Ρύθμιση άσκησης δικαιώματος επικοινωνίας πατέρα-τέκνου. Διχογνωμία σχετικά με την ύπαρξη του συνδρόμου γονικής αποξένωσης (βλ. υπ’ αριθμ. 5524/2017 απόφαση του ΜΠρΑθ, δημ. ΕφΑΔ 2017, 790)

Ι. Στη δικαστηριακή πρακτική συχνά παρατηρείται ο ένας γονέας, ιδίως αυτός που έχει την επιμέλεια, να εχθρεύεται ανοικτά και να προσβάλλει δυσφημιστικά τον άλλο, να αποδίδει τη διάσπαση της έγγαμης συμβίωσης στα ελαττώματα του έτερου γονέα, συστηματικά να παρεμποδίζει την επικοινωνία του παιδιού με τον άλλο γονέα, να προβαίνει σε συχνές καταγγελίες..

ακόμη και για σεξουαλική παρενόχληση/κακοποίηση. Οι εκδηλώσεις αυτές αποσκοπούν στη μετάδοση προς το ανήλικο αισθημάτων εχθρότητας και αρνητικής στάσης για το γονέα, που συνήθως δεν έχει την επιμέλεια, με τον οποίο και σταδιακά αποξενώνεται.

Σε αυτή την περίπτωση, υποστηρίζεται ότι αναπτύσσεται, μια διαταραχή με την επωνυμία: Σύνδρομο Γονικής Αποξένωσης (Parental Alienation Syndrome «P.A.S.»), που προτάθηκε για πρώτη φορά από τον Αμερικανό ψυχίατρο Richard Gardner. Δυο είναι τα βασικά στοιχεία του συνδρόμου αυτού: α) οι συνειδητές εκδηλώσεις του ενός γονέα που αποσκοπούν στην πλύση εγκεφάλου του ανηλίκου και στη μετάδοση προς αυτό αρνητικής στάσης έναντι του έτερου αποξενωμένου γονέα και β) ο επηρεασμός του ανηλίκου και η συνακόλουθη έχθρα και αποξένωσή του από το γονέα που δεν έχει την επιμέλεια. Το ανήλικο τέκνο συμμαχεί με τον γονέα με τον οποίο διαμένει, μετατρέπεται σε ένα φορέα των αισθημάτων και των ιδεών του τελευταίου, αντιλαμβάνεται ως δικά του τα αισθήματα του μίσους και της εκδίκησης για τον έτερο γονέα, και διακόπτει την επικοινωνία με αυτόν χωρίς κάποιο δικαιολογημένο λόγο (Κ. Δεμερτζής, Η ουσιαστική και δικονομική αναγκαία μεταρρύθμιση της επιμέλειας των παιδιών χωρισμένων γονέων, Δ 2008, σ. 140 επ.· ο ίδιος, Γονική αποξένωση: μια προσέγγιση από την άποψη της θεωρίας των διαπραγματεύσεων, ΕφΑΔ 2010, 384 επ.· Ι. Καλογριδάκης, Εισαγωγή στο σύνδρομο γονικής αποξένωσης και στην αναγκαιότητα ρητής αναγνώρισής του από τη νομολογία στα πλαίσια της οικογενειακής δίκης, ΕΑΝΔΑ 2011, τ. 2, σ. 13 επ.).

Από την ελληνική θεωρία (Γ. Κουμάντος, Παραδόσεις Οικογενειακού Δικαίου, τ. δεύτερος, 1984, σ. 200∙ Σ. Τσακυράκης, Η επικοινωνία με τους γονείς πιο σημαντική από τη μόρφωση, Ελευθεροτυπία, 11.6.2005), έχει διατυπωθεί η άποψη ότι η άρνηση του παιδιού να επικοινωνήσει με τον ένα γονέα, επειδή ο γονέας που έχει την επιμέλεια καλλιεργεί αρνητικά αισθήματα για τον άλλον γονέα, θα πρέπει να θεωρείται (έστω κατά μαχητό τεκμήριο) ως δείγμα κακής άσκησης της επιμέλειας και να αποτελεί στοιχείο για την αλλαγή του προσώπου άσκησής της. Η καθιέρωση ενός τέτοιου τεκμηρίου θα μπορούσε να ενεργήσει προληπτικά: Για να μη χάσει την επιμέλεια του παιδιού, ο γονέας θα απέχει από αρνητικές ψυχολογικές επεμβάσεις και θα ενδιαφέρεται για τη καλύτερη διαπαιδαγώγηση του τέκνου, προκειμένου να αποφευχθεί η αποξένωσή του από το γονέα που δεν διαμένει μαζί του.

Ωστόσο, η επιστημονική τεκμηρίωση του συνδρόμου γονικής αποξένωσης ευθέως αμφισβητείται και δεν αναγνωρίζεται από τη διεθνή νομική και ψυχολογική κοινότητα (βλ. αντιρρήσεις που διατυπώθηκαν στις ΗΠΑ το έτος 2003 από τη Nacional District Attorneys Association και στην Ισπανία το έτος 2010 από την Asociacion Espanola de Neuropsiquiatria), ενώ γίνεται λόγος για «υποτιθέμενο σύνδρομο» που ουσιαστικά δεν υπάρχει. Η άποψη ότι ο γονέας που έχει τη φροντίδα του παιδιού έχει συνήθως ή κατά κανόνα την κύρια ευθύνη για την “αποξένωση” του παιδιού από τον άλλο γονέα, είναι μονοδιάστατη, απλοϊκή και επικίνδυνη και παραγνωρίζει την πολυπλοκότητα του θέματος και του μεγάλου αριθμού παραγόντων, που, είτε από μόνοι τους είτε σε συνδυασμό, οδηγούν σε αυτήν την ανεπιθύμητη κατάσταση. Μάλιστα κατά την πάγια νομολογία του Αρείου Πάγου, μόνη η άρνηση του τέκνου να επικοινωνήσει με τον άλλο γονέα, για λόγους που αφορούν το ίδιο, δεν οφείλεται κατ’ ανάγκη, σύμφωνα με τα διδάγματα της κοινής πείρας, σε επίδραση του γονέα που διαμένει με το τέκνο (ΑΠ 1231/1987 ΝοΒ 1988, 1444· ΑΠ 197/1987 ΝοΒ 1988, 112), ενώ δεν θεσπίζεται με οποιοδήποτε κανόνα, υποχρέωση του γονέα που έχει την επιμέλεια να κάμψει την άρνηση του τέκνου του να επικοινωνήσει με τον άλλο γονέα, πειθαναγκάζοντάς το προς το σκοπό αυτό με κάθε μέσο (ΑΠ 429/2002 ΕλλΔνη 2002, 1621· ΑΠ 499/1994 ΕλλΔνη 1995, 141).

Ανεξάρτητα πάντως από τη διχογνωμία σχετικά με την ύπαρξη του συνδρόμου της γονικής αποξένωσης, η ολοκληρωτική ρήξη της γονικής σχέσης ανάμεσα στον ένα γονέα και το παιδί του, προκαλεί ανεπανόρθωτη βλάβη στο ψυχισμό του τελευταίου. Το Δικαστήριο δεν πρέπει να περιορίζεται αποκλειστικώς στο πόρισμα μιας πραγματογνωμοσύνης, που αναγνωρίζει το σύνδρομο γονικής αποξένωσης, αλλά πρέπει να λαμβάνει υπόψη του κάθε πρόσφορο μέσο και να συνεκτιμά και τα λοιπά αποδεικτικά μέσα (έκθεση κοινωνικής έρευνας, μαρτυρικές καταθέσεις, γνώμη του ανηλίκου τέκνου, εξέταση των διαδίκων, αποφάσεις ποινικών δικαστηρίων σχετικά με την έκβαση των καταγγελιών) που έχει στη διάθεσή του για την εξειδίκευση του συμφέροντος του τέκνου.

ΠΗΓΗ: http://efotopoulou.gr