ΑΠ 1129 / 2013 (Γ, ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ) Διαθήκη, Κληρονομία , Παραίτηση από δικόγραφο, Χρησικτησία. Περίληψη: Αντικείμενο κληρονομικής διαδοχής. Ακυρωσία διαθήκης λόγω παραλείψεως μεριδούχου που δεν ήταν γνωστός του διαθέτη ή έγινε μεριδιούχος μεταγενέστερα. Έκταση ακυρώσεως. Εκτίμηση χρησικτησίας νομέα της κληρονομιάς έναντι κληρονόμου. Προϋποθέσεις. Παραίτηση από το δικόγραφο προσθέτων λόγων αναιρέσεως. Θεωρεί ότι οι πρόσθετοι λόγοι δεν ασκήθηκαν. Απαράδεκτος λόγος αναιρέσεως κατά το άρθρο 562 § 2 Κ.Πολ.Δ. Αναιρετικοί λόγοι από τους αριθμ. 1 και 11 άρθρ. 559 Κ.Πολ.Δ., αβάσιμοι (Επικυρώνει Εφ. Θεσσ. 2666/2008)

ΑΠ 1129 / 2013    (Γ, ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ)
Διαθήκη, Κληρονομία , Παραίτηση από δικόγραφο, Χρησικτησία.
Περίληψη:
Αντικείμενο κληρονομικής διαδοχής. Ακυρωσία διαθήκης λόγω παραλείψεως μεριδούχου που δεν ήταν γνωστός του διαθέτη ή έγινε μεριδιούχος μεταγενέστερα. Έκταση ακυρώσεως. Εκτίμηση χρησικτησίας νομέα της κληρονομιάς έναντι κληρονόμου. Προϋποθέσεις. Παραίτηση από το δικόγραφο προσθέτων λόγων αναιρέσεως. Θεωρεί ότι οι πρόσθετοι λόγοι δεν ασκήθηκαν. Απαράδεκτος λόγος αναιρέσεως κατά το άρθρο 562 § 2 Κ.Πολ.Δ. Αναιρετικοί λόγοι από τους αριθμ. 1 και 11 άρθρ. 559 Κ.Πολ.Δ., αβάσιμοι (Επικυρώνει Εφ. Θεσσ. 2666/2008)....

Αριθμός 1129/2013

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ

Γ' Πολιτικό Τμήμα

Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές: Βασίλειο Φούκα, Προεδρεύοντα Αρεοπαγίτη (λόγω μη υπάρξεως Αντιπροέδρου στο Τμήμα), Δημήτριο Μαζαράκη, Νικόλαο Μπιχάκη, Ερωτόκριτο Καλούδη και Αργύριο Σταυράκη, Αρεοπαγίτες.
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 20 Μαρτίου 2013, με την παρουσία και της γραμματέως Αγγελικής Ανυφαντή, για να δικάσει την εξής υπόθεση μεταξύ:

Των αναιρεσειόντων: 1) Η. Α. του Χ., κατοίκου Μικρόβρυσης Μουριών, και 2) Χ. Α. του Χ., κατοίκου ..., οι οποίοι παραστάθηκαν με τον πληρεξούσιο δικηγόρο τους Μιχαήλ Πικραμένο.
Της αναιρεσίβλητης: Σ. χήρας Θ. Α., το γένος Χ. Π., κατοίκου ..., που εκπροσωπήθηκε από την πληρεξουσία δικηγόρο της Χαρίκλεια Απαλαγάκη, με δήλωση του άρθρου 242 παρ. 2 του Κ.Πολ.Δ.

Η ένδικη διαφορά άρχισε με την από 18/1/2003 αγωγή των ήδη αναιρεσειόντων και την από 10/9/2004 αγωγή της ήδη αναιρεσίβλητης, που κατατέθηκαν στο Πολυμελές Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης και συνεκδικάστηκαν. Εκδόθηκαν οι αποφάσεις: 13632/2007 του ιδίου Δικαστηρίου και 2666/2008 του Εφετείου Θεσσαλονίκης. Την αναίρεση της τελευταίας απόφασης ζητούν οι αναιρεσείοντες με την από 26/3/2009 αίτηση και τους από 15/12/2009 προσθέτους λόγους τους.
Κατά τη συζήτηση της αίτησης αυτής, που εκφωνήθηκε από το πινάκιο, οι διάδικοι παραστάθηκαν όπως σημειώνεται πιο πάνω. Ο Εισηγητής Αρεοπαγίτης Αργύριος Σταυράκης ανέγνωσε την από 20/12/2011 έκθεση του κωλυομένου να μετάσχει στη σύνθεση Αρεοπαγίτη Κωνσταντίνου Τσόλα, με την οποία εισηγήθηκε να απορριφθεί η αίτηση αναίρεσης και οι πρόσθετοι λόγοι αναίρεσης.
Ο πληρεξούσιος των αναιρεσειόντων δήλωσε ότι οι αναιρεσείοντες παραιτούνται από το δικόγραφο των προσθέτων λόγων, ζήτησε την παραδοχή της αίτησης και την καταδίκη της αντιδίκου τους στη δικαστική δαπάνη τους.

ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Ι.-Με την προσβαλλόμενη απόφαση, όπως από αυτήν προκύπτει, και με επικύρωση της πρωτόδικης απόφασης, που είχε δεχθεί τα ίδια, το Εφετείο α) απέρριψε την από 18-1-2003 αγωγή των ήδη αναιρεσειόντων, με την οποία οι τελευταίοι ζητούσαν να αναγνωρισθεί το εκ διαθήκης κληρονομικό τους δικαίωμα επί της κληρονομίας του αποβιώσαντος την 3-8-2002 αδελφού τους και συζύγου της αναιρεσίβλητης Θ. Α., β) δέχθηκε την από 10-9-2004 αγωγή της αναιρεσίβλητης, και αα) ακύρωσε την επίδικη από 5-5-1966 ιδιόγραφη διαθήκη του ανωτέρω θανόντος Θ. Α. - συζύγου της, που είχε δημοσιευθεί νόμιμα και στην οποία οι αναιρεσείοντες στηρίζουν το επικαλούμενο κληρονομικό τους δικαίωμα, ως μόνοι από αυτήν κληρονόμοι, και ββ) αναγνωρίστηκε η αναιρεσίβλητη εξ αδιαθέτου κληρονόμος κατά το 1/2 εξ αδιαιρέτου επί της κληρονομίας του ειρημένου Θ. Α.. Την αναίρεση της απόφασης αυτής του Εφετείου ζητούν οι αναιρεσείοντες με την υπό κρίση αίτησή τους. Ως προς δε το από 15-12-2009 δικόγραφο προσθέτων λόγων αναιρέσεως, το οποίο κατέθεσαν οι ίδιοι αναιρεσείοντες, οι τελευταίοι, όπως προκύπτει από τα ταυτάριθμα με την παρούσα πρακτικά παραιτήθηκαν από το δικόγραφο αυτό με δήλωση του πληρεξουσίου τους δικηγόρου, μαζί με τον οποίο παραστάθηκαν, που καταχωρήθηκε στα πρακτικά. Επομένως και σύμφωνα με τα άρθρα 294, 295 παρ. 1α', 297, 299 και 573 παρ. 1 Κ.Πολ.Δ. οι ανωτέρω πρόσθετοι λόγοι θεωρείται ότι δεν ασκήθηκαν.
ΙΙ.- Από την αναφορά στην αναιρεσιβαλλομένη ότι το Εφετείο κατέληξε στην κρίση του αφού έλαβε υπόψη τα αποδεικτικά μέσα, μεταξύ των οποίων και "όλα ανεξαιρέτως τα έγγραφα", τα οποία είχαν προσκομίσει και επικαλεστεί οι διάδικοι, και το όλο περιεχόμενο της αποφάσεως, προκύπτει χωρίς αμφιβολία ότι το Εφετείο έλαβε υπόψη και συνεκτίμησε και τα αναφερόμενα στον πέμπτο λόγο του αναιρετηρίου αποδεικτικά μέσα (έγγραφα) που προσκόμισαν και επικαλέστηκαν οι αναιρεσείοντες για την απόδειξη της αγωγής τους. Επομένως τα αντίθετα τα οποία υποστηρίζουν οι τελευταίοι με τον πέμπτο αυτόν, από το άρθρο 559 αρ. 11 του Κ.Πολ.Δ., λόγο της αιτήσεώς τους είναι αβάσιμα.
ΙΙΙ.- Ο έκτος λόγος του αναιρετηρίου, με τον οποίο και υπό την επίκληση του άρθρου 559 αριθ. 14 του Κ.Πολ.Δ. οι αναιρεσείοντες υποστηρίζουν ότι το Εφετείο παρά τον νόμο δεν κήρυξε απαράδεκτη την αγωγή της αναιρεσίβλητης λόγω αοριστίας (αντιφατικότητας), είναι απαράδεκτος κατά το άρθρο 562 παρ. 2 του Κ.Πολ.Δ., αφού, όπως προκύπτει από την έφεση των αναιρεσειόντων, οι τελευταίοι δεν είχαν προτείνει στο Εφετείο ισχυρισμό για αοριστία της αγωγής, πράγμα άλλωστε που ούτε οι ίδιοι επικαλούνται με την αίτησή τους, καθιστώντας έτσι τον λόγο αυτόν και αόριστο.
IV.- Με τους πρώτο και δεύτερο λόγους του αναιρετηρίου προσάπτεται η αιτίαση ότι το Εφετείο με το να απορρίψει ως μη νόμιμη την ένσταση καταχρηστικής ασκήσεως του δικαιώματος της αναιρεσίβλητης που οι ίδιοι είχαν προτείνει πρωτοδίκως και κατ' έφεση με την αιτιολογία ότι τα επικαλούμενα περιστατικά δεν συνιστούν κατάχρηση δικαιώματος εκ μέρους της αναιρεσίβλητης κατά την έννοια της διάταξης του άρθρου 281 του Α.Κ., παραβίασε τη διάταξη αυτή ευθέως, με την μη εφαρμογή της αλλά και πλαγίως, με ανεπαρκείς αιτιολογίες. Ο πρώτος από τους ανωτέρω λόγους, από το άρθρο 559 αρ. 1 του Κ.Πολ.Δ., είναι αβάσιμος, αφού τα περιστατικά που επικαλέστηκαν οι αναιρεσείοντες με τις προτάσεις τους, όπως από αυτές προκύπτουν, και τα οποία αναφέρονται στην αναιρεσιβαλλομένη, δεν είναι ικανά πράγματι να καταστήσουν καταχρηστική την άσκηση του δικαιώματος της αναιρεσίβλητης, ως υπερβαίνουσα, και μάλιστα προφανώς, τα όρια που θέτει η προρρηθείσα διάταξη του άρθρου 281 του Α.Κ. στην άσκηση του δικαιώματος. Ο δεύτερος από τους ίδιους λόγους, από τον αριθμό 19 του άρθρου 559 του Κ.Πολ.Δ., είναι απαράδεκτος, αφού ο λόγος αυτός προϋποθέτει την ουσιαστική έρευνα του προβληθέντος ισχυρισμού εκ μέρους του δικαστηρίου, η οποία μπορεί να ελεγχθεί αναιρετικώς για ανεπαρκείς κ.λ.π. αιτιολογίες, πράγμα που δεν συμβαίνει εν προκειμένω, κατά τα αμέσως προεκτεθέντα.
V.- Κατά το άρθρο 1710 παρ. 1 του Α.Κ. κατά τον θάνατο του προσώπου η περιουσία του ως σύνολο (κληρονομία) περιέρχεται από τον νόμο ή από διαθήκη σε ένα ή περισσότερα πρόσωπα (κληρονόμοι), κατά δε το άρθρο 1879 του Α.Κ. εφόσον δεν έχει παραγραφεί η αγωγή περί κλήρου ο νομέας της κληρονομίας δεν μπορεί να επικαλεστεί έναντι του κληρονόμου τη χρησικτησία πράγματος το οποίο έχει στη νομή του ως ανήκον στην κληρονομία. Από τις διατάξεις αυτές προκύπτει ότι α) πράγμα που κατά τον θάνατο του κληρονομουμένου έχει εκφύγει της περιουσίας του και δεν ανήκει σ' αυτόν δεν αποτελεί στοιχείο της κληρονομίας και δεν περιέρχεται στους κληρονόμους του, και ότι β) ο νομέας του πράγματος αυτού μπορεί να επικαλεστεί τη χρησικτησία του έναντι του κληρονόμου, αφού τούτο δεν ανήκει στην κληρονομία και αυτός δεν το νέμεται ως κληρονόμος.
Εν προκειμένω, οι αναιρεσείοντες είχαν προτείνει στο πρωτοβάθμιο δικαστήριο και στο Εφετείο, προς απόκρουση της αγωγής της αναιρεσίβλητης, μεταξύ των άλλων ότι οι ίδιοι νέμονταν το αναφερόμενο οικόπεδο, εμβαδού 295,40τ.μ., τμήμα μείζονος ακινήτου, εμβαδού 552,28 τ.μ. που ανήκε σ' αυτούς και στον κληρονομούμενο αδελφό τους εξ αδιαιρέτου, από το έτος 1974 και μετά την άτυπη παραχώρηση προς αυτούς από τον κληρονομούμενο και της δικής του (συν-) νομής, μέχρι τον κατά τα ανωτέρω θάνατο του τελευταίου (3-8-2002), έχοντας κτίσει ήδη στο οικόπεδο αυτό πολυώροφη οικοδομή, και ότι επομένως, ισχυρίστηκαν οι αναιρεσείοντες, το εν λόγω οικόπεδο, φερόμενο, κατόπιν συμφωνίας των τριών αδελφών, ως αγορασθέν (εν έτει 1952) μόνο στο όνομα του μετέπειτα θανόντος αδελφού τους, κατά τον θάνατο του τελευταίου είχε εκφύγει της περιουσίας του και δεν ήταν κληρονομιαίο ακίνητο, αφού ήδη από το έτος 1994, οπότε συμπληρώθηκε εικοσαετής νομή των ιδίων (αναιρεσειόντων) επί του ειρημένου ακινήτου, τούτο είχε περιέλθει στην αποκλειστική κυριότητα των τελευταίων οι οποίοι και το νέμονταν μέχρι την άσκηση της αγωγής της αναιρεσίβλητης ως κύριοι και όχι ως κληρονόμοι του θανόντος αδελφού τους. Το Εφετείο, όπως προκύπτει από την απόφασή του, απέρριψε ως μη νόμιμο τον ανωτέρω ισχυρισμό των αναιρεσειόντων, οι οποίοι ζητούσαν, επικουρικώς, να εξαιρεθεί το προαναφερθέν ακίνητο από το κληρονομικό δικαίωμα της αναιρεσίβλητης, απορριπτομένης κατά τούτο της αγωγής, με την αιτιολογία ότι, όπως εκτίμησε τον ισχυρισμό αυτόν το Εφετείο, οι αναιρεσείοντες νέμονταν το ακίνητο ως κληρονόμοι του θανόντος αδελφού τους (κληρονομιαίο ακίνητο) αλλά δεν επεκαλούντο παραγραφή της περί κλήρου αγωγής της αναιρεσίβλητης, η οποία άλλωστε και δεν είχε συμπληρωθεί. Οι προπαρατεθέντες ισχυρισμοί των αναιρεσειόντων, κατ' ορθήν εκτίμησή τους, δεν υπάγονται στη ρύθμιση του άρθρου 1879 του Α.Κ. για την χρησικτησία έναντι του κληρονόμου που προαναφέρθηκε, αλλά σ' εκείνην του άρθρου 1045, σε συνδυασμό με τα άρθρα 1710 παρ. 1 και 1879, του Α.Κ. Ενόψει όμως του ότι η αναιρεσίβλητη ζητούσε απλώς την αναγνώριση του κληρονομικού της δικαιώματος στην επίδικη κληρονομία, χωρίς να διεκδικεί τα κληρονομιαία αντικείμενα ή να τα προσδιορίζει ατομικώς, ο ανωτέρω ισχυρισμός προβλήθηκε πρόωρα και αλυσιτελώς στην ένδικη διαφορά, και ήταν απορριπτέος γι' αυτόν τον λόγο και όχι ως μη νόμιμος. Επομένως και αφού αντικατασταθεί η ως άνω εσφαλμένη αιτιολογία της αναιρεσιβαλλομένης με την παρούσα, σύμφωνα με το άρθρο 578 του Κ.Πολ.Δ., πρέπει να απορριφθούν οι τρίτος και τέταρτος, από το άρθρο 559 αρ. 1 (όχι και 19, αφού πρόκειται για νομική και μόνο παραδοχή του Εφετείου) του Κ.Πολ.Δ., λόγοι του αναιρετηρίου με τους οποίους πλήττεται η ανωτέρω παραδοχή του Εφετείου, ως αβάσιμοι.
VI.- Κατά το άρθρο 1786 του Α.Κ. η διαθήκη είναι ακυρώσιμη και όταν ο διαθέτης παρέλειψε μεριδούχο που γεννήθηκε ή έγινε μεριδούχος μετά τη σύνταξή της, κατά δε το άρθρο 1787 του Α.Κ. στην περίπτωση αυτή του άρθρου 1786 την ακύρωση της διαθήκης μπορεί να τη ζητήσει μόνο ο μεριδούχος που παραλείφθηκε. Σκοπός των διατάξεων αυτών είναι η προστασία του εξ αδιαθέτου κληρονομικού δικαιώματος του παραλειφθέντος μεριδούχου, ο οποίος άλλωστε και μόνον, κατά τα προεκτεθέντα, δικαιούται να ζητήσει την ακύρωση της διαθήκης. Παρέπεται ότι στην ανωτέρω περίπτωση δεν ακυρώνεται ολόκληρη η διαθήκη, αλλά μόνο στο μέτρο που είναι αναγκαίο για την προστασία της εξ αδιαθέτου μερίδας του παραλειφθέντος μεριδούχου. Υπό την αντίθετη εκδοχή η ακύρωση αυτή θα ευνοούσε όχι μόνο τον τελευταίο (παραλειφθέντα) αλλά και άλλα πρόσωπα που ο διαθέτης, κατά την εκπεφρασμένη, εμμέσως πλην σαφώς, στη διαθήκη βούλησή του δεν τα ήθελε ως κληρονόμους, όπως συμβαίνει ιδίως όταν υπήρχαν και άλλοι εξ αδιαθέτου κληρονόμοι των οποίων την ύπαρξη γνώριζε ο διαθέτης κατά τη σύνταξη της διαθήκης και παρά ταύτα επέλεξε να μην τους τιμήσει.
Εν προκειμένω, όπως προκύπτει από την προσβαλλόμενη απόφαση, σε συνδυασμό με το αιτητικό της αγωγής της αναιρεσίβλητης, η οποία (αναιρεσίβλητη), ως μετέπειτα (1975) σύζυγος του κληρονομουμένου, έγινε νόμιμος μεριδούχος του (άρθρ. 1820, 1825 του Α.Κ.) μετά τη σύνταξη της διαθήκης (1966), το Εφετείο ακύρωσε την εν λόγω διαθήκη μόνον κατά το μέρος της που αφορά το εξ αδιαθέτου κληρονομικό δικαίωμα της αναιρεσίβλητης επί της κληρονομίας του θανόντος συζύγου της και κατά το οποίο και μόνο θίγεται, με την ακύρωση αυτή, το εκ της ιδίας διαθήκης κληρονομικό δικαίωμα των αναιρεσειόντων. Επομένως οι έβδομος και όγδοος λόγοι του αναιρετηρίου, με τους οποίους προσάπτεται στην αναιρεσιβαλλομένη η αναιρετική πλημμέλεια των αριθμών 1 και 19 του άρθρου 559 του Κ.Πολ.Δ. για την καθ' ολοκληρίαν ακύρωση της επίδικης διαθήκης, στηρίζονται σε εσφαλμένη προϋπόθεση και είναι αβάσιμοι.
VII.- Κατ' ακολουθίαν των ανωτέρω πρέπει να απορριφθεί η αίτηση αναιρέσεως και να συμψηφιστούν τα δικαστικά έξοδα των διαδίκων κατά τα άρθρα 179 τελ. περ., 183 εδ. β' του Κ.Πολ.Δ.

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Απορρίπτει την από 26 Μαρτίου 2009 αίτηση των Η. Α. και Χ. Α. για αναίρεση της υπ' αριθμ. 2666/2008 αποφάσεως του Εφετείου Θεσσαλονίκης.
Συμψηφίζει τα δικαστικά έξοδα των διαδίκων.-
Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στην Αθήνα στις 14 Μαΐου 2013. Και
Δημοσιεύθηκε στην Αθήνα σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του στις 5 Ιουνίου 2013.
Ο ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ