Δάση. Κτήση κυριότητας σε δάση. Προϋποθέσεις. Κτήση κυριότητας με χρησικτησία. Εφαρμοστέο δίκαιο στις νέες χώρες.14/1990 ΠΠΡ ΓΡΕΒ ( 8781).ΑΡΧΝ/1991

 

14/1990 ΠΠΡ ΓΡΕΒ ( 8781).ΑΡΧΝ/1991 (532) Δάση. Κτήση κυριότητας σε δάση. Προϋποθέσεις. Κτήση κυριότητας με ..

χρησικτησία. Εφαρμοστέο δίκαιο στις νέες χώρες.
ΠΟΛ. ΠΡΩΤ. ΓΡΕΒΕΝΩΝ 14/1990 Πρόεδρος: Βασ. Βερβέρας εισηγητής: Ιωάν. Ζώης, πρωτοδίκης Δικηγόροι: Ιω. Πέτρου, Αναστ. Παπαστεργίου, Στάθης Ζτούπας Οι Οθωμανικές διατάξεις για τις γαίες (που μια από τις κατηγορίες τους αποτελούν και τα δάση), που διατηρήθηκαν σε ισχύ στις Νέες Χώρες με το ν. 147/ 1914, όπως συμπληρώθηκε με το ν. 262/1914, είναι: α) Ο γενικός νόμος "περί γαιών" της 7 Ραμαζάν 1274 από Αιγείρας - με το Χριστιανικό ημερολόγιο 1856. β) Ο νόμος "περί δασών" της 11 Σεβάλ 1286 ή 1 Ιανουαρίου 1285 (1869). γ) Οι οδηγίες για την εξέλεγξη των τίτλων των δασών του Υπουργείου Δικαιοσύνης της 23 Μουχαρμ 1293 ή 7 Φεβρουαρίου 1291 (1875). δ) Ο νόμος "περί ταπίων" της 8 Δ ζεμάζηλ - Αχίμ 1275 (1857). ε) Οι οδηγίες "περί εγγράφων ταπίων" της 7 Σαπάν 1276. στ) οι διασαφηντικές διατάξεις για τα ταπιά της 15 Σαπάν 1276. ζ) Οι οδηγίες για τις εργασίες στα ταπιά. η) Η εγκύκλιος του Υπουργείου Δικαιοσύνης της 28 Σαφέρ 1304 ή 12 Νοεμβρίου 1302. θ) Οι οδηγίες για τον καταρτισμό και τα καθήκοντα των υπαλλήλων των δασών της 7 Μαρτίου 1293 και ι) Οι διατάξεις του Οθωμανικού Αστικού Κώδικα της 8 Σιλιχιτζέ 1285 (10 Μαρτίου 1869), σχετικά με την καθαρή ιδιοκτησία. Σύμφωνα με το άρθρο 1 του νόμου της 7 Ραμαζάν 1274 (βλ. κείμενο αυτού στον Παν. Γιαννακούρο, Δασική Νομοθεσία, έκδ. Β`, σελ. 1117 επ.), οι γαίες στο Οθωμανικό Κράτος διαιρούνται σε πέντε κατηγορίες: α) Τις γαίες καθαράς ιδιοκτησίας (Εραζίι μεμπλουκέ), β) τις δημόσιες γαίες (εραζιι μεριγέ), γ) τις αφιερωμένες γαίες (εραζιι μεβκουφέ), δ) τις εγκαταλειμμένες γαίες (εραζιι μετρουκέ) και ε) τις νεκρές γαίες (εραζιι μεβάτ). Στο οθωμανικό κράτος ολόκληρη η γη ήταν δημόσια, εκτός από τις γαίες καθαράς ιδιοκτησίας, που καθορίζονταν στο άρθρο 2 του νόμου της 7 Ραμαζάν και που παραχωρούνταν κατά κυριότητα σε ιδιώτες, ή βακουφικές με Αυτοκρατορικά (Σουλτανικά) φιρμανια (διατάγματα) Το άρθρο 3 του νόμου (7 Ραμαζάν) καθορίζει τις δημόσιες γαίες και ορίζει ότι τέτοιες είναι οι αγροί, οι λειμώνες, τα λειβάδια, τα θέρετρα (χειμερινές ή θερινές βοσκές), τα δάση και τα παρόμοια. `Οπως είναι αυτονόητο, η κυριότητα (ρεκαμπέ) των δημοσίων γαιών ανήκει στο Δημόσιο. Αλλά τούτο ορίζεται και ρητά στα άρθρα 3, 4, εδ. β`, 9, 12, 34, 49 εδ. 2 (ειδικά για τα δάση), 54, 55 του νόμου "περί γαιών". `Οπως σαφώς και σε πολλές άλλες διατάξεις του νόμου (1Ο, 11, 24, 25, 28 κ.λ.π.). Σε ιδιώτες παραχωρούνται με τίτλους (ταπιά) από την πολιτεία από τις δημόσιες γαίες εκτάσεις για συγκεκριμένη χρήση, σύμφωνα με το είδος και προορισμό της γης που παραχωρείται. Η εξουσία και το δικαίωμα αυτό ονομάζεται "τεσσαρούφ" ή "τασσαρούφ" (για τη συνολική οριοθέτηση του εννοιολογικού περιεχομένου του θεσμού αυτού (tussarruf), αποδιδόμενον εξελληνισμένα ως "εξουσίαση", σε συνδυασμό με τα δικαιϊκά προβλήματα και τα συναφή της νομολογίας των ελληνικών δικαστηρίων, που αναφέρονται στη νόμιμη ή όχι κτήση των δημόσιων Οθωμανικών γαιών, βλ. Γεωργίου Π. Νάκου, Το νομικό καθεστώς των τέως δημόσιων οθωμανικών γαιών, 1821-1912, Θεσσαλονίκη 1984 σελ. 265 επ., 430 επ.). Το "Τεσσαρούφ" ή "Τασσαρούφ" (δικαίωμα εξουσίασης για ορισμένη χρήση) παραχωρείται κατά το άρθρο 3 του νόμου "Περί γαιών" μόνο με έγγραφο τίτλο, ονομαζόμενο "ταπί" που φέρει στο επάνω μέρος τον τουγρά (μονόγραμμα) στου Σουλτάνου. Το ταπί χορηγείται από τον ειδικό υπάλληλο του Κράτους (το Τουρκικό Κτηματολόγιο), με προπληρωμή ορισμένου ποσού στο Δημόσιο (άρθρο 3). Εξαίρεση του κανόνα, ότι μόνο με τίτλο (ταπί) αποκτάται το δικαίωμα εξουσίασης ("τεσσαρούφ") για ορισμένη χρήση στις δημόσιες γαίες, καθιερώνει το άρθρο 78 εδ. α` του παραπάνω νόμου της 7 Ραμαζάν 1274, που ορίζει ότι: "Εάν τις εξουσιάσει και καλλιεργησει επί δέκα έτη άνευ αμφισβητήσεως δημοσίας και αφιερωμένας γαίας, αποκτά δικαίωμα εγκαταστάσεως αι δε γαίαι αύται δεν θεωρούνται αδέσποτοι είτε ο εξουσιάζων κατέχει έγκυρον έγγραφον είτε μη, δέον δε να δοθεί εκ νέου δωρεάν έγγραφον ταπίον" Από το ρητό και σαφές περιεχόμενο της διάταξης του άρθρου, την ερμηνευτική αυτού εγκύκλιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης της 28 Σαψέρ 1304, τα άρθρα 68, 84, 85, 9, 10, 20, 102 του νόμου "περί γαιών", το άρθρο 13 του νόμου απερί ταπίων και το άρθρο 2 των διασαφητικών διατάξεων για τα ταπιά της 15 Σαπάν 1276, προκύπτει καθαρά ότι απαραίτητη προϋπόθεση για την απόκτηση του δικαιώματος αυτού εξουσίασης είναι όχι μόνον η συνεχής για δέκα χρόνια κατοχή, αλλά και η ταυτόχρονη καλλιέργεια της γης και ότι η διάταξη του άρθρου 78 δεν έχει εφαρμογή στις μη καλλιεργούμενες γαίες, όπως τα δάση, οι βοσκότοποι κ.λ.π. (Ολ ΑΠ 409/1963 ΝΟΒ 12.97, ΑΠ 671/1964 ΝοΒ 13385, ΑΠ 369/1971 ΝΟΒ 19.994, ΑΠ 611/76 ΝΟΒ 25.4, ΑΠ 538/1977 ΝΟΒ 26.187, ΑΠ 783/1977 ΝΟΒ 26.498, βλ. ομοίως μελέτη Γ, Καραγιάννη στο ΝΟΒ 26.1133). Επίσης, εξαίρεση του κανόνα, ότι μόνο με τίτλο (ταπί) αποκτάται το δικαίωμα εξουσίασης για ορισμένη χρήση στις δημόσιες γαίες, υφίσταται για τις γαίες (και δάση) "μετρουκέ" (εγκαταλειμμένες). `Οπως προκύπτει από τα άρθρα 5, 8 και 92 του νόμου "περί γαιών`, αλλά και από το σύνολο των διατάξεων αυτού και από τα άρθρα 21-25 του νόμου για δάση της 11 Σεβάλ 1286, για τις αφειμένες ανέκαθεν από την πολιτεία για κοινή χρήση των κατοίκων χωριού ή κωμόπολης γαίες, δεν εκδίδονται ταπιά, αλλά στα βιβλία του Κτηματολογίου καταχωρούνταν τα Σουλτανικά φιρμάνια (διατάγματα), με τα οποία παραχωρούνταν ("αφήνοντα") στην κοινή χρήση η γη (βλ. Γ. Καραγιάννη ό.π. σελ. 1135). Εξάλλου, το παραπάνω δικαίωμα εξουσίασης ("τεσσαρούφι") ακινήτου, μετά την κατάρτιση του θεσμού των δημόσιων γαιών του Οθωμανικού δικαίου, με το διάταγμα 2648/1917 της προσωρινής Κυβέρνησης στη Θεσσαλονίκη, που κυρώθηκε με τον ν. 1072/1917, μεταβλήθηκε σε δικαίωμα πλήρους κυριότητας, αρχικά μεν στα τέσσερα πέμπτα (4/5) εξ αδιαιρέτου, στη συνέχεια δε και από του έτους 1929 εφολοκλήρου του ακινήτου, ρυθμίστηκε δε ειδικότερα και από τους ν. 2052/1920. π.δ. της 5/23- 7-1932 "περί κωδικοποιήσεως εις ενιαίον κείμενον των διατάξεων του αγροτικού νόμου" και διάταγμα της 11/12-11-1929 (βλ. Ε. Δωρή, τα δημόσια κτήματα, τόμος Α` σελ. 407 επ.). Περαιτέρω, το από 17-11-1836 β.δ., σύμφωνα με το οποίο η κυριότητα του Δημοσίου αναγνωρίζεται σε κάθε έκταση, που πριν την έναρξη της ισχύος του αποτελούσε δάσος, εκτός εκείνων για τις οποίες υπάρχει έγγραφη απόδειξη Τουρκικής αρχής ότι πριν τον Αγώνα ανήκαν σε ιδιώτες, δεν ισχύει στις νέες χώρες, διότι δεν επεκτάθηκε σ` αυτές με τον ν. 147/1914 (Σ.Ε. 92Ο/1937 Συμπ. Νομ. Ζαχ 1935-1952 τόμος 1ος σελ. 222). Τέλος, δεν είναι δυνατόν κάποιος Δήμος ή κοινότητα των νέων χωρών να αποκτήσει κυριότητα σε δημόσια γαία με χρησικτησία, αφενός διότι ο Οθωμανισκός Αστικός Κώδικας, όπως σαφώς προκύπτει από τα άρθρα 1248 και 1614 αυτού, δεν αναγνωρίζει τη χρησικτησία ως τρόπο κτήσεως κυριότητας και αφετέρου διότι από του 1914, που ίσχυσε η Ελληνική Νομοθεσία στις Νέες Χώρες (άρθρ. 1 και 2 του ν. 147/1914) και μέχρι 11-9-1915 δεν συμπληρώνεται ο προβλεπόμενος χρόνος έκτακτης χρησικτησίας, ήτοι τριάντα χρόνια, έκτοτε δε (μετά τις 11-9-1915) τα δημόσια κτήματα εξαιρέθηκαν της έκτακτης χρησικτησίας (άρθ. 21 ν.δ. 22-4/16-5-1926 "περί διοικητικής αποβολής από των κτημάτων της Αεροπορικής Αμύνης κ.λ.π.) (ΑΠ 1053/1982 Ελλ.Δ. 24.210, ΑΠ 406/1974 ΝΟΒ 22.1384, ΑΠ 575/1967 ΝΟΒ 16.174, ΑΠ 407/1966 ΝΟΒ 15.205 κ.α.). Στην προκειμένη περίπτωση, η ενάγουσα, Κοινότητα Μ. Γ. ισχυρίζεται με την υπό κρίση αγωγή της (αναγνωριστική κυριότητας), ότι η επίδικη έκταση, που περιγράφεται λεπτομερώς σ` αυτή (αγωγή), ήταν ανέκαθεν δασική τοιαύτη. `Οτι την έκταση αυτή αγόρασαν άτυπα από τους Οθωμανούς προ αμνημονεύτων ετών με χρήματα και για λογαριασμό της ολότητας των κατοίκων της οι τότε εκπρόσωποί της (Δημογέροντες κ.λ.π. του χωριού). `Οτι όταν, κατά το έτος 1874, ο επί του κτηματολογίου Οθωμανός υπάλληλος κατέγραψε τους ιδιοκτήτες ακινήτων της κτηματικής περιφερείας της, η επίδικη έκταση καταχωρήθηκε στο κτηματολόγιο Γρεβενών με αριθμό βιβλίου 51 και σελ. 105 επ` ονόματι των τότε εκπροσώπων της. `Οτι τοιουτο τρόπως απέκτησε κυριότητα στην παραπάνω έκταση, διαφορετικά με χρησικτησία (τακτική άλλως έκτακτη), αφού από της αγοράς της ασκούσε επ` αυτής τις προσιδιάζουσες στη φύση της διακατοχικές πράξεις, όπως ξύλευση, βοσκών ζώων κ.λ.π. με διάνοια κυρίου, καλή πίστη και νόμιμο τίτλο, την οποία όμως (κυριότητα) το εναγόμενο ελληνικό Δημόσιο, αμφισβητεί. Με τέτοιο περιεχόμενο η αγωγή αυτή (αναγνωριστική κυριότητας) είναι νόμω αβάσιμη και κρίνεται απορριπτέα, διότι, σύμφωνα με όσα προεκτέθηκαν, χωρίς ταπί δεν ήταν δυνατή η απόκτηση δικαιώματος εξουσιάσεως ("τεσσαρούρ") επί δασών, ούτε εφαρμόζεται επ` αυτών το άρθρο 78 εδ. α` του Οθωμανικού περί γαιών νόμου, ούτε το β.δ. 17-11-1836, αφού δεν επεκτάθηκε η ισχύς του στις Νέες Χώρες, ούτε τέλος, γίνεται επίκληση σ` αυτη (αγωγη) περί εγγραφής στο κτηματολόγιο της επίδικης εκτάσεως με Σουλτανικό φιρμάνι (διάταγμα). Εξ άλλου όσον αφορά την τακτική χρησικτησία, τα κτήματα του Δημοσίου δεν ήταν και δεκτικά τέτοιας σύμφωνα με τις διατάξεις των ν. 18.24 1 , ΙΙ (433), παρ. 9 Εισηγ. (2.6), ν.2 Κώδ. (7.3Ο) του προϊσχύσαντος Βυζαντινορωμαίκού Δικαίου, όσον δε αφορά την έκτακτη χρησικτησία, από της συστάσεως της ενάγουσας ως Κοινότητας, μετά την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό, καθόσον πριν ο θεσμός της χρησικτησίας ήταν άγνωστος στο Οθωμανικό δίκαιο, μέχρι 11-9-1915 δεν συμπληρώνεται ο απαιτούμενος χρόνος για την απόκτηση κυριότητας επί της επιδίκου εκτάσεως με αυτήν (έκτακτη χρησικτησία). Τα δικαστικά έξοδα πρέπει να συμψηφιστούν (άρθρ. 179 Κ.Πολ.Δ.).