείσα επιφύλαξη, ήτοι την περίπτωση ενός ακινήτου το οποίο αποτέλεσε επί σειρά ετών αντικείµενο αλλεπάλληλων µεταβιβάσεων µεταξύ ιδιωτών, χωρίς οποιαδήποτε µνεία στις σχετικές συµβολαιογραφικές πράξεις περί της κατοχής επ’ αυτού του

∆ηµοσίου, οπότε δεν υπάρχει καν ένδειξη περί του χαρακτήρα του εν λόγω ακινήτου ως δηµοσίου κτήµατος και πλέον δύναται να γίνει λόγος για ένα είδος αντικειµενικής καλής πίστης, ο αγοραστής ιδιώτης ο οποίος παραλείπει να ελέγξει το ως άνω Βιβλίο και, έτσι, να ενηµερωθεί ότι το καταγεγραµµένο σε αυτό ακίνητο ανήκει στο ∆ηµόσιο, καθίσταται κακόπιστος.

β) Όταν ο αγοραστής ιδιώτης ενηµερωθεί από το Βιβλίο ότι συγκεκριµένο ακίνητο ανήκει στο ∆ηµόσιο και, επιπλέον, και ο ίδιος ο πωλητής προβεί σε δήλωση περί κατοχής του

∆ηµοσίου επί του µεταβιβαζοµένου ακινήτου ενώπιον του συντάσσοντος την πράξη της αγοραπωλησίας συµβολαιογράφου, τότε ο αγοραστής ιδιώτης, ο οποίος εν γνώσει του συµπράττει στην αγοραπωλησία δηµοσίου κτήµατος καθίσταται εκ των πραγµάτων κακόπιστος και στερείται του δικαιώµατος αγοράς του ακινήτου.

∆ιότι, σύµφωνα µε το άρθρο 23 παρ. 1, 3 Α.Ν. 1539/1938, ο ιδία γνώσει καταλαµβάνων δηµόσιο κτήµα διώκεται ποινικά, και δη αυτεπαγγέλτως, όπως άλλωστε και ο πωλητής του

134 Α.Π. 556/1968 ΝοΒ 1969, σελ. 163

κατεχοµένου υπό του ∆ηµοσίου κτήµατος, εάν στο έγγραφο της µεταβιβάσεως δεν γίνει ρητή

µνεία περί της εν λόγω κατοχής του ∆ηµοσίου.

-       Σε περίπτωση δηµοσίου κτήµατος µη εγγεγραµµένου στο Βιβλίο ∆ηµοσίων Κτηµάτων:

Εν προκειµένω, ο αγοραστής ιδιώτης δεν έχει, και δη αντικειµενικά, τη δυνατότητα ενηµερώσεώς του ως προς το χαρακτήρα του ακινήτου ως δηµοσίου κτήµατος. Πλην, όµως, το γεγονός τούτο δεν αποδεικνύει, αυτό καθ’ εαυτό, και την υποκειµενική καλή πίστη του ιδιώτη, καθώς ακόµη και στην περίπτωση της µη καταγραφής του επίµαχου ακινήτου ως δηµοσίου, δεν αποκλείεται η κακή πίστη του αγοραστή κατά την υπογραφή της αγοραπωλησίας, ο οποίος ενδέχεται να είχε πληροφορηθεί, συµπεράνει ή υποψιασθεί ότι το αγοραζόµενο από αυτόν ακίνητο ανήκει στην κυριότητα του Ελληνικού ∆ηµοσίου^{135 136}.

Έχει ασκηθεί από µέρος της θεωρίας δριµεία κριτική¹³⁷ ότι σύµφωνα µε τα παραπάνω, τα πάντα απαγορεύονται και τα πάντα επιτρέπονται και ότι τα προεκτεθέντα, ενδεικτικά κριτήρια περί καλής ή κακής πίστης κρίνονται ρευστά, κυµαινόµενα και αντιφατικά, καταλειποµένου ουσιαστικά στη ∆ιοίκηση του δικαιώµατος να προσδιορίσει στο πρόσωπο του

135 Λ.χ. εάν ο ίδιος ο πωλητής γνωστοποιήσει στον αγοραστή ότι το πωλούµενο ακίνητο είναι δηµόσιο κτήµα

136Ενδεικτική δι’ άπαντα τα ανωτέρω είναι και η υπ’ αριθµόν 4659/55727/7-2-1987 Γνωµοδότηση της Νοµικής

∆ιεύθυνσης του Υπουργείου Οικονοµικών επί της παροµοίου διατυπώσεως µεταβατικής διατάξεως του άρθρου 2 παρ. 7 Ν. 357/1976 περί Ανταλλάξιµων Κτηµάτων, η οποία διάταξη έχει ως εξής: «Ανταλλάξιµα κτήµατα πωληθέντα µέχρι της ενάρξεως της ισχύος του παρόντος νόµου διά συµβολαιογραφικών εγγράφων εις τρίτους, τελούντας εν καλή πίστει, µεταβιβάζονται εις τους κατόχους αγοραστάς αντί τιµήµατος ίσου προς το 50% της τρεχούσης αξίας των.»

Επί της εν λόγω διατάξεως γνωµοδοτήθηκαν υπό της πλέον αρµοδίου ∆ηµόσιας Αρχής τα κάτωθι:

α) Ο αγοραστής ακινήτου ανήκοντος στην ανταλλάξιµη περιουσία είναι καλής πίστεως ως προς την ιδιότητα αυτή του ακινήτου, όταν κατά την υπογραφή του αγοραπωλητηρίου συµβολαίου ούτε γνώριζε, αλλά και ούτε αγνοούσε από βαρεία αµέλεια ότι το ακίνητο ανήκε στην ανταλλάξιµη περιουσία του ∆ηµοσίου.

Εάν, όµως, προκύπτει εξ οποιοδήποτε στοιχείο ότι ο αγοραστής, φερόµενος ως χρηστός και σώφρων άνθρωπος, θα

µπορούσε να λάβει γνώση της ιδιότητας του ακινήτου ως ανταλλαξίµου, αλλά παρόλα αυτά ουδέν έπραξε σχετικό, τότε δεν είναι καλής πίστεως.

Ειδικότερα, εάν ο αγοραστής, αυτοπροσώπως ή δια του Πληρεξουσίου ∆ικηγόρου του, δεν έλεγξε τα Βιβλία Μεταγραφών της οικείας περιφέρειας ή προέβη µεν στον εν λόγω έλεγχο, πλην, όµως, δεν αντελήφθη το προκύπτον αµέσως (εν περιπτώσει ευθείας εγγραφής επ’ ονόµατι ή υπέρ του ∆ηµοσίου) ή εµµέσως (ήτοι συναγόµενο εκ της ιδιότητας κάποιου των προκτητόρων του ακινήτου) στοιχείο ότι το ακίνητο είναι ανταλλάξιµο, τότε και πάλι στερείται καλής πίστεως.

β) Ρητώς υπογραµµίστηκε ότι εκ της ενδεικτικής απαριθµήσεως των περιπτώσεων καλόπιστου αγοραστή ανταλλαξίµου ακινήτου προκύπτει:

αφενός µεν ότι είναι ερευνητέα σε κάθε περίπτωση η συνδροµή ή όχι της καλής πίστεως του αγοραστή ως προς την ιδιότητα του υπ’ αυτού αγοραζόµενου κτήµατος ως ανταλλάξιµου, δεδοµένης της πληθώρας των στοιχείων εκ των οποίων δύναται να προκύψει η ανυπαρξία της καλής πίστεως,

αφετέρου δε ότι ∆ΕΝ νοείται αποδεδειγµένη καλή πίστη του αγοραστή εκ µόνου του γεγονότος ότι το ανταλλάξιµο ακίνητο δεν ήτο καταγεγραµµένο ως τέτοιο υπό της αρµοδίου Αρχής, καθώς ακόµη και η απουσία τέτοιας καταγραφής δεν αποκλείει το ενδεχόµενο ο αγοραστής του κτήµατος να µην ήτο καλόπιστος κατά το χρόνο της αγοράς, όταν λ.χ. εξ άλλων στοιχείων, σωφρώνως φερόµενος, όφειλε να είχε πληροφορηθεί ή συµπεράνει ή υποψιασθεί ότι το υπ’ αυτού αγοραζόµενο ακίνητο είναι ανταλλάξιµο ή οπωσδήποτε επίκειται προβολή δικαιωµάτων επ’ αυτού.

137 Βλ. Αναστασίου Ι. Τάχου, ό.αν., σελ. 62

ιδιώτη αν η πίστη του είναι καλή ή κακή: Με αυτόν, όµως, τον τρόπο η υποκειµενική καλή ή κακή πίστη ετεροκαθορίζεται¹³⁸, ενώ εξ ορισµού πρέπει να αυτοκαθορίζεται.

-    Το βάρος απόδειξης της κακής πίστης του νοµέα δηµοσίου κτήµατος, ο οποίος επικαλείται κτήση κυριότητας µε χρησικτησία κατ’ άρθρο 4 Ν. 3127/2003:

Κατά τις κοινές διατάξεις του Αστικού Κώδικα, ο επικαλούµενος την κτήση κυριότητας

µε τακτική χρησικτησία νοµέας είναι αυτός ο οποίος βαρύνεται µε την απόδειξη της καλής πίστεώς του¹³⁹. Αντιθέτως, κατά το άρθρο 4 Ν. 3127/2003 την κακή πίστη του νοµέα ή του δικαιοπαρόχου του, κατά το χρόνο κτήσης της νοµής από µέρους τους, καλείται να αποδείξει το Ελληνικό ∆ηµόσιο. Πράγµατι, από την κοινή γραµµατική διατύπωση των περιπτώσεων α΄ και β΄ της παρ. 1 του άρθρου 4 Ν. 3127/2003 «εκτός εάν κατά την κτήση της νοµής βρισκόταν σε κακή πίστη», καθίσταται σαφές, ότι δεν βαρύνεται ο επικαλούµενος την κυριότητα νοµέας µε την απόδειξη της καλής πίστης του ιδίου ή του δικαιοπαρόχου του, αλλά, αντίθετα, σε κάθε περίπτωση, το Ελληνικό ∆ηµόσιο είναι αυτό το οποίο βαρύνεται µε την απόδειξη της κακής πίστεως του επικαλούµενου την κυριότητα νοµέα ή του δικαιοπαρόχου του.

9^η Προϋπόθεση: Προσµέτρηση στον χρόνο νοµής και του χρόνου νοµής των δικαιοπαρόχων, ο οποίος, όµως, «διανύθηκε µε τις ίδιες προϋποθέσεις», µεταξύ των οποίων περιλαµβάνονται, κατά τα ανωτέρω, η αδιατάρακτη νοµή και η καλή πίστη κατά την κτήση της, ενώ ο χρόνος νοµής που διανύθηκε χωρίς να συντρέχουν οι δύο αυτές προϋποθέσεις ∆ΕΝ δύναται να προσµετρηθεί.

Με τη ρύθµιση του άρθρου 4 Ν. 3127/2003 επαναλαµβάνεται επί της ουσίας το άρθρο 1051 Α.Κ. και τα ισχύοντα για την τακτική χρησικτησία του Αστικού Κώσδικα (άρθρο 1041 Α.Κ.), µε κύριο χαρακτηριστικό, όπως και εν προκειµένω, την καλή τη πίστη νοµή, όπου επίσης γίνεται δεκτό από την κρατούσα θεωρία ότι η προσαύξηση ή αλλιώς προσµέτρηση του χρόνου των δικαιοπαρόχων είναι νόµιµη µόνο εφόσον ο δικαιοπάροχος νοµέας ήταν οµοίως καλής πίστεως, ήτοι, κατ’ άρθρα 1042, 1044 Α.Κ., όταν και αυτός κατά το χρόνο της απόκτησης της νοµής είχε, χωρίς βαριά αµέλεια, την πεποίθηση ότι είχε αποκτήσει την κυριότητα. Ο συνυπολογισµός και η προσµέτρηση του χρόνου της νοµής κατά τον τρόπο αυτό εφαρµόζεται γενικά και όταν έχουν συντελεστεί πλείονες διαδοχές.

Η διατύπωση, αλλά και η ερµηνεία του άρθρου 4 Ν. 3127/2003 κατ’ απόλυτη  συµφωνία

µε τα ισχύοντα στο ιδιωτικό δίκαιο περί τακτικής χρησικτησίας, εδράζεται επί της προφανούς

138 Ως συνέβη µε τον ισχύοντα αδιακρίτως έως πρότινος α.ν. 1539/1938, ο οποίος θεσπίζοντας αµάχητο τεκµήριο νοµής του ∆ηµοσίου επί των δηµοσίων κτηµάτων, καθιστούσε τον νεµόµενο αυτά ιδιώτη αυθαίρετο κάτοχο και εξ ορισµού κακής πίστεως.

139 Απ. Γεωργιάδη, Εµπράγµατο ∆ίκαιο, 1991, σελ. 420 (όπου και παραποµπές σε θεωρία και νοµολογία), σύµφωνα

µε τον οποίο από την ίδια τη φύση της καλής πίστης ως προϋπόθεσης της χρησικτησίας κατά τον Αστικό Κώδικα, προκύπτει ότι ο επικαλούµενος τη χρησικτησία νοµέας φέρει το βάρος αποδείξεώς της.

οµοιότητας του πεδίου εφαρµογής των εν λόγω κανόνων δικαίου, οι οποίοι αναγνωρίζουν δικαίωµα κυριότητας µε χρησικτησία ΜΟΝΟ στον καλής πίστεως νοµέα ακινήτου¹⁴⁰.

IV. Ε. 1. β. ∆ιαφορές µεταξύ της προβλεπόµενης υπό του άρθρου 4 παρ. 1 περ. α΄ Ν. 3127/2003 µορφής (τακτικής) χρησικτησίας και της τακτικής χρησικτησίας των άρθρων 1041, 1043 Α.Κ.

140 Πλην, όµως, έχει διατυπωθεί και η αντίθετη – επικριτική της ως άνω νοµοθετικής επιλογής άποψη, η οποία υποστηρίζει ότι θα έχρηζε διαφορετικής ρυθµίσεως το ζήτηµα της προσαυξήσεως του χρόνου νοµής του τελευταίου νοµέα κατά το χρόνο νοµής των δικαιοπαρόχων του στις σχέσεις µεταξύ ∆ηµοσίου – ιδιωτών σε σύγκριση µε τις σχέσεις µεταξύ ιδιωτών. (Βλ. Αναστασίου Ι. Τάχου, ό.αν., σελ. 53-56): Ειδικότερα, κατά την εν λόγω άποψη, η ανάγκη συνδροµής των προϋποθέσεων της καλής πίστεως κατά την κτήση της νοµής και στα πρόσωπα των δικαιοπαρόχων του νυν νοµέα, προκειµένου να είναι επιτρεπτή, κατ’ άρθρο 1051 Α.Κ., η προσµέτρηση του χρόνου νοµής τους στη δική του νοµή θα έπρεπε να αφορά µόνο το ιδιωτικό δίκαιο, στο πλαίσιο του οποίου οι εµπράγµατες έννοµες σχέσεις ιδρύονται, µεταβάλλονται και καταργούνται µε βάση την ισοτιµία των βουλήσεων των προσώπων. Επί τη βάσει αυτής ακριβώς της ισοτιµίας κρίνεται ότι συντρέχει ή δεν συντρέχει η προϋπόθεση της καλής πίστης για την προσµέτρηση του χρόνου των δικαιοπαρόχων υπέρ του τελευταίου νοµέα.

Όµως, η ως άνω ερµηνεία της διατάξεως του άρθρου 1051 Α.Κ., κατά την ίδια πάντα άποψη, ∆ΕΝ θα έπρεπε να εφαρµοσθεί και στο πλαίσιο του δηµοσίου δικαίου, δηλαδή της νοµοθεσίας για τα δηµόσια κτήµατα, ακριβώς λόγω της ελλείψεως, στον εν λόγω τοµέα του δικαίου, της ισοτιµίας των βουλήσεων των εµπλεκοµένων προσώπων: Στο πλαίσιο του ∆ηµοσίου ∆ικαίου η βούληση της ∆ιοίκησης τελεί σε υπέρτερη θέση έναντι της ιδιωτικής βουλήσεως, καθώς η εξουσιαστική συµπεριφορά (ενέργεια ή παράλειψη/αδράνεια) της ∆ιοικήσεως, νοµιµοποιούµενης µονοµερώς στην έκδοση ή µη εκτελεστών διοικητικών πράξεων (κυρωτικής µάλιστα φύσεως, διοικητικής, αλλά και ποινικής) περί διαταράξεως ή µη της νοµής, προσδιορίζει ουσιαστικά την καλή ή κακή πίστη του ιδιώτη ο οποίος αποκτά τη νοµή, µετά την έκδοση της πράξεως.

Έτσι, κατά την ίδια πάντα άποψη, η ∆ιοίκηση δύναται να ετεροκαθορίζει, κατά τρόπο µεταβλητό και κυµαινόµενο ανά περίπτωση την καλή πίστη των ιδιωτών, καίτοι η τελευταία είναι εξ ορισµού υποκειµενική, καθώς

µετά την  έκδοση µίας διοικητικής  πράξεως  περί  διαταράξεως της νοµής ενός δηµοσίου κτήµατος  από  νοµέα    -

ιδιώτη, καθίσταται επί της ουσίας αδύνατη:

-  τόσο η επίκληση, από µέρους εκάστοτε δικαιοδόχου του αρχικού νοµέα (εν περιπτώσει διαδοχικών

µεταβιβάσεων) και µέχρι του τελικού δικαιοδόχου και τελευταίου νοµέα του επιδίκου ακινήτου, της προσωπικής καλής τους πίστεως κατά την κτήση της νοµής, ακόµη και αν αυτή συντρέχει εν προκειµένω, καθώς η απόδειξή της καθίσταται πλέον εξαιρετικά δυσχερής, µε αποτέλεσµα αυτοί να απόλλυνται άνευ ετέρου του δικαιώµατος κτήσεως κυριότητας µε χρησικτησία κατ’ άρθρο 4 Ν. 3127/2003 έναντι του ∆ηµοσίου,

- όσο και η κατά το ίδιο άρθρο προσµέτρηση του χρόνου νοµής των δικαιοπαρόχων στο χρόνο νοµής του τελευταίου νοµέα.

Συνεπώς, µία τέτοια ερµηνεία σύµφωνα µε τα ανωτέρω, δηλαδή κατά την έννοια του άρθρου 1051 Α.Κ., της διατάξεως που ορίζει «µε τις ίδιες προϋποθέσεις», οδηγεί, κατά την εν λόγω άποψη, στη µέσω του άρθρου 4 παρ. 1 Ν. 3127/2003 αναγνώριση και επιβολή της συλλογικής διοικητικής ευθύνης, µε κριτήριο το αντικείµενο, ήτοι το ακίνητο, και όχι τα υποκείµενα (τα πρόσωπα). Με αυτόν, όµως, τον τρόπο, υποστηρίζει η εν λόγω άποψη, οδηγούµαστε σε δυσµενές κυρωτικό αποτέλεσµα σε βάρος του τελευταίου νοµέα, συνεπεία της ευθύνης άλλων προσώπων, ο οποίος τελευταίος νοµέας, κατά τα ανωτέρω, αποστερείται ουσιαστικά του δικαιώµατος να θεωρηθεί κύριος έναντι του ∆ηµοσίου. Όµως, στο Κράτος ∆ικαίου (ως αυτό προσδιορίζεται στο άρθρο 25 παρ. 1, 2 Συντάγµατος), η εν γένει κυρωτική λειτουργία προϋποθέτει υποκειµενική ευθύνη, η οποία δύναται να είναι ατοµική ή ακόµη και αθροιστική, αλλά ΟΧΙ συλλογική. Το αυτό δε δέχεται και το άρθρο 4 παρ. 1 Ν. 3127/2003, παραπέµποντας ρητά στο άρθρο 1042 Α.Κ., ήτοι ότι η πίστη του νοµέα είναι καλή, όταν δεν συντρέχει βαριά αµέλεια, η οποία ως «πταίσµα» (δόλος ή αµέλεια), και κατά τον Αστικό Κώδικα (Βλ. ΑΚ 330), είναι αποτέλεσµα υποκειµενικής συµπεριφοράς εκάστου προσώπου. Άλλωστε, κατά την ίδια πάντα άποψη, δεδοµένου ότι «η µεταγενέστερη κακή πίστη δεν βλάπτει» (άρθρο 1044β΄Α.Κ.) κατά µείζονα λόγο δεν µπορεί να βλάψει τον νοµέα η προγενέστερη κακή πίστη, ως υποκειµενική συµπεριφορά των δικαιοπαρόχων ζώντων ή ακόµη και αποθανόντων κατά τον χρόνο εφαρµογής της διάταξης δηµοσίου δικαίου του άρθρου 4 Ν. 3127/2003.

Συνεπώς, καταλήγει η εν λόγω άποψη, ερµηνευόµενη κατ’ αυτόν τον τρόπο, ήτοι βάσει του ιδιωτικού δικαίου, η εν λόγω διάταξη, αντίκειται στο Σύνταγµα (άρθρα 6, 7, 20 παρ. 2), στην Ε.Σ.∆.Α. (άρθρο 6 παρ. 2) και στο ∆.Σ. Ο.Η.Ε. (άρθρο 14 παρ. 2), βάσει των οποίων καθορίζεται η υποκειµενική ευθύνη κάθε προσώπου και τα οποία εφαρµόζονται (σύµφωνα µε τη Νοµολογία της Επιτροπής και του ∆ικαστηρίου της Ε.Σ.∆.Α.) και στην κυρωτική λειτουργία της ∆ιοικήσεως, η οποία µε τις ενέργειές της (πράξεις ή παραλείψεις) µπορεί να προκαλεί δυσµενή αποτελέσµατα, ιδίως οικονοµικής φύσεως, σε βάρος των δικαιωµάτων ή συµφερόντων των διοικουµένων.

1)      Το άρθρο 4 παρ. 1, περ. α΄ Ν. 3127/2003 προβλέπει τη δυνατότητα κτήσεως κυριότητας µε χρησικτησία από µέρους ιδιώτη σε βάρος του Ελληνικού ∆ηµοσίου. Αντιθέτως, η κτήση κυριότητας µε τακτική χρησικτησία σύµφωνα µε τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα αφορά µόνο τις σχέσεις µεταξύ ιδιωτών.

2)    Κατά το άρθρο 4 παρ. 1, περ. α΄ Ν. 3127/2003 η δυνατότητα κτήσεως κυριότητας µε χρησικτησία απαιτεί την ύπαρξη νόµιµου και µόνο τίτλου (ήτοι υπαρκτού µεν, πλην, όµως, ελαττωµατικού), ενώ για την τακτική χρησικτησία του Αστικού Κώδικα αρκεί η ύπαρξη και νοµιζόµενου τίτλου (ήτοι ανύπαρκτου – ανυπόστατου, εφόσον, όµως, πάντοτε δικαιολογείται η καλή πίστη του αποκτώντος).

3)      Η χρησικτησία του άρθρου 4 παρ. 1, περ. α΄ Ν. 3127/2003 προϋποθέτει ότι ο υφιστάµενος, υπέρ του ιδίου του νοµέα ή του έστω του δικαιοπαρόχου του, νόµιµος, σε κάθε περίπτωση, τίτλος:

α) θα πρέπει να είναι από επαχθή και όχι από χαριστική αιτία, περιορισµός ο οποίος ουδόλως διαλαµβάνεται στα αντίστοιχα άρθρα του Αστικού Κώδικα,

β) θα πρέπει να έχει συσταθεί και µεταγραφεί µετά την 23^η-02-1945 (δεύτερη µεγάλη αεροφωτογράφηση), µνεία – προϋπόθεση η οποία δεν διαλαµβάνεται στον Αστικό Κώδικα.

4)      Αµφότερα τα νοµοθετικά κείµενα (Ν. 3127/2003, Α.Κ.) προϋποθέτουν για την απόκτηση της κυριότητας δεκαετή (10ετή) αδιατάρακτη νοµή. Όµως, η δεκαετής (10ετής) χρησικτησία σε βάρος του Ελληνικού ∆ηµοσίου, σύµφωνα µε το άρθρο 4 παρ. 1, περ. α΄ Ν. 3127/2003 θα πρέπει να έχει συµπληρωθεί έως την έναρξη ισχύος του Ν. 3127/2003, ήτοι ως την 19^η-03-2003, ηµέρα δηµοσίευσης του εν λόγω Νόµου στην Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ Α΄, 67), ενώ αντίθετα για τη συµπλήρωση της δεκαετούς (10ετούς) νοµής της τακτικής χρησικτησίας του Αστικού Κώδικα ∆ΕΝ προβλέπεται τέτοιος χρονικός περιορισµός.

∆ηλαδή το άρθρο 4 παρ. 1, περ. α΄ Ν. 3127/2003 αποτελεί µία φωτογραφική διάταξη, σύµφωνα µε την οποία αναγνωρίζεται ένα συγκεκριµένο δικαίωµα (κυριότητα) σε ιδιώτες, πληρούντες συγκεκριµένες προϋποθέσεις (αδιατάρακτη νοµή επί δεκαετία, καλόπιστη κτήση της) σε συγκεκριµένο χρονικό σηµείο (την 19^η-03-2003). Τυχόν µεταγενέστερη συµπλήρωση των ανωτέρω, λεπτοµερώς παρατεθεισών προϋποθέσεων δεν οδηγεί σε κτήση δικαιώµατος κυριότητας επί δηµοσίου κτήµατος, προς αποφυγή και πιθανών κινδύνων καταστρατηγήσεως του νόµου.

Αντιθέτως, οι διατάξεις περί τακτικής χρησικτησίας παρέχουν τη δυνατότητα κάθε φορά (άνευ απώτατου χρονικού περιορισµού), κατά την οποία πληρούνται οι προϋποθέσεις της, να αναγνωρίζεται ο νεµόµενος µε τις εν λόγω προϋποθέσεις κύριος του ακινήτου έναντι του έως πρότινος κυρίου.

Συµπερασµατικώς: Το άρθρο 4 παρ. 1, περ. α΄ Ν. 3127/2003 φαίνεται να θεσπίζει µία πιο αυστηρή µορφή τακτικής χρησικτησίας σε βάρος του Ελληνικού ∆ηµοσίου, σε σχέση µε την προβλεπόµενη από τον Αστικό Κώδικα και ισχύουσα στο πλέγµα των σχέσεων µεταξύ ιδιωτών. Είναι σαφής η βούληση του νοµοθέτη να αναγνωρίζεται το δικαίωµα κυριότητας δηµοσίου κτήµατος, υπέρ ιδιώτη, µετά από µόλις δεκαετή (10ετή) νοµή, µόνο στην περίπτωση, κατά την οποία η από µέρους του ιδιώτη νοµή συνοδεύεται από µία σειρά αυστηρών δεδοµένων (µόνο νόµιµος, άρα υπαρκτός τίτλος, από επαχθή και µόνο αιτία κλπ), µη απαιτούµενων από τις κοινές διατάξεις του ιδιωτικού δικαίου, τα οποία (δεδοµένα):

-  όχι µόνο δικαιολογούν ουσιαστικά, αλλά και ενισχύουν την καλή του πίστη, και έτσι,

-  δικαιολογούν την προνοµιακή του µεταχείριση έναντι του δηµοσίου συµφέροντος µετά την πάροδο ενός τόσο σύντοµου χρονικού διαστήµατος.

IV. Ε. 2. Η έκτακτη χρησικτησία σε βάρος του Ελληνικού ∆ηµοσίου κατ’ άρθρο 4

παρ. 1 περ. β΄ Ν. 3127/2003.

IV. Ε. 2. α. Οι προϋποθέσεις:

Κατ’ άρθρο 4 παρ. 1 περ. β΄ Ν. 3127/2003 εισάγεται µία µορφή χρησικτησίας, προσοµοιάζουσα στην έκτακτη χρησικτησία του άρθρου 1045 Α.Κ., η οποία απαιτεί τη συνδροµή των κάτωθι προϋποθέσεων:

1)   Νοµή (ως αυτή αναπτύχθηκε ανωτέρω),

2)   Αδιατάραχτη νοµή (ως ανωτέρω).

3)    Χρονική διάρκεια νοµής τουλάχιστον τριάντα (30) ετών, προσµετρούµενου, κατά τα προεκτεθέντα, και του χρόνου νοµής των δικαιοπαρόχων του νοµέα. Η τριακονταετής νοµή θα πρέπει και εδώ να έχει συµπληρωθεί µέχρι την έναρξη ισχύος του Ν. 3127/2003.

4)   Καλή πίστη του νοµέα κατά την κτήση της νοµής (ως ανεπτύχθη ανωτέρω).

Παρατήρηση:

Όπως προκύπτει από τα ανωτέρω, µεταξύ των απαραίτητων προϋποθέσεων για την κτήση κυριότητας µε χρησικτησία σε βάρος του Ελληνικού ∆ηµοσίου σύµφωνα µε την περίπτωση β΄, παρ. 1, άρθρο 4 Ν. 3127/2003 ∆ΕΝ περιλαµβάνεται η ύπαρξη οποιουδήποτε τίτλου του νοµέα, είτε νόµιµου (ήτοι υπαρκτού µεν, αλλά ελαττωµατικού) είτε νοµιζόµενου (ήτοι ανυπόστατου). Όµως, και σε αυτήν την περίπτωση ο νόµος, ορθώς, προβλέπει, την προστασία µόνο του καλόπιστου νοµέα δηµοσίου ακινήτου.

Τίθεται, λοιπόν, εν προκειµένω, το ζήτηµα πώς είναι δυνατόν να έχουµε καλόπιστο νοµέα ακινήτου, στην περίπτωση κατά την οποία θα λείπει µεταγεγραµµένος τίτλος κτήσης (µη απαιτούµενος κατά τα ανωτέρω για την κτήση κυριότητας µε έκτακτη χρησικτησία σε βάρος του

∆ηµοσίου µετά από τη συµπλήρωση αδιατάρακτης 30ετούς νοµής), δεδοµένου ότι κατά τον

Αστικό Κώδικα (άρθρα 1041-1043) αποκλείεται η τακτική (ήτοι η καλή τη πίστη) χρησικτησία ακινήτου, σε περίπτωση έλλειψης (συµβολαιογραφικού) τίτλου κτήσεώς του και µεταγραφής του, και έτσι εξοµοιώνεται, εν τοις πράγµασι, ο νεµόµενος ακίνητο, άνευ µεταγεγραµµένου τίτλου, ανεξαρτήτως της ενδεχόµενης υποκειµενικής καλής του πίστης, µε τον κακόπιστο νοµέα, ο οποίος δύναται να αποκτήσει κυριότητας µόνο µε την έκτακτη χρησικτησία του άρθρου 1045 Α.Κ.

Προφανώς, ο σκοπός του νοµοθέτη της διάταξης του άρθρου 4, παρ. 1 περ. β΄ Ν. 3127/2003 συνίσταται στην κάλυψη, µε την εν λόγω διατύπωση, των περιπτώσεων, όπου, ναι

µεν δεν υπάρχει ο τίτλος της τακτικής χρησικτησίας του άρθρου 4 παρ. 1, περ. α΄ Ν. 3127/2003, ως αυτός λεπτοµερώς αναλύεται ανωτέρω, πλην, όµως, δικαιολογείται και αποδεικνύεται η υποκειµενική καλή πίστη του νοµέα.

Έτσι, στη δεύτερη περίπτωση της παρ. 1, άρθρο 4 Ν. 3127/2003 εµπίπτει ο καλόπιστος κατά την κτήση της νοµής νοµέας δηµοσίου ακινήτου, ο οποίος:

1)               διαθέτει νοµιζόµενο, ήτοι ανύπαρκτο κατά την κρατούσα άποψη, τίτλο (π.χ.

αµετάγραφο συµβολαιογραφικό τίτλο),

2)            διαθέτει νόµιµο µεν τίτλο, αλλά από χαριστική αιτία ή

3)           η µεταβίβαση του ακινήτου στον οποίο έχει γίνει δια λόγου, περίπτωση ιδιαίτερα συνήθης στην ελληνική επαρχία.

IV. Ε. 2. β. ∆ιαφορές µεταξύ της προβλεπόµενης υπό του άρθρου 4 παρ. 1 περ. β΄ Ν. 3127/2003 µορφής (έκτακτης) χρησικτησίας και της έκτακτης χρησικτησίας του άρθρου 1045 Α.Κ.

1)              Το άρθρο 4 παρ. 1, περ. β΄ Ν. 3127/2003 προβλέπει τη δυνατότητα κτήσεως κυριότητας µε έκτακτη χρησικτησία από µέρους ιδιώτη σε βάρος του Ελληνικού ∆ηµοσίου. Αντιθέτως, η κτήση κυριότητας µε έκτακτη χρησικτησία σύµφωνα µε τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα αφορά µόνο τις σχέσεις µεταξύ ιδιωτών.

2)          Κατά το άρθρο 4 παρ. 1, περ. β΄ Ν. 3127/2003 η κτήση κυριότητας µε χρησικτησία προϋποθέτει τη συµπλήρωση τριακονταετούς (30ετούς) νοµής του ακινήτου, ενώ για την έκτακτη χρησικτησία του άρθρου 1045 Α.Κ. αρκεί η συµπλήρωση εικοσαετούς (20ετούς) νοµής. Η απαίτηση επιπλέον δέκα (10) ετών νοµής για την αναγνώριση δικαιώµατος κυριότητας κατά το Ν. 3127/2003 σε καλόπιστους, αποκλειστικά και µόνο, ιδιώτες, σε σχέση µε την εικοσαετή (20ετή) νοµή, στην οποία αρκείται το άρθρο 1045 Α.Κ. για την αναγνώριση κυριότητας ακόµη και σε κακόπιστους ιδιώτες, προφανώς δικαιολογείται από το γεγονός ότι µε το άρθρο 4 παρ. 1, περ. β΄ του Ν. 3127/2003 δεν αναγνωρίζεται κύριος ακινήτου ένας ιδιώτης έναντι έτερου ιδιώτη, αλλά, πλέον, ένας ιδιώτης, ενδεχοµένως χωρίς να διαθέτει καν τίτλο

κτήσεως - κυριότητας αναγνωρίζεται κύριος ενός δηµοσίου ακινήτου, ήτοι ενός ακινήτου αποτελούντος έως πρότινος ιδιοκτησία του ελληνικού κράτους και λαού.

3)         Η τριακονταετής (30ετής) χρησικτησία σε βάρος του Ελληνικού ∆ηµοσίου, σύµφωνα

µε το άρθρο 4 παρ. 1, περ. β΄ Ν. 3127/2003 θα πρέπει να έχει συµπληρωθεί έως την έναρξη ισχύος του Ν. 3127/2003, ήτοι µέχρι την 19^η-03-2003, ηµέρα δηµοσίευσης του νόµου την Εφηµερίδα της Κυβέρνησης, ενώ αντίθετα για τη συµπλήρωση της εικοσαετούς (20ετούς) νοµής της έκτακτης χρησικτησίας ∆ΕΝ προβλέπεται τέτοιος χρονικός περιορισµός.

Ήτοι, και το άρθρο 4 παρ. 1, περ. β΄ Ν. 3127/2003 αποτελεί και µία φωτογραφική διάταξη, σύµφωνα µε την οποία αναγνωρίζεται ένα συγκεκριµένο δικαίωµα (κυριότητα) σε ιδιώτες, πληρούντες συγκεκριµένες προϋποθέσεις (αδιατάρακτη νοµή επί τριακονταετία, καλόπιστη κτήση της) σε συγκεκριµένο χρονικό σηµείο (την 19^η-03-2003). Τυχόν

µεταγενέστερη συµπλήρωση των ανωτέρω, λεπτοµερώς παρατεθεισών προϋποθέσεων δεν οδηγεί σε κτήση δικαιώµατος κυριότητας µε έκτακτη χρησικτησία επί δηµοσίου κτήµατος.

Αντιθέτως, οι γενικές διατάξεις ιδιωτικού δικαίου περί έκτακτης χρησικτησίας παρέχουν τη δυνατότητα κάθε φορά (άνευ απώτατου χρονικού περιορισµού), κατά την οποία πληρούνται οι προϋποθέσεις της, να αναγνωρίζεται ο νεµόµενος µε τις εν λόγω προϋποθέσεις κύριος του ακινήτου έναντι του έως πρότινος κυρίου.

4)         Το άρθρο 4 παρ. 1, περ. β΄ Ν. 3127/2003 παρέχει τη δυνατότητα κτήσεως κυριότητας

µε χρησικτησία σε βάρος του Ελληνικού ∆ηµοσίου µόνο στον καλόπιστο νοµέα, ενώ, αντιθέτως, το άρθρο 1045 Α.Κ. αποτελεί τον κατ’ εξοχήν τρόπο κτήσεως κυριότητας µε χρησικτησία (σε βάρος ιδιωτών) από τον κακόπιστο νοµέα ακινήτου. Για άλλη µια φορά καθίσταται εµφανής η προσπάθεια του νοµοθέτη αφενός µεν να προστατεύσει τη δηµόσια περιουσία από τους επιβουλευτές αυτής, αφετέρου δε να αποδώσει κοινωνική δικαιοσύνη µε την αναγνώριση του δικαιώµατος της κυριότητας και στους νεµόµενους ήδη επί τριακονταετία, έστω χωρίς νόµιµο τίτλο, πλην, όµως, καλόπιστα και χωρίς οιανδήποτε εναντίωση – όχλησή τους από το Ελληνικό ∆ηµόσιο, εξασφαλίζοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τη βιωσιµότητα του συστήµατος του Εθνικού Κτηµατολογίου, βιωσιµότητα η οποία θα ετίθετο σε σοβαρή διακινδύνευση σε περίπτωση παραγνώρισης της εν λόγω κοινωνικής πραγµατικότητας και αναπόφευκτης προκλήσεως µαζικών κοινωνικών αναταραχών.

Συµπερασµατικώς: ∆εδοµένων:

-  αφενός µεν των πολύ αυστηρών προϋποθέσεων που θέτει, κατά τα ανωτέρω, το άρθρο 4 παρ. 1, περ. α΄ Ν. 3127/2003 για την αναγνώριση τακτικής χρησικτησίας σε βάρος του Ελληνικού ∆ηµοσίου,

-   αφετέρου δε της σαφούς νοµοθετικής βουλήσεως για την προστασία µίας ευρύτερης κατηγορίας καλόπιστων, αυστηρά, νοµέων δηµοσίων ακινήτων έναντι του δηµοσίου

συµφέροντος, το οποίο σαφώς και δεν επιτρέπεται να υποχωρεί έναντι κακόπιστων νοµέων –

επιβουλευτών της δηµόσιας γης,

το άρθρο 4 παρ. 1, περ. β΄ Ν. 3127/2003 δίδει τη δυνατότητα στον καλόπιστο και πάλι νοµέα, ο οποίος δεν πληροί τις αυστηρές προϋποθέσεις της τακτικής χρησικτησίας της περ. α΄ (νόµιµος τίτλος από επαχθή αιτία κλπ) και, ως εκ τούτου, δεν δύναται να αναγνωριστεί κύριος επί τη βάσει της, σύντοµης και προνοµιακής, δεκαετούς (10) νοµής, να θεωρηθεί κύριος ενός δηµοσίου κτήµατος, εφόσον το νέµεται αδιατάρακτα επί τριάντα (30) έτη.

IV. ΣΤ. Πρόσφατη νοµολογία

Είναι ενδεικτική της σηµασίας της διατάξεως του άρθρου 4 Ν. 3127/2003, αλλά και του χαρακτήρα της ως τοµής στο ισχύον µέχρι πρότινος απαράγραπτο των δικαιωµάτων του Ελληνικού ∆ηµοσίου, η ήδη διαµορφωθείσα πρόσφατη νοµολογία επί του ζητήµατος.

Ειδικότερα:

IV. ΣΤ. 1. Η υπ’ αριθµόν 348/2004 Γνωµοδότηση της Ολοµελείας του Νοµικού Συµβουλίου του Κράτους¹⁴¹:

Κατόπιν υποβολής σχετικών ερωτηµάτων από πληθώρα δηµοσίων υπηρεσιών προς διευκρίνιση του πεδίου εφαρµογής του άρθρου 4 Ν. 3127/2003, αλλά και του τρόπου πρακτικής υλοποιήσεως – εφαρµογής του από το Ελληνικό ∆ηµόσιο, το Νοµικό Συµβούλιο του Κράτους υπήρξε µε την εν λόγω Γνωµοδότησή του κατηγορηµατικό:

i)          Επιβεβαίωσε ότι υπάγονται στο εν λόγω άρθρο όλα τα ακίνητα που ανήκουν στην ιδιωτική περιουσία του Ελληνικού ∆ηµοσίου και τα οποία διαχειρίζεται το Υπουργείο Οικονοµίας και Οικονοµικών, αδιαφόρως του τρόπου περιελεύσεώς τους σε αυτήν, και µάλιστα, για λόγους ισότητας, όχι µόνο όσα έχουν ήδη υπαχθεί, αλλά και αυτά που δεν έχουν υπαχθεί, κατά τη θέση σε ισχύ του άρθρου 4 Ν. 3127/2003, στην κτηµατολογική διαδικασία: Τούτο δε διότι, σε αντίθετη περίπτωση, οι νεµόµενοι µε τα προσόντα του άρθρου 4 Ν. 3127/2003 θα καθίσταντο κύριοι των δηµοσίων κτηµάτων έναντι του Ελληνικού ∆ηµοσίου και από το γεγονός της προηγούµενης υπαγωγής των κτηµάτων αυτών στην κτηµατολογική διαδικασία, ενώ του αυτού δικαιώµατος θα στερούνταν οι νοµείς των µη υπαχθέντων, κατά τη θέση σε ισχύ του άρθρου 4 Ν. 3127/2003, στην κτηµατολογική διαδικασία δηµοσίων κτηµάτων, ενώ τέτοια διάκριση δεν συνάγεται ούτε από το γράµµα του άρθρου, αλλά ούτε και από το σκοπό του νοµοθέτη.

141 Γνµδ ΟλΝ.Σ.Κ. 348/2004, δηµοσιευµένη στο βιβλίο του Αναστασίου Ι. Τάχου, Κτήση κυριότητας επί δηµοσίων κτηµάτων και προστασία της βιοµηχανίας και της βιοτεχνίας (ερµηνεία του αρ. 4, Ν. 3127/2003), Σάκκουλας Αθήνα – Θεσσαλονίκη 2006, σελ. 91-104

ii)              Προέκρινε την ερµηνεία του άρθρου 4 Ν. 3127/2003 βάσει του σαφέστατου, όπως το χαρακτήρισε, γράµµατος της διατάξεως.

iii)                  Επιβεβαίωσε ότι σύµφωνα και µε το γράµµα της διατάξεως, ∆ΕΝ είναι ο επικαλούµενος δικαίωµα κυριότητας έναντι του Ελληνικού ∆ηµοσίου νοµέας - ιδιώτης υποχρεωµένος να αποδείξει την καλή του πίστη, αλλά αντιθέτως το Ελληνικό ∆ηµόσιο βαρύνεται µε την απόδειξη της κακής πίστης του νοµέα ή του δικαιοπαρόχου του κατά την κτήση από µέρους τους της νοµής δηµοσίου κτήµατος.

iv)            Ως προς τη δυνατότητα παρέµβασης των κτηµατικών υπηρεσιών και των εν γένει δηµόσιων φορέων στην κτηµατολογική διαδικασία της κτηµατογράφησης µετά την ισχύ της διάταξης του άρθρου 4 Ν. 3127/2003, το Νοµικό Συµβούλιο προέβη στις εξής διακρίσεις:

α) Προκειµένου περί ακινήτων υπαχθέντων ήδη στη διαδικασία κτηµατογραφήσεως:

-    εάν από την νόµιµη διοικητική διαδικασία ενώπιον του Γνωµοδοτικού Συµβουλίου

∆ηµοσίων Κτηµάτων και Ανταλλαξίµου Περιουσίας ∆ΕΝ αποδεικνύεται ότι οι νοµείς των ακινήτων που ανήκουν στην ιδιωτική περιουσία του ∆ηµοσίου ενέµοντο αυτά µε τα προσόντα είτε της περίπτωσης α΄ είτε της περίπτωσης β΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 1 Ν. 3127/2003, η κατά τόπον αρµόδια κτηµατική υπηρεσία αν και δεν υποχρεούται, εν τούτοις θα πρέπει, προς διασφάλιση και προστασία των δικαιωµάτων του επί της ακίνητης περιουσίας του και προς αποτροπή του ενδεχόµενου κινδύνου βλάβης των, να προβεί σε δήλωση του Ν. 2308/1995 για τα ακίνητα αυτά, εφόσον είναι καταγεγραµµένα στα βιβλία δηµοσίων και ανταλλαξίµων κτηµάτων ή έχουν εκδοθεί γι’ αυτά θετικές υπέρ της κυριότητας του ∆ηµοσίου γνωµοδοτήσεις του Γνωµοδοτικού Συµβουλίου ∆ηµοσίων Κτηµάτων, οι οποίες έγιναν µε τη σειρά τους δεκτές µε απόφαση του Υπουργού Οικονοµικών ή το ∆ηµόσιο έχει γι’ αυτά τίτλους ιδιοκτησίας ή ικανά περί της κυριότητάς του ή άλλου εµπράγµατου δικαιώµατός του στοιχεία (δικαστικές αποφάσεις, πρωτόκολλα διοικητικής αποβολής, δηλώσεις ιδιωτιών ότι δεν διεκδικούν δικαιώµατα, εκθέσεις ελέγχου, διαγράµµατα κλπ). Οµοίως, σε περίπτωση αµφισβήτησης των δικαιωµάτων του ∆ηµοσίου επί των ανωτέρω ακινήτων, µε υποβληθείσες δηλώσεις ιδιωτών, οι οποίες δεν θεµελιώνουν ιδιωτικά δικαιώµατα, η αρµόδια κτηµατική υπηρεσία οφείλει να υποβάλει Αίτηση διόρθωσης και Ένσταση ενώπιον της Επιτροπής Ενστάσεων κατ’ άρθρο 6, 7 Ν. 2308/1995. Τέλος, εάν µετά τη περαίωση της κτηµατογράφησης, στο πλαίσιο του λειτουργούντος πλέον Κτηµατολογίου, εµφανίζεται εσφαλµένως στο οικείο κτηµατολογικό φύλλο ως κύριος του ακινήτου ιδιώτης και όχι το Ελληνικό ∆ηµόσιο η κατά τόπον αρµόδια κτηµατική υπηρεσία οφείλει να ασκήσει την Αγωγή διόρθωσης της εσφαλµένης πρώτης (α΄) κτηµατολογικής εγγραφής, κατ’ άρθρο 6 παρ. 2 Ν. 2664/1998, αποδεικνύοντας, όµως, κάθε φορά θετικά το επικαλούµενο από το ∆ηµόσιο δικαίωµα κυριότητας, σε σχέση µε συγκεκριµένο πάντοτε ακίνητο,

-     αν, αντιθέτως, από τη νόµιµη διοικητική διαδικασία ενώπιον του Γνωµοδοτικού Συµβουλίου ∆ηµοσίων Κτηµάτων και Ανταλλαξίµου Περιουσίας αποδεικνύεται ότι οι νοµείς των ανηκόντων στην ιδιωτική περιουσία του ∆ηµοσίου ακινήτων ενέµοντο αυτά µε τα προσόντα είτε της περίπτωσης α΄ είτε της περίπτωσης β΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 1 Ν. 3127/2003, τότε η κατά τόπον αρµόδια κτηµατική υπηρεσία οφείλει να απέχει της κτηµατολογικής διαδικασίας ως προς το συγκεκριµένο ακίνητο και να αναγνωρίζει την κυριότητα των νοµέων του κατ’ εφαρµογή των διατάξεων των άρθρων 8-12 Α.Ν. 1539/1938 και 6 του από 29.9.-4.10.1939 Β∆/τος «περί οργανώσεως της υπηρεσίας διαχειρίσεως ανταλλαξίµων

µουσουλµανικών κτηµάτων», ήτοι στο πλαίσιο της νόµιµης διοικητικής διαδικασίας ενώπιον του Γνωµοδοτικού Συµβουλίου.

β) Προκειµένου περί ακινήτων που ∆ΕΝ έχουν υπαχθεί ακόµη στη διαδικασία της κτηµατογράφησης: Σε περίπτωση αιτήσεων ιδιωτών, οι οποίοι αξιώνουν δικαίωµα κυριότητας επί ακινήτων ανηκόντων στην ιδιωτική περιουσία του ∆ηµοσίου, υπαγόµενων στην επ’ ονόµατι του Ελληνικού ∆ηµοσίου διαχείριση του Υπουργείου Οικονοµίας και Οικονοµικών, η ∆ιοίκηση οφείλει να ενεργεί σύµφωνα µε τα άρθρα 9 επ. α.ν. 1539/1938 «περί προστασίας των δηµοσίων κτηµάτων» και 6 του από 29/09-04/10/1939 β. δ/τος «περί οργανώσεως της υπηρεσίας διαχειρίσεως ανταλλαξίµων µουσουλµανικών κτηµάτων», ήτοι να παραπέµπει τις αιτήσεις αυτές στο συσταθέν µε τα εν λόγω άρθρα Γνωµοδοτικό Συµβούλιο ∆ηµοσίων Κτηµάτων και Ανταλλάξιµης Περιουσίας, το οποίο λειτουργεί στο Υπουργείο Οικονοµίας και Οικονοµικών σε δύο αυτοτελή – ανεξάρτητα τµήµατα (τµήµα δηµοσίων κτηµάτων και τµήµα ανταλλαξίµων κτηµάτων) και το οποίο θα διαπιστώσει, µετά τη διεξαγωγή µάλιστα ένορκης διοικητικής εξέτασης, τη συνδροµή ή µη εν προκειµένω των προϋποθέσεων της περ. α΄ ή β΄ του άρθρου 4 παρ. 1 Ν. 3127/2003.

Είναι πράγµατι χαρακτηριστική η εν λόγω τοποθέτηση του Νοµικού Συµβουλίου του Κράτους: Εφόσον διαπιστώνεται η συνδροµή των προϋποθέσεων του άρθρου 4 Ν. 3127/2003 ο νοµέας δηµοσίου κτήµατος καθίσταται αυτοδικαίως κύριος του εν λόγω κτήµατος και η

∆ιοίκηση υποχρεούται – δεσµεύεται να αναγνωρίσει το εν λόγω δικαίωµα κυριότητα στο πλαίσιο της νόµιµης διοικητικής διαδικασίας (Γνωµοδοτικό Συµβούλιο) απέχοντας από τη διαδικασία κτηµατογράφησης.

IV. ΣΤ. 2. Η υπ’ αριθµόν 98/2005 Απόφαση του Ειρηνοδικείου Βέροιας¹⁴²:

Το Ειρηνοδικείο Βέροιας κλήθηκε να αποφανθεί επί αναγνωριστικής Αγωγής ιδιώτη σε βάρος του ∆ήµου Βέροιας, δυνάµει της οποίας ο ενάγων ζήτησε να αναγνωριστεί κύριος (έναντι του, αµφισβητούντος το δικαίωµα κυριότητάς του, εναγοµένου ∆ήµου) ενός ακινήτου, το οποίο

142 ΕιρΒερ 98/2005, Αρµ 2007, σελ., 45 – Τράπεζα Νοµικών Πληροφοριών ∆.Σ.Α.

είχε αναγνωριστεί - χαρακτηριστεί ως κοινό δάσος, του οποίου τη νοµή και κατοχή απέκτησε από ιδιώτη, δυνάµει συµβολαιογραφικού προσυµφώνου, νοµίµως µεταγραφέντος.

Επρόκειτο για τεµάχιο:

-  εκτάσεως 2.870,45 τ.µ., µετά της επ' αυτού µονώροφης οικίας

-  κειµένου εντός της κτηµατικής περιοχής του οικισµού Κ. του ∆ήµου Βέροιας, ο οποίος

οικισµός έχει πληθυσµό περίπου τριακοσίων κατοίκων,

-   κατεχόµενο αρχικώς µε διάνοια κυρίου από τον δικαιοπάροχο του ενάγοντος από το έτος 1941, ο οποίος το περιέφραξε και ανήγειρε σε αυτό µονώροφο κτίσµα, εµβαδού 70 τ.µ. περίπου και

-   αποκτηθέν, εν συνέχεια, εν έτει 1972, από τον ενάγοντα, µε νόµιµα µεταγεγραµµένα συµβολαιογραφικό προσύµφωνο, ο οποίος ενάγων από το 1972 και εφεξής, όχι µόνο νεµόταν και κατείχε το επίδικο, χωρίς να ενοχληθεί από κανένα και ιδίως από τον εναγόµενο ∆ήµο, ασκώντας επ' αυτού διακατοχικές πράξεις που προσιδιάζουν στη φύση του, αλλά επιπρόσθετα επέτυχε το έτος 2000 την έκδοση οικοδοµικής άδειας, δυνάµει της οποίας ανήγειρε επ' αυτού έτερο κτίσµα, εµβαδού 99,67 τ.µ., ήτοι, συνολικά, στο επίδικο ανεγέρθησαν κτίσµατα µε συνολικό εµβαδόν 169,67 τ.µ.

Το Ειρηνοδικείο Βέροιας έκρινε ότι:

-   Σύµφωνα µε την ισχύουσα νοµοθεσία, η συνολική επιτρεπόµενη δόµηση σε οικόπεδο

µεγαλύτερο των 300 τ.µ. δεν µπορεί να υπερβεί τα 400 τ.µ., συνεπώς, τα υφιστάµενα στο επίδικο ακίνητο κτίσµατα (70,00 τ.µ. + 99,67 τ.µ.= 169,67 τ.µ.) καλύπτουν ποσοστό 30% του συντελεστή δόµησης, όπως απαιτεί ο νόµος 3127/2003.

-   Τόσο ο δικαιοπάροχος του ενάγοντος όσο και ο ίδιος κατά την κτήση της νοµής τους δεν βρίσκονταν σε κακή πίστη, αφού χωρίς βαριά τους αµέλεια είχαν την πεποίθηση ότι απέκτησαν την κυριότητα του επιδίκου.

-    Απέρριψε ως ουσιαστικά αβάσιµη την ένσταση ίδιας κυριότητας του εναγοµένου

∆ήµου, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι το επίδικο έχει χαρακτηρισθεί κοινό δάσος και ως εκ τούτου ανήκει στην κυριότητά του, καθώς ο ∆ήµος «…ουδέν αποδεικτικό στοιχείο προσεκόµισε προς ανατροπή της συνδροµής των προϋποθέσεων που θέτει ο νόµος για την αναγνώριση κυριότητας ιδιώτη έναντι του δηµοσίου».

Συµπερασµατικώς, το ∆ικαστήριο έκανε δεκτή ως ουσιαστικά βάσιµη την Αγωγή, δεχόµενο ότι συντρέχουν οι προϋποθέσεις που θέτει ο νόµος στο πρόσωπο του ενάγοντος, ήτοι α) νοµή του επιδίκου, β) το οποίο βρίσκεται εντός οικισµού κάτω των 2.000 κατοίκων, γ) για χρονικό διάστηµα µεγαλύτερο των τριάντα ετών, δ) καλή πίστη κατά το χρόνο κτήσης της νοµής, ε) τα δε υφιστάµενα κτίσµατα καλύπτουν το 30% του ισχύοντος στην περιοχή συντελεστή δόµησης.

Παρατηρήσεις:

1)  Στην υπό κρίση περίπτωση, ο ενάγων είχε αποκτήσει την νοµή και κατοχή του επιδίκου ακινήτου µε νόµιµα µεταγεγραµµένο συµβολαιογραφικό τίτλο, ήτοι νεµόταν το ακίνητο καλοπίστως, βάσει νόµιµου τίτλου, συνταγέντος και µεταγραφέντος µετά την 23^η-02- 1945 (εδώ εν έτει 1972), και εποµένως θα µπορούσε να γίνει λόγος για κτήση από µέρους του της κυριότητας µε τακτική χρησικτησία (ήτοι µετά την πάροδο δεκαετούς και µόνο νοµής του ακινήτου). Πλην, όµως, το επιληφθέν ∆ικαστήριο δίστασε να προβεί στην εφαρµογή του άρθρου 4 παρ. 1 περ. α΄ Ν. 3127/2003 (τακτική χρησικτησία), προκρίνοντας ως ασφαλέστερη την επιλογή του άρθρου 4 παρ. 1 περ. β΄ Ν. 3127/2003 και την αναγνώριση του δικαιώµατος κυριότητας του ενάγοντος επί τη βάσει της έκτακτης χρησικτησίας και τη συµπλήρωση τριακονταετούς νοµής του επιδίκου ακινήτου.

2) Παρατηρούµε µία λογική θεµελίωση της καλής πίστης του ενάγοντος ιδιώτη, αλλά και του δικαιοπαρόχου του,

-   όχι µόνο στο αδιατάρακτο της νοµής και κατοχής τους από οιονδήποτε και δη τον εναγόµενο ∆ήµο,

-    αλλά και στην έκδοση νόµιµης άδειας εν έτει 2000, µε την οποία επετράπη στον ενάγοντα η περαιτέρω ανοικοδόµηση του επίδικου ακινήτου.

Πρόκειται, λοιπόν, για µία κλασική περίπτωση εµπίπτουσα στο σκοπό του νοµοθέτη του άρθρου 4 Ν. 3127/2003, όπου η ∆ιοίκηση όχι µόνο ανέχεται και δεν εναντιώνεται επί µακρόν χρονικό διάστηµα (εν προκειµένω από το έτος 1941) στην από µέρους ιδιώτη νοµή και κατοχή ενός δηµοσίου, κατά τους ισχυρισµούς της κτήµατος, αλλά, έτι περαιτέρω, µε τη συµπεριφορά της, ήτοι την ένταξη του ακινήτου σε σχέδιο πόλεως, σε έναν οριοθετηµένο οικισµό και την έκδοση νόµιµης άδειας µε την οποία επιτρέπει την περαιτέρω ανοικοδόµησή του δηµιουργεί στον ενάγοντα - ιδιώτη τη δικαιολογηµένη εµπιστοσύνη ότι έχει νοµίµως αποκτήσει κυριότητα, νοµή και κατοχή του ακινήτου: Στην προστασία αυτού ακριβώς του καλόπιστου νοµέα ο οποίος επιδεικνύει την αναµενόµενη εµπιστοσύνη στο ανωτέρω, εξ αποκλειστικής υπαιτιότητος της

∆ιοικήσεως δηµιουργηθέν, φαινόµενο δικαίου απέβλεψε ο νοµοθέτης του άρθρου 4 Ν. 3127/2003, γεγονός το οποίο διεγνώσθη και επιβεβαιώθηκε και µε την Απόφαση του επιληφθέντος ∆ικαστηρίου.

3)  Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην απόρριψη ως ουσία αβάσιµης της ενστάσεως ιδίας κυριότητας του εναγοµένου ∆ήµου, ο οποίος βάσισε την ένστασή του αυτή αποκλειστικά και µόνο στον απλό χαρακτηρισµό (από φορείς της ∆ιοικήσεως) της επίδικης περιοχής ως κοινού δάσους (οπότε και θα εξέφευγε του πεδίου εφαρµογής του άρθρου 4 Ν. 3127/2003, όπου, ως συνάγεται από το γράµµα της διατάξεως, δεν υπάγονται οι δασικές εκτάσεις, αλλά µόνο τα αστικά ακίνητα – οικόπεδα). Το Ειρηνοδικείο Βέροιας απεφάνθη σαφώς

ότι εφόσον ο εναγόµενος ∆ήµος ουδόλως αµφισβητεί και ουδέν αποδεικτικό στοιχείο προσκοµίζει επί της ουσίας για την ανατροπή των προϋποθέσεων του άρθρου 4 (παρ. 1 περ.β΄) Ν. 3127/2003 (καλόπιστη νοµή επί 30ετία, ακίνητο εντός οικισµού κάτω των 2.000 κατοίκων, άνω του 30% του συντελεστή δόµησης της περιοχής), η αποδεδειγµένη συνδροµή των οποίων επιφέρει την απόκτηση από τον ενάγοντα της κυριότητας επί του επιδίκου δηµοσίου κτήµατος, η ένσταση ιδίας κυριότητάς του, την οποία στηρίζει επί του απλού χαρακτηρισµού του επίδικου και µάλιστα οικοδοµηµένου ακινήτου ως δάσους, θα πρέπει να απορριφθεί, και δη στην ουσία της: Συνεπώς, στη δίκη µε θέµα την αναγνώριση της κυριότητας ιδιώτη επί δηµοσίου κτήµατος βάσει του άρθρου 4 Ν. 3127/2003, η εναγοµένη ∆ιοίκηση φέρει το βάρος της αµφισβήτησης των προϋποθέσεων που επικαλείται ο ιδιώτης στην ένδικο αγωγή του για τη θεµελίωση του δικαιώµατός της κυριότητάς του µε τακτική ή έκτακτη χρησικτησία κατά το εν λόγω άρθρο, αλλά και της απόδειξης της ενστάσεως ιδίας κυριότητας την οποία και προβάλλει: Ακόµη και αν η ένσταση αυτή θεµελιώνεται στο χαρακτήρα του επιδίκου ακινήτου ως δασικού, ως εν προκειµένω, δεν φαίνεται να αρκεί ο διοικητικός χαρακτηρισµός του ως τέτοιος, αλλά απαιτείται απόδειξη του επικαλούµενου δασικού χαρακτήρα, υπό τη έννοια της ανατροπής των προϋποθέσεων του άρθρου 4 Ν. 3127/2003.

IV. ΣΤ. 3. Η υπ’ αριθµόν 2072/2006¹⁴³ Απόφαση του Εφετείου Θεσσαλονίκης:

Εν προκειµένω, ο εφεσίβλητος - ενάγων ιστορούσε στην πρωτόδικη Αγωγή του ότι είναι νοµέας και κάτοχος του οικοπέδου, ευρισκόµενου στο ∆ήµο Σκύδρας, το οποίο από το έτος 1935 κατείχε ο πατέρας του, µετά την εγκατάστασή του σε αυτό ως πρόσφυγας –ακτήµων, καθ’ υπόδειξη των αρχών, και την εγγραφή του, µάλιστα, από την αρµόδια Επιτροπή Απαλλοτριώσεων, κατά την οριστική διανοµή του οικισµού το έτος 1938, στους σχετικούς κτηµατολογικούς πίνακες, στην κατηγορία των οικοπέδων µη κληρούχων για το ανωτέρω ακίνητο, χωρίς να εκδοθεί σχετικός τίτλος κυριότητας στο όνοµά του. Από τον πατέρα του δε, ο οποίος κατείχε και νεµόταν το εν λόγω οικόπεδο, πιστεύοντας καλόπιστα ότι απέκτησε την κυριότητα αυτού, απέκτησε ο εφεσίβλητος - ενάγων το επίδικο ακίνητο το 1970 λόγω άτυπης δωρεάς και, συνέχισε να ασκεί στο επίδικο ακίνητο τις πράξεις νοµής, χωρίς να ενοχληθεί από οποιονδήποτε, έχοντας την εύλογη πεποίθηση ότι απέκτησε την κυριότητα.

Ο εφεσίβλητος - ενάγων ζητούσε µε την πρωτόδικη Αγωγή του, επικαλούµενος έννοµο συµφέρον, και, ενόψει της µη εκδόσεως τίτλου κυριότητας από τη ∆ιεύθυνση Γεωργίας της αρµόδιας νοµαρχίας, να αναγνωριστεί ότι είναι κύριος του ακινήτου, αγωγή η οποία έγινε δεκτή, ως νόµω και ουσία βάσιµη, από το Πρωτοβάθµιο ∆ικαστήριο.

Το Ελληνικό ∆ηµόσιο άσκησε Έφεση, ζητώντας:

143 ΕφΘεσ 2072/2006, Αρµ 2008, Τόµ. 8, σελ. 1196 – Τράπεζα Νοµικών Πληροφοριών ∆.Σ.Α.

α) την απόρριψη της Αγωγής ως αόριστης, διότι δεν αναφέρονται δήθεν σ' αυτήν τα περιστατικά που στηρίζουν το έννοµο συµφέρον του ενάγοντος-εφεσιβλήτου:

Ο εν λόγω λόγος έφεσης απερρίφθη από το Εφετείο Θεσσαλονίκης, το οποίο έκρινε την πρωτόδικη αγωγή ως ορισµένη και περιέχουσα όλα τα πραγµατικά περιστατικά, στα οποία θεµελιώνεται το έννοµο συµφέρον του ενάγοντος – εφεσιβλήτου προς άσκησή της, ήτοι την αµφισβήτηση από το εναγόµενο – εκκαλούν του δικαιώµατος κυριότητας του ενάγοντος – εφεσιβλήτου στο επίδικο ακίνητο και την αναπόφευκτη έτσι αβεβαιότητα ως προς το ιδιοκτησιακό καθεστώς του τελευταίου.

β) Την απόρριψη της Αγωγής λόγω δήθεν εσφαλµένης ερµηνείας και εφαρµογής του νόµου και πληµµελούς εκτίµησης των αποδείξεων:

Το Εφετείο Θεσσαλονίκης απέρριψε και τον δεύτερο (β΄) λόγο Εφέσεως, αποφαινόµενο υπέρ της καλής πίστης του ενάγοντος – εφεσιβλήτου και του δικαιοπαρόχου – πατέρα του, οι οποίοι απέκτησαν, χωρίς βαριά αµέλεια, την πεποίθηση ότι κατέστησαν κύριοι του ακινήτου, παρά το γεγονός της ελλείψεως τίτλου κυριότητας. Την εν λόγω κρίση του βάσισε το Εφετείο σε νοµίµως µεταγεγραµµένο τίτλο κυριότητας της ∆ιεύθυνσης Γεωργίας της Νοµαρχίας Πέλλας, µε τον οποίο παραχωρήθηκε στο πατέρα - δικαιοπάροχο του ενάγοντος – εφεσιβλήτου, ως συµπλήρωµα του επιδίκου οικοπέδου, όµορο οικόπεδο, εµβαδού 400 τ.µ., χωρίς απλά για το επίδικο ακίνητο να έχει εκδοθεί τίτλος κυριότητας.

Συµπερασµατικώς, το Εφετείο Θεσσαλονίκης απεφάνθη ότι ο εφεσίβλητος - ενάγων κατέστη κύριος του οικοπέδου µε τα προσόντα του άρθρου 4 του ν. 3127/2003, δεδοµένου ότι νέµεται αυτό για περισσότερο από τριάντα χρόνια, προσµετρώντας µάλιστα στο χρόνο της νοµής του αυτόν του δικαιοπαρόχου του, ήτοι θεωρώντας ότι και ο δικαιοπάροχος – πατέρας του ήταν καλόπιστος, επικυρώνοντας την Απόφαση του πρωτοβάθµιου ∆ικαστηρίου.

Παρατηρήσεις:

1)   Στην υπό κρίση περίπτωση τόσο ο ενάγων – εφεσίβλητος, όσο και ο δικαιοπάροχός του νέµονταν καλοπίστως το επίδικο ακίνητο, άνευ, όµως, οιουδήποτε τίτλου (άτυπη εγκατάσταση του δικαιοπαρόχου πατρός το έτος 1938, άτυπη δωρεά στον υιό του το έτος 1970), γι’ αυτό ορθώς προκρίθηκε από το ∆ικαστήριο η εφαρµογή του άρθρου 4 παρ. 1 περ. β΄ Ν. 3127/2003 και η αναγνώριση της κυριότητας του ενάγοντος – εφεσιβλήτου επί τη βάση της έκτακτης χρησικτησίας.

2)     Ιδιαίτερη σηµασία έχει η κρίση του Εφετείου Θεσσαλονίκης ότι ∆ΕΝ επιβάλλεται εν προκειµένω προ της ασκήσεως της αγωγής του άρθρου 4 Ν. 3127/2003 η τήρηση

-      ούτε της καθιερούµενης µε το άρθρο 24 του ν. 2732/1999, µε το οποίο αντικαταστάθηκε η παράγραφος 1 του άρθρου 8 του α.ν. 1539/1938, διαδικασίας, όπως ισχυρίζεται το εναγόµενο - εκκαλούν (Ελληνικό ∆ηµόσιο), δεδοµένου ότι, σύµφωνα µε το

άρθρο 1 παρ. 4 του τελευταίου α.ν., εξαιρετικώς περί των δηµοσίων κτηµάτων, τα οποία διαχειρίζεται το Υπουργείο Γεωργίας για τους σκοπούς του αγροτικού εποικισµού, δεν εφαρµόζονται                         οι                             διατάξεις                           του νόµου αυτού, εκτός αν πρόκειται για δηµόσια κτήµατα, που αναλήφθηκαν προς διανοµή από το Υπουργείο Γεωργίας κατά το άρθρο 111 του Αγρ. Κώδικα, το οποίο ήδη καταργήθηκε µε το άρ. 62 του ν.δ. 2185/52.

-     ούτε της καθιερούµενης µε το άρθρο 246 Αγρ. Κώδ. διαδικασίας, το οποίο εφαρµόζεται, όταν πρόκειται για ξένο ακίνητο, ήτοι µη ανήκον στο Ελληνικό ∆ηµόσιο, το οποίο περιλήφθηκε στην οριστική διανοµή και για το οποίο ο ιδιοκτήτης του έχει αξίωση προς λήψη ανταλλάγµατος σε γη (αρ. 242 Αγρ. Κώδ.),

προϋποθέσεις που σαφώς δεν συντρέχουν στην προκείµενη περίπτωση.

Εδώ ακριβώς θα πρέπει να υπογραµµισθεί ότι το άρθρο 4 Ν. 3127/2003 εφαρµόστηκε στην υπό κρίση περίπτωση προκειµένου και περί δηµοσίου ακινήτου υπαγόµενου στη διαχείριση του Υπουργείου Γεωργίας και όχι του Υπουργείου Οικονοµικών.

3)  Και εν προκειµένω, το επιληφθέν ∆ικαστήριο θεµελίωσε την κρίση του περί της καλής πίστης τόσο του ενάγοντος – εφεσιβλήτου, όσο και του δικαιοπαρόχου του στη «…συνεκτίµηση των εν γένει πραγµατικών συνθηκών..», πρωτίστως δε στην ενέργεια της ∆ιοίκησης να παραχωρήσει στο δικαιοπάροχο του αντιδίκου της, µε νόµιµα µεταγεγραµµένο τίτλο, όµορο οικόπεδο, ως συµπλήρωµα του επιδίκου οικοπέδου, η οποία ενέργεια δηµιούργησε τόσο στον δωρητή του επίδικου ακινήτου (πατέρα), όσο και στον δωρεοδόχο (υιό του) τη δικαιολογηµένη πεποίθηση της νοµότυπης κτήσεως από µέρους τους της κυριότητας και του επίδικου ακινήτου. Έτσι, για άλλη µια φορά η ∆ιοίκηση επέτρεψε και ανέχτηκε τη νοµή του επίδικου ακινήτου από ιδιώτη, δηµιουργώντας ένα φαινόµενο δικαίου ως προς την απόκτηση και τη µεταβίβασή της.

IV. ΣΤ. 4. Η υπ’ αριθµόν 1121/2008 Απόφαση του Αρείου Πάγου¹⁴⁴:

Τα αυτά ως άνω απεφάνθη και ο Άρειος Πάγος στο πλαίσιο έτερης περίπτωσης αποκατάστασης ακτήµονος σε προσφυγικό συνοικισµό. Και εδώ:

-   ο δικαιοπάροχος και πατέρας του ενάγοντος – αναιρεσίβλητου είχε εγκατασταθεί από το έτος 1935 στο επίδικο ακίνητο, ως ακτήµων πρόσφυγας από τη Μικρά Ασία, και εγγραφεί στους πίνακες οριστικής διανοµής του προαναφερθέντος Συνοικισµού, που κυρώθηκε µε το Ν∆ 2535/1953, ως µη κληρούχος δικαιούχος τούτου (επίδικου), µέχρι το έτος 1962, ότε µεταβίβασε ατύπως στον ενάγοντα – αναιρεσίβλητο υιό του τη νοµή του επίδικου ακινήτου, η οποία και ανήκε στον τελευταίο µέχρι την άσκηση της ένδικης από 10-10-2003 αγωγής του

144 Α.Π. 1121/2008, Τράπεζα Νοµικών Πληροφοριών ∆.Σ.Α

-  αµφότεροι είχαν κατά την κτήση της νοµής του επιδίκου την πεποίθηση, χωρίς αυτή να οφείλεται σε βαριά αµέλειά τους, ότι απέκτησαν την κυριότητα αυτού, την κυριότητα δε αυτή αµφισβητεί το εναγόµενο Ελληνικό ∆ηµόσιο.

Με αυτά τα δεδοµένα, ο Άρειος Πάγος απέρριψε την αναίρεση του Ελληνικού

∆ηµοσίου, και επικύρωσε την αποδοχή σε πρώτο (α΄) και δεύτερο (β΄) βαθµό της αγωγής του ενάγοντος, ως και τη µη αναγκαιότητα της τήρησης, για το παραδεκτό της, της προβλεπόµενης από το άρθρο 246 του Αγροτικού Κώδικα προδικασίας, αναγνωρίζοντας τον ενάγοντα ως κύριο του επίδικου ακινήτου κατ’ άρθρο 4 Ν. 3127/2003.

IV. ΣΤ. 5. Η υπ’ αριθµόν 1120/2008 Απόφαση του Αρείου Πάγου¹⁴⁵:

Τα αυτά ως άνω επανέλαβε ο Άρειος Πάγος και στο πλαίσιο έτερης παρεµφερούς διαφοράς, όπου και πάλι:

-   ο δικαιοπάροχος και πατέρας του ενάγοντος εγκαταστάθηκε από το έτος 1936 στο επίδικο ακίνητο ως ακτήµων πρόσφυγας από τη Μικρά Ασία και ενεγράφη στους πίνακες οριστικής διανοµής του Συνοικισµού, που κυρώθηκε µε το Ν∆ 2535/1953, ως µη κληρούχος δικαιούχος τούτου, µέχρι και το έτος 1972,

-   το έτος 1972 µεταβιβάστηκε ατύπως στον ενάγοντα, από τον δικαιοπάροχο πατέρα του, η νοµή επί του επιδίκου ακινήτου, ο δε ενάγων νεµόταν αδιαταράκτως το επίδικο ακίνητο

µέχρι την άσκηση της ένδικης από 20-10-2003 αγωγής του και

-   αµφότεροι, ήτοι τόσο ο ενάγων – αναιρεσίβλητος, όσο και ο δικαιοπάροχος πατέρας του είχαν κατά την κτήση της νοµής του επιδίκου την πεποίθηση, χωρίς αυτή να οφείλεται σε βαριά αµέλειά τους, ότι απέκτησαν την κυριότητα του επίδικου ακινήτου.

Με αυτά τα δεδοµένα, ο Άρειος Πάγος απέρριψε την αναίρεση του Ελληνικού ∆ηµοσίου και τον ισχυρισµό του περί απαραδέκτου της αγωγής λόγω µη τηρήσεως της προβλεπόµενης από το άρθρο 246 του Αγροτικού Κώδικα διαδικασίας, και επικύρωσε την αποδοχή σε πρώτο (α΄) και δεύτερο (β΄) βαθµό της εν λόγω αγωγής, αναγνωρίζοντας τον ενάγοντα ως κύριο του επίδικου ακινήτου κατ’ άρθρο 4 Ν. 3127/2003.

IV.   ΣΤ. 6. Η υπ’ αριθµόν 33/2008 Απόφαση του Αρείου Πάγου¹⁴⁶:

Κατά το σχολιασµό της εν λόγω Αποφάσεως θα πρέπει να εστιάσουµε στις κρίσεις του Αρείου Πάγου:

145 Α.Π. 1120/2008, Τράπεζα Νοµικών Πληροφοριών ∆.Σ.Α

146 Α.Π. 33/2008, ΝοΒ 2008, Τόµ. 56, σελ. 1283

i) ως προς την εφαρµογή του άρθρου 4 Ν. 3127/2003 στις διαφορές, επί των οποίων έχουν ήδη εκδοθεί, κατά την έναρξη της ισχύος του, οριστικές (πρωτοβάθµιες) δικαστικές αποφάσεις:

Κατά γενική αρχή του δικαίου, προκύπτουσα από το συνδυασµό των διατάξεων των άρθρων 533 παρ. 2 ΚΠολ∆ και 2 του ΑΚ, ∆ΕΝ έχει εφαρµογή στην κατ' έφεση δίκη νόµος που εκδόθηκε µετά τη δηµοσίευση της πρωτόδικης απόφασης, έστω και αν προσδόθηκε σ' αυτόν αναδροµική δύναµη, ΕΚΤΟΣ ΕΑΝ ο νόµος αυτός περιέχει ρητή και ειδική διάταξη µε την οποία καταλαµβάνει και τις σχέσεις που έχουν οριστικά κριθεί ή είναι πραγµατικά ερµηνευτικός, οπότε θεωρείται σύγχρονος του ερµηνευοµένου και εφαρµοσθέντος κατά την έκδοση της οριστικής αποφάσεως.

Ειδάλλως ΜΟΝΟ, στην περίπτωση κατά την οποία το Εφετείο, εξαιτίας της παραδοχής κάποιου ΑΛΛΟΥ λόγου έφεσης ως ουσιαστικά βασίµου, εξαφανίσει την πρωτόδικη απόφαση και κρατήσει το ίδιο την υπόθεση, δικάζοντας αυτή στην ουσία (άρθρο 531 παρ. 1 ΚΠολ∆), υποκαθιστώντας έτσι το πρωτοβάθµιο δικαστήριο, οφείλει τότε το δευτεροβάθµιο δικαστήριο, να εφαρµόσει το νέο νόµο που ισχύει κατά το χρόνο δηµοσίευσης της δικής του απόφασης, ασχέτως:

-  αν ο νόµος αυτός έχει ή όχι αναδροµική δύναµη και

-    αν η εφαρµογή του πρόκειται να οδηγήσει σε κρίση διαφορετική από εκείνη του πρωτοβάθµιου δικαστηρίου.

Στην υπό κρίση περίπτωση το Εφετείο, µε τη δηµοσιευθείσα στις 16-09-2003 Απόφασή του, δεχόµενο ως ουσιαστικά βάσιµη την ένσταση ίδιας κυριότητας του εναγοµένου - αναιρεσιβλήτου, απέρριψε κατ' ουσίαν την έφεση του ενάγοντα και ήδη αναιρεσείοντα, κατά της εκκαλούµενης πρωτοδίκου απόφασης, µε την οποία είχε απορριφθεί η ένδικη από 2.8.1993 αναγνωριστική κυριότητας του επίδικου ακινήτου αγωγή του ως ουσιαστικά αβάσιµη.

∆εδοµένου, λοιπόν, ότι:

-   η πρωτόδικη υπ’ αριθµόν 158/2001 Απόφαση δηµοσιεύθηκε στις 15-06-2001, δηλαδή πριν από την έναρξη ισχύος του ν. 3127/2003 (19-3-2003), και

-  ότι οι διατάξεις των παρ. 1 και 2 του άρθρου 4 του Ν. 3127/2003 αφενός µεν δεν είναι γνήσια ερµηνευτικές, αφετέρου δε δεν καταλαµβάνουν δυνάµει ειδικής διατάξεως τις ήδη οριστικά κριθείσες κατά την έναρξη ισχύος τους διαφορές,

το Εφετείο, εφόσον δεν έκανε για κάποιον άλλο λόγο δεκτή την έφεση του ενάγοντος, εξαφανίζοντας την πρωτόδικη απόφαση και δικάζοντας πλέον τη διαφορά στην ουσία της (οπότε και θα εφάρµοζε το ισχύον κατά την έκδοση της δικής του Απόφασης στις 16-09-2003 νοµοθετικό πλαίσιο, στο οποίο συµπεριλαµβάνετο και ο Ν. 3127/2003), σύµφωνα µε όσα έχουν ήδη ειπωθεί, ∆ΕΝ ήταν υποχρεωµένο κατά νόµο να εφαρµόσει τις εν λόγω διατάξεις.

Εποµένως, κρίθηκε ως απορριπτέος ο πρώτος λόγος της αναίρεσης περί δήθεν ευθείας παραβίασης από το Εφετείο των προµνηµονευοµένων διατάξεων του Ν. 3127/2003, µέσω της

µη εφαρµογής τους.

-  ως προς την έννοια αιγιαλού και των δηµοσίων εν γένει κτηµάτων:

Ορισµός αιγιαλού: Ο αιγιαλός συνίσταται στη χερσαία ζώνη που περιστοιχίζει τη θάλασσα και προσδιορίζεται από το ανώτατο σηµείο, στο οποίο φτάνουν κατά τις συνηθισµένες αναβάσεις τους τα κύµατα της θάλασσας, όχι, όµως, και οι έκτακτες πληµµύρες.

Ο αιγιαλός, ως κτήµα κοινόχρηστο, ανήκει στο ∆ηµόσιο¹⁴⁷. Η κυριότητα δε στην οποία υπάγει ο Αστικός Κώδικας τα δηµόσια κτήµατα είναι η κυριότητα του αστικού δικαίου, η οποία εξακολουθεί να υπάρχει και όταν αυτά παύσουν κατά τη διάταξη του άρθρου 971 ΑΚ να υπηρετούν την κοινή χρήση, δηλαδή όταν παύσουν τα κοινής χρήσης πράγµατα να είναι εκτός συναλλαγής. Έτσι, ορθώς έκρινε ο Άρειος Πάγος ότι ο αιγιαλός µόνο µε πρόσχωση από φυσικά ή τεχνητά αίτια µπορεί να απωλέσει το χαρακτήρα του ως τέτοιος, αφού η ιδιότητα λωρίδας γης ή αιγιαλού αποτελεί συνάρτηση καθαρά φυσικών φαινοµένων¹⁴⁸. Εξ αυτού δε συνάγεται ότι ο τυπικός απλά καθορισµός των ορίων του αιγιαλού από την προβλεπόµενη από το άρθρο 10 του α.ν. 1540/1939 διοικητική επιτροπή¹⁴⁹ δεν είναι ικανός να προσδώσει την ιδιότητα του αιγιαλού σε τµήµα γης στερούµενου των πιο πάνω φυσικών – γεωγραφικών χαρακτηριστικών, δηλαδή σε έδαφος µη βρεχόµενο από τα θαλάσσια κύµατα. Σε αντίθετη περίπτωση, ο κύριος τµήµατος του εδάφους που χαρακτηρίστηκε κατά την ως άνω επιτροπή ως αιγιαλός ΧΩΡΙΣ όµως να είναι κατά τα φυσικά του όρια αιγιαλός, θα έχανε την ιδιοκτησία του µε απλή πράξη της διοίκησης κατά κατάφωρη παράβαση του προστατευτικού αυτής ορισµού του άρθρου 17 του Συντάγµατος.

- Παρατηρήσεις:

α) Οι διατάξεις των παρ. 1 και 2 του άρθρου 4 του Ν. 3127/2003 ∆ΕΝ είναι γνήσια ερµηνευτικές και ∆ΕΝ περιλαµβάνουν ειδική διάταξη, δυνάµει της οποίας να καταλαµβάνουν τις ήδη οριστικά κριθείσες κατά την έναρξη ισχύος τους διαφορές. Συνεπώς, το δευτεροβάθµιο

∆ικαστήριο, το οποίο επιλαµβάνεται, µετά την θέση σε ισχύ του αρ. 4 Ν. 3127/2003, µίας διαφοράς κριθείσης ήδη οριστικά σύµφωνα µε το προϊσχύσαν καθεστώς, ΜΟΝΟ εάν κάνει ουσιαστικά  δεκτή  την  ασκηθείσα  έφεση  για  κάποιον  άλλο  λόγο  (και  όχι  διότι  απλά  έχει

µεταβληθεί  εν τω  µεταξύ  το  νοµοθετικό  καθεστώς)  και  κρατήσει  έτσι  την ένδικη διαφορά,

147 τόσο κατά τις διατάξεις του προϊσχύσαντος δικαίου, όσο και κατά τη διάταξη του άρ. 1 παρ. 1 του Ν. 2344/1940

«περί αιγιαλού και παραλίας», ο οποίος διατηρήθηκε σε ισχύ µε το άρθρο 53 ΕισΝΑΚ, καθώς και µε τις διατάξεις των άρθρων 967, 968 Α.Κ.

148Έτσι, ακόµη και οι βράχοι και οι απόκρηµνες ή όχι ακτές αποτελούν µέρος αιγιαλού, ως επίσης αιγιαλό αποτελεί και το προστατευµένοι µε κρηπίδωµα µέρος, έτσι ώστε να µη φτάνει µέχρι αυτό το συνήθως µεγαλύτερο κύµα.

149(µε απόφασή της και µε τη σύνταξη του αναγραφόµενου σε αυτήν τοπογραφικού και υψοµετρικού διαγράµµατος,

συνοδευόµενου από σχετική έκθεση)

δικάζοντάς την στην ουσία της, θα µπορέσει να εφαρµόσει τις διατάξεις του εν λόγω άρθρου, ακόµα και αν µε τον τρόπο αυτό οδηγηθεί στη λήψη µίας εκ διαµέτρου αντίθετης απόφασης.

β) Είναι, τέλος, πολύ σηµαντική η επισήµανση του Αρείου Πάγου ότι για τον χαρακτηρισµό τµήµατος εδάφους ως αιγιαλού, δηλαδή ως κοινόχρηστου πράγµατος, εκτός συναλλαγής, ανήκοντος στην κυριότητα του Ελληνικού ∆ηµοσίου και, ως εκ τούτου, ανεπίδεκτου τακτικής ή εκτάτου χρησικτησίας ακόµη και µε το καθεστώς του άρθρου 4 Ν. 3127/2003, ∆ΕΝ αρκεί απλά ο τυπικός και µόνο χαρακτηρισµός του ως αιγιαλού από την αρµόδια διοικητική επιτροπή, δηλαδή ο µονοµερής χαρακτηρισµός του από τη ∆ιοίκηση, αλλά απαιτείται επιπρόσθετα να πληροί το υπό χαρακτηρισµό τµήµα του εδάφους και τα αναγκαία φυσικά – γεωλογικά χαρακτηριστικά (:έδαφος µη βρεχόµενο από τα θαλάσσια κύµατα), γεγονός το οποίο αποτελεί αντικείµενο αποδείξεως – ανταποδείξεως στο πλαίσιο της διανοιγείσης δίκης.

V.   ΤΕΛΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤA - ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Εκ πάντων των ανωτέρω, κυρίως από την πρόσφατη νοµολογία, η οποία έχει διαµορφωθεί µέχρι και σήµερα, αποδεικνύεται πέραν πάσης αµφιβολίας η απόλυτη αναγκαιότητα θεσπίσεως της διατάξεως του άρθρου 4 Ν. 3127/2003, χάρη στην οποία και αποφεύχθηκε ένα σαµποτάζ, άνευ προηγουµένου, του εγχειρήµατος του Εθνικού Κτηµατολογίου.

Πράγµατι, µε την εν λόγω, φωτογραφική και συγκεραστική των εκατέρωθεν συµφερόντων ιδιωτών και ∆ηµοσίου διάταξη, απλώς νοµιµοποιήθηκε, και τυπικώς, µία ήδη υπάρχουσα, de facto δικαιική κατάσταση, διαµορφωθείσα όχι απλά µε την ανοχή, αλλά, στη πλειοψηφία ων περιπτώσεων, και µε την προτροπή του ίδιου του Ελληνικού ∆ηµοσίου.

Ήταν κοινός τόπος ότι πλήθος δηµοσίων ακινήτων είχαν ενταχθεί στον πολεοδοµικό σχεδιασµό και αποτελέσει επί σειρά δεκαετιών αντικείµενο επανειληµµένων µεταβιβάσεων

µεταξύ ιδιωτών, χωρίς οποιαδήποτε εναντίωση ή διεκδίκησή τους από τη ∆ιοίκηση, η οποία επωφελείτο από τη φορολογία και τα συνοδευτικά τέλη των εν λόγω µεταβιβάσεων, χωρίς να διατρέχει κίνδυνο απώλειας των δικαιωµάτων κυριότητάς της επ’ αυτών, λόγω του ισχύοντος

µέχρι πρότινος ανεπίδεκτου της νοµής ιδιωτών επί των δηµοσίων κτηµάτων και του απαραγράπτου των δικαιωµάτων του ∆ηµοσίου, τα οποία απέκλειαν την τακτική ή έκτακτη χρησικτησία των δηµοσίων κτηµάτων.

Η ανωτέρω προβληµατική ανέκυψε, όπως ήταν φυσικό και αναµενόµενο, ιδιαιτέρως έντονα στο πλαίσιο της διαδικασίας κτηµατογράφησης και του θεσµού του Εθνικού Κτηµατολογίου, όπου λόγω του αµάχητου τεκµηρίου µε το οποίο περιβάλλονται οι οριστικοποιηµένες πρώτες (α΄) κτηµατολογικές εγγραφές, ισχύουσες πλέον έναντι όλων, συνεπώς και έναντι του Ελληνικού ∆ηµοσίου και, έτσι, λόγω του σοβαρού κινδύνου οριστικής

απώλειας,  για  πρώτη  φορά,  των  µέχρι  τότε  απαράγραπτων  εµπραγµάτων  δικαιωµάτων του

∆ηµοσίου, σε περίπτωση µη προβολής από το τελευταίο των δικαιωµάτων του εντός των προβλεπόµενων από το νόµο αποκλειστικών προθεσµιών, ανέκυψε το σοβαρό ενδεχόµενο η

∆ιοίκηση, ενόψει ακριβώς του κινδύνου αυτού, να σπεύσει να υποβάλει, για πρώτη φορά, δηλώσεις ιδιοκτησίας του Ν. 2308/1995 ή ενστάσεις κατά των πρώτων κτηµατολογικών καταχωρίσεων ή αγωγές διορθώσεως των πρώτων κτηµατολογικών εγγραφών αναφορικά µε ακίνητα τα οποία έχουν αποτελέσει, µε τη δική της ανοχή και προτροπή, αντικείµενο διαδοχικών δικαιωµάτων ιδιωτών. Λόγω, µάλιστα, των εκτεταµένων δηµοσίων εδαφικών εκτάσεων, οι οποίες είχαν νοµοτύπως περιέλθει στην κυριότητα ιδιωτών και τις οποίες η ∆ιοίκηση µέχρι την έναρξη της διαδικασίας κτηµατογραφήσεως ουδέποτε είχε διεκδικήσει, προκαλώντας έτσι στους διοικούµενους δικαιολογηµένη εµπιστοσύνη και φαινόµενο δικαίου περί της νοµιµότητος των αποκτηθέντων, εν τω µεταξύ, επ’ αυτών δικαιωµάτων τους, η προβολή από το ∆ηµόσιο των δικαιωµάτων του επί των ως άνω ακινήτων το πρώτον τώρα, θα πυροδοτούσε δικαιολογηµένες κοινωνικές αντιδράσεις, οι οποίες ενδεχοµένως να προκαλούσαν τη µαταίωση εισαγωγής του συστήµατος του Εθνικού Κτηµατολογίου.

Υπό την πίεση αυτού ακριβώς του κατεπείγοντος κινδύνου, το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και ∆ηµοσίων Έργων υπήρξε ο εµπνευστής και εισηγητής του άρθρου 4 Ν. 3127/2003, το οποίο µε έναν διπλό «περιορισµό» των δικαιωµάτων του Ελληνικού

∆ηµοσίου, ήτοι:

-   αναγνωρίζοντας, αναδροµικά πλέον, ως επιτρεπτή, την ανεπίτρεπτη µέχρι το χρονικό εκείνο σηµείο, νοµή των ιδιωτών επί δηµοσίων κτηµάτων και

-      εισάγοντας ρητή εξαίρεση στο απαράγραπτο των δικαιωµάτων του Ελληνικού

∆ηµοσίου, επιτρέποντας πλέον την κτήση κυριότητας δηµοσίου κτήµατος µε χρησικτησία, σε περίπτωση συµπλήρωσης των απαιτούµενων προϋποθέσεων µέχρι της θέσεως σε ισχύ του εν λόγω άρθρου,

προσπάθησε να διασφαλίσει την κοινωνική δικαιοσύνη, θέτοντας παραλλήλως ασφαλιστικές δικλείδες και υπέρ των δικαιωµάτων του Ελληνικού ∆ηµοσίου (εφαρµογή του άρθρου 4 Ν. 3127/2003 µόνο στα ανήκοντα στη ιδιωτική περιουσία του ∆ηµοσίου ακίνητα, και

µάλιστα µόνο στα αστικά ακίνητα – οικόπεδα, προστασία µόνο του καλόπιστου νοµέα έναντι του ∆ιοικήσεως).

Οι επικριτές του άρθρου 4 Ν. 3127/2003 µιλούν για προχειρότητα και αποσπασµατικό χαρακτήρα της εν λόγω διατάξεως. Σίγουρα, η νοµοθετική αυτή διάταξη είναι «φωτογραφική», δηλαδή αναγνωρίζει την κτήση δικαιώµατος κυριότητας µε χρησικτησία µόνο εφόσον οι τιθέµενες από αυτό προϋποθέσεις πληρούνται έως το χρονικό σηµείο της θέσεώς του σε ισχύ, και αφίσταται της συνήθους µορφής ενός κανόνα δικαίου βάσει του οποίου αναγνωρίζεται µία

έννοµη συνέπεια κάθε φορά κατά την οποία πληρούνται οι προϋποθέσεις του. Σύµφωνα µε την εισηγητική έκθεση της διατάξεως, αλλά και τους υποστηρικτές αυτής, ο εν λόγω χρονικός περιορισµός της ετέθη προς αποφυγή των καταστρατηγήσεών της από τους επίδοξους καταπατητές της δηµόσιας περιουσίας. Σε κάθε περίπτωση, όµως, διαφεύγει των επικριτών της ότι πρόκειται για µία διάταξη διατυπωθείσα υπό την πίεση των εξελίξεων, ήτοι του ορατού κινδύνου, το Ελληνικό ∆ηµόσιο, ενόψει της ενδεχόµενης οριστικής απώλειας του απαράγραπτου

µέχρι πρότινος δικαιώµατος κυριότητάς του, µετά την οριστικοποίηση των πρώτων κτηµατολογικών εγγραφών και το εφεξής απρόσβλητό τους, να προβεί σε δήλωση ιδιοκτησίας του Ν. 2308/1995 επί δηµοσίων κτηµάτων, τα οποία αποτέλεσαν αντικείµενο δικαιωµάτων ιδιωτών, λόγω όχι µόνο της ανοχής, αλλά και της δικαιολογηµένης εµπιστοσύνης και του φαινοµένου δικαίου που το ίδιο το ∆ηµόσιο, µε τις δικές του ενέργειες δηµιούργησε, προκαλώντας έτσι γενικευµένη κοινωνική αναταραχή και θέτοντας σε σοβαρότατο κίνδυνο το θεσµό του Κτηµατολογίου. Και πράγµατι ο εν λόγω κίνδυνος, αν κρίνουµε από τις ήδη εκδοθείσες και σχολιασθείσες ανωτέρω δικαστικές Αποφάσεις ήταν κάτι παραπάνω από υπαρκτός. Οποιαδήποτε καθυστέρηση στη λήψη σχετικής νοµοθετικής πρωτοβουλίας αντιµετωπίζουσας το κατεπείγον αυτό ζήτηµα, ακόµη και µε το πρόσχηµα της συστηµατικότερης προσέγγισής του, θα οδηγούσε µε βεβαιότητα στην αποτυχία του «στοιχήµατος» του Εθνικού Κτηµατολογίου.  Ίσως,

µάλιστα, αυτός ήταν ο λόγος για τον οποίο συµπεριελήφθη στο άρθρο 4 Ν. 3127/2003 ο χρονικός περιορισµός της αναγκαίας συµπλήρωσης των προϋποθέσεων τακτικής – έκτακτης χρησικτησίας σε βάρος του ∆ηµοσίου µέχρι τη θέση του σε ισχύ (19-03-2003), δηλαδή η άµεση αντιµετώπιση των κατ’ αρχάς διαφαινόµενων προβληµάτων στο πλαίσιο της διαδικασίας κτηµατογράφησης, και η ανάθεση της συστηµατικότερης αντιµετώπισης του ιδιοκτησιακού καθεστώτος   του   ∆ηµοσίου,   εντός   και   εκτός   πλαισίου   Εθνικού   Κτηµατολογίου,   σε

µεταγενέστερη νοµοθετική πρωτοβουλία, µε την οποία θα αποκρυσταλλωθεί το νέο πλαίσιο προστασίας των ιδιοκτησιακών δικαιωµάτων του ∆ηµοσίου, ανταποκρινόµενο στις νέες πλέον κοινωνικές ισορροπίες και συνθήκες.

Υπ’ αυτήν την έννοια, λοιπόν, το άρθρο 4 παρ. 3 Ν. 3127/2003 συνιστά µία τοµή στο ισχύον µέχρι και σήµερα απαράγραπτο των δικαιωµάτων του Ελληνικού ∆ηµοσίου, καθώς εισήγαγε µία αναγκαία κατά τα ανωτέρω εξαίρεση στον κανόνα του απαραγράπτου, επιτυγχάνοντας παράλληλα έναν επιτυχή συγκερασµό των αντικρουόµενων συµφερόντων:

-   αφενός µεν των ιδιωτών, οι οποίοι, καλόπιστα πάντοτε, απέκτησαν τη νοµή δηµοσίων κτηµάτων, και ασκούν την εν λόγω νοµή για ένα σεβαστό χρονικό διάστηµα,

-   αφετέρου δε του Ελληνικού ∆ηµοσίου, το οποίο διασφαλίζεται εν προκειµένω τόσο εκ της επιµηκύνσεως του απαιτούµενου για την κτήση κυριότητας χρόνου νοµής, όσο και εκ του

γεγονότος ότι τα έννοµα συµφέροντά του υποχωρούν µόνο έναντι των καλόπιστων, και όχι και των κακόπιστων, ως συµβαίνει στις έννοµες σχέσεις µεταξύ ιδιωτών, νοµέων.

Το εν λόγω άρθρο συνιστά µία τολµηρή πρώτη απόπειρα εκ νέου προσεγγίσεως του απαραγράπτου του δικαιωµάτων του Ελληνικού ∆ηµοσίου, το οποίο, στην άτεγκτη µορφή του, είχε διαµορφωθεί υπό το πρίσµα άλλων κοινωνικών, πολιτικών και οικονοµικών συνθηκών, µία απόπειρα απόλυτα προσαρµοσµένη στη θέση σε ισχύ του Εθνικού Κτηµατολογίου και στην αποτροπή των άµεσα ορατών σχετικών προβληµάτων. Είναι, όµως, πλέον ώριµες οι συνθήκες

µετά την πρώτη αυτή απόπειρα, η οποία αντιµετώπισε αποφασιστικά τα αµέσως ανακύπτοντα στο πλαίσιο της διαδικασίας κτηµατογραφήσεως και του θεσµού του Εθνικού Κτηµατολογίου προβλήµατα, να προχωρήσουµε σε µία εκ νέου προσέγγιση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος του Ελληνικού ∆ηµοσίου, µε κύριο γνώµονα την επιτάχυνση της διασαφήνισης του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των δηµοσίων κτηµάτων και την απονοµή κοινωνικής δικαιοσύνης.

∆εδοµένου ότι το άρθρο 4 Ν. 3127/2003 καταλαµβάνει, δυνάµει του άρθρου 1 Ν.∆./τος 31/1968, και τα ακίνητα της ιδιωτικής περιουσίας των Οργανισµών Τοπικής Αυτοδιοικήσεως, απαιτείται να ληφθεί αντίστοιχη νοµοθετική πρωτοβουλία και για το ιδιοκτησιακό των ανήκοντων στα εκκλησιαστικά Νοµικά Πρόσωπα ∆ηµοσίου ∆ικαίου και στις Ιερές Μονές, ακινήτων, τα οποία ως µη καλυπτόµενα από το γράµµα του άρθρου 4 Ν. 3127/2003 (τούτο καλύπτει κατά το γράµµα του µόνο την ιδιωτική περιουσία του ∆ηµοσίου εν στενή εννοία και κατ’ άρθρο 1 Ν.∆./τος 31/1968 και την ιδιωτική περιουσία των Ο.Τ.Α.) και ως µη υπαχθέντα σε αυτό βάσει ρητής µεταγενέστερης διατάξεως, εξακολουθούν να καλύπτονται από το καθιερωθέν ως προς αυτά, µε ειδικές νοµοθετικές ρυθµίσεις, απαράγραπτο των δικαιωµάτων των εκκλησιαστικών Ν.Π.∆.∆ και των Ιερών Μονών. Πράγµατι, είναι ορατός ο κίνδυνος εκµηδένισης της πρώτης αξιόλογης προσπάθειας αποδόσεως κοινωνικής δικαιοσύνης µε την κάµψη του αφενός µεν του απαράγραπτου των δικαιωµάτων του ∆ηµοσίου εν στενή εννοία και των Ο.Τ.Α., αφετέρου δε του ανεπίδεκτου χρησικτησίας των δηµοσίων, δηµοτικών και κοινοτικών κτηµάτων µέσω του άρθρου 4 Ν. 3127/2003, όταν µέχρι και σήµερα ένας ιδιώτης, ο οποίος νοµοτύπως και καλοπίστως απέκτησε, από επίσης καλόπιστο δικαιοπάροχο, ακίνητο ανήκον κάποτε στην ιδιωτική περιουσία Ιερής Μονής, καλείται, προκειµένου να κατοχυρώσει το δικαίωµα κυριότητάς του έναντι της Ι. Μονής, να αποδείξει ότι οι δικαιοπάροχοί του νέµονταν καλοπίστως το ακίνητο επί σαρακονταετία, η οποία και θα πρέπει να έχει συµπληρωθεί µέχρι την 11^η-09-1915: Αντιλαµβάνεται κανείς την αντικειµενική αδυναµία αποδείξεως των ανωτέρω από τον ιδιώτη και του αδικαιολόγητου αυτού προνοµίου που έχει διασωθεί µέχρι και σήµερα,

µεταξύ άλλων, και υπέρ των Ιερών Μονών, όταν το ίδιο προνόµιο έχει ήδη  καταργηθεί µερικώς

µε  το  άρθρο  4  Ν.  3127/2003  υπέρ  αυτού  του  ίδιου  του  σκληρού  πυρήνα  του   Ελληνικού

∆ηµοσίου, ως εκπροσώπου της κοινωνικής ολότητας.

Σαν τελικό συµπέρασµα θα µπορούσε, λοιπόν, να ειπωθεί ότι το άρθρο 4 Ν. 3127/2003 αποτέλεσε την πρώτη σηµαντική πρωτοβουλία εκσυγχρονισµού του νοµοθετικού πλαισίου, το οποίο διέπει το ιδιοκτησιακό καθεστώς των δηµοσίων κτηµάτων του ∆ηµοσίου (εν στενή εννοία) και κατ’ επέκταση (κατ’ άρθρο 1 Ν.∆./τος 31/1968) και των κτηµάτων των Οργανισµών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, µε τον πολύ συγκεκριµένο στόχο να αντιµετωπισθούν τα αµέσως ανακύπτοντα από την εισαγωγή του θεσµού του Εθνικού Κτηµατολογίου προβλήµατα. Της πρώτης όµως αυτής νοµοθετικής πρωτοβουλίας θα πρέπει να ακολουθήσει µία συστηµατική προσέγγιση του εν γένει νοµοθετικού πλαισίου των δηµοσίων κτηµάτων επί τω σκοπώ της αποκρυσταλλώσεως κανόνων δικαίου οι οποίοι θα εφαρµόζονται κάθε φορά που θα πληρούνται οι τιθέµενες από αυτούς προϋποθέσεις, αλλά και η παράλληλη αναθεώρηση του άθικτου µέχρι και σήµερα απαραγράπτου των εµπραγµάτων δικαιωµάτων των εκκλησιαστικών Ν.Π.∆.∆. και των Ιερών Μονών, λόγω της ταυτότητας των προστατευτέων στις περιπτώσεις αυτές εννόµων συµφερόντων¹⁵⁰. Αποµένει δε να διαπιστώσουµε την αποφασιστικότητα του Έλληνα Νοµοθέτη και την τόλµη του να συγκρουστεί µε παρωχηµένα προνόµια και καθεστώτα, ως επιτάσσει η αρχή της καλής πίστης, αλλά και αυτό το ίδιο το κράτος δικαίου._

150 Ήτοι των εννόµων συµφερόντων των ιδιωτών που απέκτησαν τη νοµή ακινήτων ανήκοντων στην ιδιωτική περιουσία των εκκλησιαστικών Ν.Π.∆.∆. ή των Ιερών Μονών, έχοντας τη δικαιολογηµένη πεποίθηση ότι απέκτησαν την κυριότητά τους, και εξακολουθώντας να τα νέµονται αδιαταράκτως µέχρι και σήµερα.

VI.   ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αργυρίου Β. ∆ηµήτριος, Το ∆ίκαιο του Κτηµατολογίου, Νοµική Βιβλιοθήκη 2008

Βαθρακοκοίλη Β., Αναλυτική Ερµηνεία – Νοµολογία Αστικού Κώδικος, Α΄ τόµος, 3^η έκδοση, Αθήνα, 1994

Βαρβαρέσος Αν., Ο θεσµός των κτηµατικών βιβλίων και ο τρόπος της εν Ελλάδι εισαγωγής των, Αθήνα, 1940

Γαζή Αν., Η µεταρρύθµισις του συστήµατος των τηρούµενων εις τα υποθηκοφυλακεία βιβλίων, ΝοΒ τ. 14 (1966)

Γεωργακόπουλος Λ., Το πρόβληµα του κτηµατολογίου, ΝοΒ τ. 39 (1991), σ. 1169 - 1176 Γεωργιάδης Σ. Απόστολος, Γενικές Αρχές Αστικού ∆ικαίου, 1997, Αντ. Ν. Σάκκουλας Αθήνα – Κοµοτηνή

Γεωργιάδης Σ. Απόστολος, Εµπράγµατο ∆ίκαιο, Ι, Αθήνα, 1991, ΙΙ, Αθήνα 1993 Γεωργιάδης Σ. Απόστολος, Ενοχικό ∆ίκαιο, Γενικό µέρος, Αθήνα, 1999 Γεωργιάδη – Σταθόπουλου, ΑΚ, Αθήνα, 1982

Γέσιου – Φαλτσή, ∆ίκιο Αναγκαστικής Εκτελέσεως, Ειδικό Μέρος, σελ. 511-512

∆εληγιάννης Ι., Σκέψεις για τη µορφή και την αποδεικτική δύναµη του «κτηµατολογίου» που σχεδιάζεται να εισαχθεί στην Ελλάδα, ΝοΒ τ. 41 (1993), σελ. 1-26

∆ωρής Ευ., Τα ∆ηµόσια Κτήµατα, 1980, Αφοί Π. Σάκκουλα

∆ωρής Φ., Βασικές επιλογές νοµοθετικής πολιτικής στο σχέδιο νόµου για το Εθνικό Κτηµατολόγιο, στον τόµο: Το Κτηµατολόγιο, Πρακτικά 3^ου Πανελληνίου συνεδρίου Ένωσης Αστικολόγων, Αθήνα – Κοµοτηνή, 2001, σελ. 27-40

∆ωρή Φ. – Κιτσαρά Λ., Κώδικας Κτηµατολογίου, Π.Ν. Σάκκουλας ∆ίκαιο & Οικονοµία 2004

∆ωρής Φ., Οι πρώτες εγγραφές στο Κτηµατολόγιο και οι δικαστικές αµφισβητήσεις (άρθρα 6-9 ν. 2664/1998), Εισήγηση στη διηµερίδα για το Κτηµατολόγιο, που έγινε στη Θεσσαλονίκη στι; 2 και 3 Απριλίου 1999 (αδηµ), σελ. 1-7

∆ωρής Φ., Σύντοµη αναφορά στο ισχύον νοµικό πλαίσιο. Προοπτικές συµπλήρωησς – Επέκτασης, στον τόµο: Το Εθνικό κτηµατολόγιο στην πράξη, Θεσσαλονίκη, 2000, σελ. 151-163 Κιτσαράς Ι. Λάµπρος, Οι πρώτες εγγραφές στο Εθνικό Κτηµατολόγιο, Π.Ν. Σάκκουλας ∆ίκαιο και Οικονοµία 2001

Κούσουλας Χρ., Το ∆ίκαιο του Κτηµατολογίου, Αθήνα – Θεσσαλονίκη, 2001

Κούσουλας Χρ., Η προστασία της δηµόσιας πίστης, στον τόµο: Το Κτηµατολόγιο, Πρκατικά 3^ου Πανελληνίου συνεδρίου Ένωσης Αστικολόγων, Αθήνα – Κοµοτηνή, 2001, σελ. 112-121 Κυριακοπούλου Η., ∆ιοικ. ∆ικ. Τοµ. Γ΄ παρ. 132, σελ. 406-407

Ματθαίου Π., Το Εθνικό Κτηµατολόγιο, Αθήνα – Κοµοτηνή, 2000

Ματθαίου Π., Κριτική θεώρηση του νέου θεσµικού πλαισίου για το Εθνικό Κτηµατολόγιο, Περ∆ικ τ. 2 (1998), σελ. 316-328

Μπαλής, Γεν. Αρχ. Εκδ. 8^η παρ. 203 Νάκος, Το νοµικό καθεστώς των τέως οθωµανικών γαιών

1821-1912, 1984, σελ. 106-107

Μπέης, Παρατηρήσεις στην ΑΠ 25/1993, ∆ τ. 25 (1994)

Πανταζόπουλος Στ., Η µετάβαση από το σύστηµα των βιβλίων µεταγραφών στο σύστηµα του κτηµατολογίου, στο τόµο: Το Κτηµατολόγιο, Πρακτικά 3^ου Πανελληνίου συνεδρίου Ένωσης Αστικολόγων, Αθήνα – Κοµοτηνλη, 2001

Παπαστερίου Π., Η αρχή της νοµιµότητας στο Εθνικό Κτηµατολόγιο, Ελλ∆νη τ. 40 (1999)

Σαρµά Ι., Η νοµολογία του ΕΕ∆ του Ανθρώπου, 1998, σελ. 460- 461)

Σπυριδάκης Ι.Σ., Εγχειρίδιο Αστικού ∆ικαίου, 3^ος Τόµος, Εµπράγµατο ∆ίκαιο, 1983, Αντ. Ν. Σάκκουλας Αθήνα – Κοµοτηνή

Σταθόπουλος Π. Μιχ., Γενικό Ενοχικό ∆ίκαιο, 1998, Αντ. Ν. Σάκκουλας Αθήνα – Κοµοτηνή Τάχος Ι. Αναστασίου, Κτήση Κυριότητας επί ∆ηµοσίων Κτηµάτων και Προστασία της Βιοµηχανίας και Βιοτεχνίας (ερµηνεία του αρ. 4, Ν. 3127/2003, Εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα – Θεσσαλονίκη 2006

Τσολακίδη Ν.Ζαφειρίου, Ακύρωση δικαιοπραξίας µε αντικείµενο ακίνητο και προστασία των τρίτων κατά το σύστηµα µεταγραφών και κατά το Εθνικό Κτηµατολόγιο, Αντ. Ν. Σάκκουλα 2003, σελ. 228-231

ΓΝΩΜΟ∆ΟΤΗΣΕΙΣ

Κιτσαρά Ι. Λ., “∆ηµόσια Κτήµατα. Κυκλάδες. Εµβέλεια των κανόνων που εισάγουν καθεστώς προνοµιακής   µεταχείρισης   των   εµπραγµάτων   αξιώσεων   του   ∆ηµοσίου   µε   τη  θέσπιση

«τεκµηρίων  κυριότητας»  υπέρ  αυτού.  ∆ιαδικασία  ενώπιον  του  Γνωµοδοτικού  Συµβουλίου

∆ηµοσίων και Ανταλλαξίµων Κτηµάτων”, ΧρΙ∆ 2003, σελ. 747-759.

Γνµδ ΟλΝΣΚ 348/2004, δηµοσιευµένη στο βιβλίο του Αναστασίου Ι. Τάχου, Κτήση κυριότητας επί δηµοσίων κτηµάτων και προστασία της βιοµηχανίας και της βιοτεχνίας (ερµηνεία του αρ. 4, Ν. 3127/2003), Σάκκουλας Αθήνα – Θεσσαλονίκη 2006, σελ. 91-104

Γνµδ Ν.Σ.Κ. 644/2000 ∆ΕΕ 2002, σελ. 848 επ

ΟλΝΣΚ 49/2000, µε σχόλιο Λ. Ι Κιτσαρά, ∆ΕΕ 8-9/2002 (Έτος 8^ο), σελ. 853-859

Γνµδ Ν.Σ.Κ. 969/1954, ΝοΒ 6, σελ. 1028

ΓνµΝ.Σ.Κ. 293/1952, ΑρχΝ 7, σελ. 598

ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ

Α.Π. 33/2008, ΝοΒ 2008, Τόµ. 56, σελ. 1283

Α.Π. 1121/2008, Τράπεζα Νοµικών Πληροφοριών ∆.Σ.Α Α.Π. 1120/2008, Τράπεζα Νοµικών Πληροφοριών ∆.Σ.Α Α.Π. 1025/2002 ΝοΒ 2003, σελ. 250

ΑΠ 93/2000 Ε∆ΚΑ 2000, σελ. 850

Α.Π. 1058/1996 Ελλ∆ικ 1997, σελ. 1837

ΑΠ 462/1990 ΕΕΝ 1991, σελ. 78

ΑΠ 462/1990, ΕΕΝ 1991, σελ. 78

ΑΠ 1609/1986, ΕΕΝ 1987, σελ. 602

Α.Π. 1692/1981 ΕΕΝ 1982, 876

ΑΠ 405/1980, ΝοΒ 1980, σελ. 1760

ΑΠ 406/74 ΝοΒ 22, σελ. 1384

ΑΠ 64/1972, ΝοΒ 1972, σελ. 623

ΑΠ 773/71 ΝοΒ 20, σελ. 479

Α.Π. 244/1970 ΝοΒ 1970, σελ. 965

ΑΠ 195/70 ΝοΒ 18, σελ. 931

Α.Π. 2044/1970 ΝοΒ 1970, σελ. 965

Α.Π. 556/1968 ΝοΒ 1969, σελ. 163

ΑΠ 195/70 ΝοΒ 18, σελ. 931

ΑΠ 61/67 ΝοΒ 15, σελ. 741

ΑΠ 575/1967 ΝοΒ 16, σελ. 174

ΑΠ 310/1966 ΕΕΝ 1967, σελ. 53

Α.Π. 314/1966 ΝοΒ 1967, σελ. 25

ΑΠ 407/66 ΝοΒ 15, σελ. 205

Α.Π. 314/1966 ΝοΒ 1967, σελ. 25

ΑΠ 55/65 ΝοΒ 13, σελ. 912,

ΑΠ 113/62 ΝοΒ 10, σελ. 649

Α.Π. 108/1961 ΝοΒ 1961, σελ. 828

ΑΠ 280/61 ΝοΒ 9, σελ. 1165

ΑΠ 220/60 ΝοΒ 8, σελ. 969

ΑΠ 404/1958 ΝοΒ 6, σελ. 1122

ΑΠ 97/58 ΝοΒ 6 σελ. 680

Α.Π. 236/1956 ΝοΒ 1956, σελ. 788

Α.Π. 252/1952 ΕΕΝ 1952, σελ. 610

Α.Π. 405/1951 ΕΕΝ 1952, σελ. 13

Α.Π. 404/1951 ΕΕΝ 1952, σελ. 18

ΑΠ 242/1950, Θέµις, 1951, σελ. 481

Α.Π. 242/1950 Θέµις 1951, σελ. 481

ΑΠ 296/1936 ΕΕΝ Γ΄, σελ. 254

ΕφΑθ 12/1975 ΝοΒ 23, σελ. 347

ΕφΘεσ 2072/2006, Αρµ 2008, Τόµ. 8, σελ. 1196 – Τράπεζα Νοµικών Πληροφοριών ∆.Σ.Α. ΕφΘεσ 551/71 Αρµ. ΚΕ΄ σελ. 788

ΕφΘεσσ 209/1958 ΑρχΝ 5, σελ. 121

Εφ. Ιωαν. 113/55 ΝοΒ 4, σελ. 94

ΠΠΑ 12147/1980 ΑρχΝ 1983, σελ. 365,

ΠΠΑ 12147/1980 ΑρχΝ 1983, σελ. 365 (∆. Γυφτάκης) ΠΠΑ 1351/1970, ΝοΒ 1972, σελ. 343

Πολ.Πρ.Θεσ. 26120/1995 Αρµεν. 1996, σελ. 174

Πρωτ. Κερκ. 19/61 Αρµ. 17΄, σελ. 252

ΠρΑθ 3239/68 ΕΕΝ 35, σελ.481

ΕιρΒερ 98/2005, Αρµ 2007, σελ., 45 – Τράπεζα Νοµικών Πληροφοριών ΕιρΠειρ 204/1985 ΝοΒ 1985, σελ. 847

ΕιρΛειβ 11/1986 ΑρχΝοµ 1986, σελ. 227

ΕισΠρωτΠειρ 1/1986 Απόφαση του, ΝοΒ 1986, σελ. 704

Πρακτικά της Βουλής των Ελλήνων, Συνεδρίαση της 26^ης-02-2003 (επί του άρθρου 4 Ν. 3127/2003), δηµοσιευµένα στο βιβλίο του Αναστασίου Ι. Τάχου, Κτήση κυριότητας επί δηµοσίων κτηµάτων και προστασία της βιοµηχανίας και της βιοτεχνίας (ερµηνεία του αρ. 4, Ν. 3127/2003), Σάκκουλας Αθήνα – Θεσσαλονίκη 2006, σελ. 109-112

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ∆ΙΣΤΡΙΑΚΟ                      :

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ Ν.Ο.Π.Ε .

ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ

ΤΟΜΕΑΣ Α' Ι∆ΙΩΤΙΚΟΥ ∆ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΌΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΑΣΤΙΚΟΥ ∆ΙΚΑΙΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΕΤΟΣ: 2008-2009

 ∆ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

 Η ΚΤΗΣΗ ΚΥΡΙΟΤΗΤΑΣ ΜΕ ΧΡΗΣΙΚΤΗΣΙΑ ΣΕ ΒΑΡΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ

∆ΗΜΟΣΙΟΥ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΤΟΜΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 4 Ν. 3127/2003

Της Κωνσταντίνας Ι. Παπακώστα ΑΜ: 608 ΠΜΣ

  Επιβλέπoντες

κ. Φ. ∆ωρής

κ. Α. Χιωτέλλης

ΑΘΗΝΑ, ΜΑΪΟΣ 2009