η ΕΠΟΤΕΙΑ - Επιτροπεία ανηλίκου κατά τον Αστικό Κώδικα στο κεφάλαιο του οικογενειασκού ΔΙκαίου και τι προβλέπουν τα σχετικά άρθρα 1589 επόμενα του ΑΚ - ΑΝΑΛΥΣΗ - Οι κυριότερες ρυθμίσεις του νέου δικαίου της επιτροπείας απο την οπτική γωνία του δικονομικού δικαίου Περαιτέρω με το ν. 2447.1996

..

Οι κυριότερες ρυθμίσεις του νέου δικαίου της επιτροπείας απο την οπτική γωνία του δικονομικού δικαίου..

Περαιτέρω με το ν. 2447.1996 αντικαταστάθηκε και το 14ο κεφάλαιο του τέταρτου βιβλίου του αστικού κώδικα (άρθρα 1589-1665) για την επιτροπεία, υπο την οποία ήδη θα τελούν ο ανήλικος, όταν κανένας απο τους γονείς του δεν έχει ή δεν μπορεί ν' ασκήσει τη γονική μέριμνα, όταν το δικαστήριο διορίσει επίτροπο κατά τα άρθρα 1532 και 1535 ή αναθέσει την άσκηση της γονικής μέριμνας σε τρίτον κατά τα άρθρα 1513 και 1514, καθώς και όταν συντρέχουν οι περιπτώσεις των άρθρων 1660 και 1661 (νέα ΑΚ 1589).

Όργανα της επιτροπείας είναι το δικαστήριο, ο επίτροπος και το εποπτικό συμβούλιο (νέα ΑΚ 1590).

Ύστερα απο αίτηση ή και αυτεπαγγέλτως το δικαστήριο διατάσσει την επιτροπεία, διορίζει τον επίτροπο και ορίζει τα σχετικά με την οργάνωση και τη λειτουργία της, σύμφωνα με το νόμο (νέα ΑΚ 1591). Οι δημόσιοι και οι δημοτικοί υπάλληλοι, οι εισαγγελείς και τα όργανα των αρμόδιων κοινωνικών υπηρεσιών οφείλουν να γνωστοποιούν στο δικαστήριο κάθε περίπτωση που συνεπάγεται το διορισμό επιτρόπου αμέσως μόλις την πληροφορούνται κατά την άσκηση των καθηκόντων τους. Την ίδια υποχρέωση έχουν και οι συγγενείς εξ αίματος του ανηλίκου έως τον τρίτο βαθμό.

Ο επίτροπος διορίζεται πάντοτε από το δικαστήριο (νέα ΑΚ 1592), κατα προτίμηση ένα από τα αναφερόμενα στη συνέχεια πρόσωπα, και με τημε την ακόλουθη σειρά, ο ενήλικος σύζυγος του ανηλίκου, το φυσικό ή νομικό πρόσωπο που ορίστηκε με διαθήκη ή με δήλωση στον ειρηνοδίκη ή σε συμβολαιογράφο από όποιον ασκούσε τη γονική μέριμνα κατά το χρόνο της δήλωσης και κατά το θάνατό του, το κατά την κρίση του δικαστηρίου καταλληλότερο πρόσωπο με προτίμηση προς τους πλησιέστερους συγγενείς του ανηλίκου. Δεν διορίζεται επίτροπος αυτός που κατα το νόμο πρέπει να προτιμηθεί, αν συντρέχει ένας από τους λόγους του άρθρου 1595, αν ο ίδιος αποποιείται την επιτροπεία ή αν αυτό επιβάλλεται από το συμφέρον του ανηλίκου.

Το δικαστήριο κατά το διορισμό του επιτρόπου συνεκτιμά υποχρεωτικά και την έρευνα της αρμόδιας κοινωνικής υπηρεσίας και αποφασίζει, αφού ακούσει, αν αυτό είναι δυνατόν, τους πλησιέστερους συγγενείς του ανηλίκου, καθώς και κάθε άλλο πρόσωπο, το οποίο μπορεί κατά την κρίση του να το διαφωτίσει (νέα ΑΚ 1593).

Το δικαστήριο διορίζει για τον ανήλικο έναν επίτροπο, εκτός αν ιδιαίτεροι λόγοι που αναφέρονται στο συμφέρον του ανηλίκου επιβάλλουν το διορισμό περισσοτέρων (συνεπίτροποι). Ένας μόνο επίτροπος διορίζεται και αν ακόμη είναι περισσότερα τα ανήλικα τέκνα των ίδιων γονέων. Όταν όμως συγκρούονται μεταξύ τους τα συμφέροντα των ανήλικων αδελφών, διορίζεται διαφορετικός επίτροπος για κάθε ανήλικο που έχει αντίθετο συμφέρον ή, αν η αντίθεση περιορίζεται σε ορισμένα θέματα ή είναι προσωρινή, ειδικός επίτροπος (νέα ΑΚ 1594).

Δεν διορίζεται επίτροπος αυτός που δεν έχει πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα, ο ενήλικος, για τον οποίο έχει διοριστεί προσωρινός δικαστικός συμπαραστάτης, σύμφωνα με το άρθρο 1672 και όποιος αποκλείστηκε από την επιτροπεία με διάταξη τελευταίας βούλησης εκείνου που δικαιούται να υποδείξει το πρόσωπο του επιτρόπου (νέα ΑΚ 1595). Άν διοριστεί επίτροπος πρόσωπο που δέν έχει πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα, η απόφαση είναι αυτοδικαίως άκυρη και ο διορισμός δέν παράγει έννομα αποτελέσματα. Σε περίπτωση διορισμού προσώπου που εμπίπτει σε μια από τις άλλες δυό αναφερόμενες περιπτώσεις αποκλεισμού, το δικαστήριο οφείλει να ανακαλέσει το διορισμό και αυτεπαγγέλτως, αλλά ώς τότε ο διορισμός παράγει όλα τα έννομα αποτελέσματά του (νέα ΑΚ 1596).

Το δικαστήριο έχει εξουσία, εκτιμώντας το συμφέρον του ανηλίκου, να επιφυλαχθεί, όταν διορίζει επίτροπο, να τον αντικαταστήσει για την περίπτωση που θα συνέβαινε ή δεν θα συνέβαινε συγκεκριμένο γεγονός (νέα ΑΚ 1597).

Η απόφαση για το διορισμό του επιτρόπου καταχωρίζεται σε ειδικό δημόσιο βιβλίο, που τηρείται στη γραμματεία του δικαστηρίου, και επιδίδεται στον επίτροπο και στην αρμόδια κοινωνική υπηρεσία με την επιμέλεια της γραμματείας του δικαστηρίου (νέα ΑΚ 1598).

Ο διοριζόμενος έχει κατ' αρχήν δικαίωμα ν' αποποιηθεί το διορισμό του, όπως επίσης έχει δικαίωμα να παραιτηθεί μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, εφόσον συντρέχει σπουδαίος λόγος (νέα ΑΚ 1599). Κατ' εξαίρεση δέν έχουν δικαίωμα αποποίησης του διορισμού τους ως επιτρόπου το ίδρυμα ή το σωματείο που έχουν συσταθεί ειδικά για το σκοπό αυτό και διαθέτουν το κατάλληλο προσωπικό και υποδομή, καθώς και η αρμόδια κοινωνική υπηρεσία, που διορίζονται στην περίπτωση που δέ βρίσκεται κατάλληλο φυσικό πρόσωπο για να διοριστεί επίτροπος (νέα ΑΚ 1600).

Αν για οποιοδήποτε λόγο δέ διορίστηκε ακόμη επίτροπος ή αυτός που έχει διοριστεί εμποδίζεται να εκπληρώσει τα καθήκοντά του, αποποιείται το διορισμό του ή παραιτείται, ο προϊστάμενος της κοινωνικής υπηρεσίας παίρνει σε επείγουσες περιπτώσεις αυτεπαγγέλτως όλα τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία του προσώπου και της περιουσίας του ανηλίκου. Άν υπάρχει επείγουσα ανάγκη να εκπροσωπηθεί ο ανήλικος σε συγκεκριμένη δικαιοπραξία ή δίκη, το δικαστήριο με προσωρινή διαταγή του διορίζει, με αίτηση των συγγενών ή και αυτεπαγγέλτως, προσωρινό επίτροπο (νέα ΑΚ 1601). Σ' αυτές τις περιπτώσεις, ώσπου να επιληφθεί η κοινωνική υπηρεσία, οι εξ αίματος συγγενείς του ανηλίκου ώς τον τρίτο βαθμό οφείλουν, άν συντρέχει ανάγκη, να μεριμνούν για το πρόσωπό του και τη συντήρηση της περιουσίας του (νέα ΑΚ 1602).

Άν έχουν διοριστεί περισσότεροι επίτροποι και διαφωνούν, αποφασίζει το εποπτικό συμβούλιο. Με αίτηση του επιτρόπου που διαφωνεί ή οποιουδήποτε άλλου έχει έννομο συμφέρον, το δικαστήριο μπορεί ν' αποφασίσει διαφορετικά (νέα ΑΚ 1605).

Το εποπτικό συμβούλιο διορίζεται απο το δικαστήριο συγχρόνως με το διορισμό του επιτρόπου. Μέλη του εποπτικού τούτου συμβουλίου, περιλαμβανομένου και του προέδρου του, διορίζονται τρείς έως πέντε κατ' αρχήν συγγενείς του ανηλίκου ή φίλοι των γονέν του (νέα ΑΚ 1634). Στις περιπτώσεις που ως προσωρινός ή οριστικός επίτροπος ενεργεί η κοινωνική υπηρεσία, όπως επίσης όταν δεν προβλέπεται ή δεν έχει συγκροτηθεί ακόμη εποπτικό συμβούλιο, καθώς και όταν διορίζεται απο το δικαστήριο ειδικός επίτροπος, τα έργα του εποπτικού συμβουλίου ασκεί ο ειρηνοδίκης (νέα ΑΚ 1635). Το εποπτικό συμβούλιο συνεδριάζει κάθε φορά που το συγκαλεί ο πρόεδρός του, ο οποίος υποχρεούται προς τούτο αν το ζητήσουν ένα από τα μέλη του ή ο επίτροπος (νέα ΑΚ 1637).

Το εποπτικό συμβούλιο, εκτός από τις αρμοδιότητες που του ανατίθενται με ειδικές διατάξεις, όπως λχ ο έλεγχος των λογαριασμών που υποβάλλει ο επίτροπος (νέα ΑΚ 1643), εποπτεύει γενικότερα το σύνολο της δράσης του επιτρόπου. Σε περίπτωση που ο επίτροπος διαφωνεί με τις αποφάσεις του, αποφασίζει το δικαστήριο με αίτηση του επιτρόπου, όποιου άλλου έχει έννομο συμφέρον ή και αυτεπαγγέλτως (νέα ΑΚ 1642).

Σε περίπτωση επείγουσας ανάγκης και εφόσον το εποπτικό συμβούλιο δεν μπορεί για οποιοδήποτε λόγο να συνεδριάσει, αποφασίζει μόνος του ο πρόεδρος (νέα ΑΚ 1644), και σε περίπτωση δικού του κωλύματος ο προϊστάμενος της αρμόδιας κοινωνικής υπηρεσίας.

Η αρμόδια κοινωνική υπηρεσία επικουρεί το εποπτικό συμβούλιο στο έργο του, παρέχοντας σ' αυτό, όταν το ζητεί, πληροφορίες σχετικές με τον τρόπο που εκπληρώνει τα καθήκοντά του ο επίτροπος, καθώς και τις διαπιστώσεις της για την εν γένει προσωπική κατάσταση του ανηλίκου (νέα ΑΚ 1645).

Εξ άλλου η αρμόδια κοινωνική υπηρεσία οφείλει ν' αναγγέλλει στο δικαστήριο χωρίς καθυστέρηση κάθε περίπτωση που καθιστά αναγκαία την αυτεπάγγελτη ενέργειά του υπέρ ανηλίκου, να διαβιβάζει σ' αυτό κάθε χρήσιμο στοιχείο και πληροφορία και να υποβάλλει σχετικές προτάσεις (νέα ΑΚ 1646).

Κατα την έναρξη της επιτροπείας ο επίτροπος οφείλει να προκαλέσει απόφαση του εποπτικού συμβουλίου, που να ορίζει κατά προσέγγιση την ετήσια δαπάνη για την επιμέλεια του προσώπου και τη διοίκηση της περιουσίας του ανηλίκου. Το δικαστήριο με αίτηση του επιτρόπου ή και αυτεπαγγέλτως μπορεί να αποφασίζει διαφορετικά (νέα ΑΚ 1612).

Αν στην περιουσία του ανηλίκου υπάρχουν ή περιέλθουν κατά τη διάρκεια της επιτροπείας μετρητά χρήματα, ο επίτροπος οφείλει χωρίς καθυστέρηση να χρησιμοποιήσει παραγωγικά ή να τοποθετήσει κατά τρόπον επωφελή το ποσό που απομένει μετά την αφαίρεση της ετήσιας δαπάνης. Ο τρόπος με τον οποίο γίνεται η τοποθέτηση των χρημάτων προσδιορίζεται από τον επίτροπο και εγκρίνεται από το εποπτικό συμβούλιο. Αν το εποπτικό συμβούλιο αρνείται την έγκριση, αποφασίζει το δικαστήριο (νέα ΑΚ 1613).

Ο επίτροπος οφείλει να διοικεί την περιουσία που παραχωρήθηκε στον ανήλικο με χαριστική πράξη εν ζωή ή που περιήλθε σ' αυτόν με διαθήκη, σύμφωνα με τους όρους που έθεσε ο δωρητής ή ο διαθέτης. Το δικαστήριο μπορεί να επιτρέψει παρέκκλιση από αυτούς τους όρους, αν το επιβάλλει το συμφέρον του ανηλίκου (νέα ΑΚ 1616). Αν ο δωρητής ή ο διαθέτης ορίσουν να μην έχει τη διοίκηση της περιουσίας που παραχώρησαν ο επίτροπος και δεν όρισαν το πρόσωπο που θα έχει τη διοίκηση αυτής της περιουσίας, το δικαστήριο διορίζει ειδικό επίτροπο.

Με μόνη την άδεια του εποπτικού συμβουλίου ο επίτροπος δικαιούται στο όνομα του ανηλίκου να εκμισθώνει ή να μισθώνει ακίνητα, να συνάπτει σύμβαση με αντικείμενο την παροχή της εργασίας του ανηλίκου ή σύμβαση μαθητείας και να επιχειρεί κάθε άλλη πράξη που υπερβαίνει τα όρια της τακτικής διαχείρισης, εφόσον ο νόμος δέν ορίζει διαφορετικά (νέα ΑΚ 1619, πρβλ. και 1620).

Επίσης με μόνη την άδεια του εποπτικού συμβουλίου ο επίτροπος έχει δικαίωμα ν' ασκεί ή ν' ανακαλεί στο όνομα του ανηλίκου εμπράγματη αγωγή για ακίνητο ή άλλη αγωγή με αντικείμενο που λόγω ποσού υπάγεται στην αρμοδιότητα του πολυμελούς πρωτοδικείου ή αγωγή που αφορά την προσωπική κατάσταση. Το ίδιο ισχύει και για την αγωγή του ανηλίκου για διανομή κοινού πράγματος. Η έλλειψη της άδειας εξετάζεται από το δικαστήριο και αυτεπαγγέλτως (νέα ΑΚ 1621). Άδεια όμως του εποπτικού συμβουλίου δέν απαιτείται προκειμένου να ληφθούν απο τον επίτροπο προσωρινά μέτρα για την εξασφάλιση των συμφερόντων του ανηλίκου σε επείγουσες περιπτώσεις.

Στις περιπτώσεις που το εποπτικό συμβούλιο αρνείται να χορηγήσει τη ζητούμενη άδεια, αποφασίζει το δικαστήριο (νέα ΑΚ 1622).

Ύστερα από γνωμοδότηση του εποπτικού συμβουλίου, το δικαστήριο μπορεί να παρέχει στον επίτροπο γενική άδεια να επιχειρεί απεριορίστως τις προαναφερόμενες πράξεις, εφόσον κρίνει ότι η άδεια αυτή είναι αναγκαία ή ωφέλιμη για τη διοίκηση της περιουσίας του ανηλίκου και ιδίως για την εκμετάλλευση επιχείρησής του. Με τον ίδιο τρόπο και τις ίδιες προϋποθέσεις μπορεί να δοθεί στον επίτροπο γενική άδεια να δανείζεται στο όνομα του ανηλίκου, να αναδέχεται ξένο χρέος και να παρέχει εγγύηση για χάρη της εκμετάλλευσης επιχείρησης του ανηλίκου (νέα ΑΚ 1623).

Άδεια του δικαστηρίου ύστερα απο γνωμοδότηση του εποπτικού συμβουλίου απαιτείται για τις ακόλουθες πράξεις του επιτρόπου:

(α) για να διαθέτει την περιουσία του ανηλίκου συνολικά ή κατά ένα μέρος της,

(β) να εκποιεί ή ν' αποκτά με αντάλλαγμα ακίνητο ή εμπράγματο δικαίωμα σε ξένο ακίνητo,

(γ)να εκχωρεί απαίτηση που έχει αντικείμενο τη μεταβίβαση ακινήτου στον ανήλικο,

(δ) να εκποιεί τίτλους και τα πολύτιμα αντικείμενα,

(ε) να επιχειρεί οποιοδήποτε έργο σε ακίνητο του ανηλίκου που η δαπάνη του υπερβαίνει το όριο της ετήσιας δαπάνης που έχει εγκριθεί για τον ανήλικο,

(ς) να εκποιεί εμπορική, βιομηχανική ή άλλη επιχείρηση που περιλαμβάνεται στην περιουσία του ανηλίκου, ν' αποφασίζει τη διάλυση και την εκκαθάρισή της, καθώς και να ιδρύει νέα επιχείρηση,

(ζ) να εκμισθώνει ακίνητο του ανηλίκου για χρόνο που υπερβαίνει τα εννέα έτη,

(η) να δανείζει ή να δανείζεται,

(θ) να παραιτείται από ασφάλεια για απαίτηση του ανηλίκου ή να ελαττώνει μια τέτοια ασφάλεια,

(ι) να συνάπτει συμβιβασμό ή συμφωνία περί διαιτησίας για αντικείμενο που η αξία του υπερβαίνει το όριο της ετήσιας δαπάνης που έχει οριστεί για τον ανήλικο,

(ια) να εγγυάται ή να αναδέχεται από επαχθή αιτία ξένο χρέος (νέα ΑΚ 1624).

Επιπροσθέτως άδεια του δικαστηρίου, ύστερα απο γνωμοδότηση του εποπτικού συμβουλίου απαιτείται προκειμένου ο επίτροπος ν' αποποιηθεί κληρονομία ή να παραιτηθεί από τη νόμιμη μοίρα κληρονομίας που επάγεται στον ανήλικο, να αποδεχθεί κληροδοσία ή δωρεά που συνεπάγεται βάρη και να αποποιηθεί κληροδοσία που περιέρχεται στον ανήλικο (νέα ΑΚ 1625).

Ο επίτροπος δεν μπορεί να εκπροσωπήσει τον ανήλικο σε δικαιοπραξίες και σε δίκες, όπου τα συμφέροντα του ανηλίκου συγκρούονται με τα δικά του ή του συζύγου του ή των συγγενών του, σε ευθεία γραμμή εξ αίματος ή εξ αγχιστείας απεριόριστα και σε πλάγια γραμμή εξ αίματος έως το δεύτερο βαθμό (νέα ΑΚ 1627). Σε μια τέτοια περίπτωση, όπως και σε κάθε άλλη περίπτωση κωλύματος, το δικαστήριο διορίζει, με αίτηση του επιτρόπου ή και αυτεπαγγέλτως ειδικό επίτροπο. Όταν ο ειδικός επίτροπος διορίζεται για να αναπληρώσει τον επίτροπο προσωρινά σε όλα τα έργα του λόγω κωλύματός του, το δικαστήριο μπορεί να ορίσει και τη διάρκεια της ειδικής επιτροπείας (νέα ΑΚ 1628).

Κάθε φορά που προβλέπεται από το νόμο ο διορισμός ειδικού επιτρόπου, ισχύουν, ως προς τη διαδικασία του διορισμού, τις αρμοδιότητες και την εν γένει δράση του, οι διατάξεις για την επιτροπεία (νέα ΑΚ 1629).

Κάθε πράξη του επιτρόπου που επιχειρήθηκε χωρίς τις διατυπώσεις που τάσσει ο νόμος είναι άκυρη. Την ακυρότητα προτείνουν ο επίτροπος, ο ανήλικος και οι καθολικοί ή ειδικοί διάδοχοί του (νέα ΑΚ 163).

Το δικαστήριο μπορεί, κατά τις περιστάσεις, να ορίζει, ύστερα από σχετική αίτηση και τη γνώμη του εποπτικού συμβουλίου, αμοιβή για την απασχόληση του επιτρόπου, ανάλογη με τους κόπους του και το μέγεθος της περιουσίας που διαχειρίζεται. Αν η περιουσία αυτή δεν επαρκεί για να καταβληθεί στον επίτροπο αμοιβή ανάλογη με την έκταση της απασχόλησής του ή αν δεν υπάρχει καθόλου περιουσία και το δικαστήριο κρίνει ότι πρέπει, λόγω των ειδικών περιστάσεων, να καταβληθεί αμοιβή, η αμοιβή την οποία καθορίζει καταβάλλεται στον επίτροπο από το δημόσιο ταμείο, όπως ορίζει ο νόμος (νέα ΑΚ 1631). Ο επίτροπος δικαιούται να απαιτήσει να του καταβληθεί κάθε δαπάνη που είναι αναγκαία για τη διεξαγωγή της επιτροπείας, σύμφωνα με τις διατάξεις για την εντολή.

Ο γονέας που δικαιούται να υποδείξει επίτροπο με διαθήκη του ή με δήλωση στον ειρηνοδίκη ή σε συμβολαιογράφο, μπορεί να απαλλάσσει τον επίτροπο από τους περιορισμούς των άρθρων 1613 και 1614. Η απαλλαγή αυτή δεν ισχύει, αν το δικαστήριο κρίνει ότι θέτει σε κίνδυνο τα συμφέροντα του ανηλίκου (νέα ΑΚ 1633).

Πριν από κάθε απόφαση οποιουδήποτε οργάνου της επιτροπείας, αυτό οφείλει, ανάλογα με την ωριμότητα του ανηλίκου, να ακούει και τη δική του γνώμη (νέα ΑΚ 1647). Εξ άλλου κάθε απόφαση οποιουδήποτε οργάνου της επιτροπείας πρέπει να αποβλέπει στο συμφέρον του ανηλίκου (νέα ΑΚ 1648).

Το δικαστήριο, ύστερα απο αίτηση του εποπτικού συμβουλίου ή και αυτεπαγγέλτως, έχει εξουσία να πάψει τον επίτροπο, όταν συντρέχει σπουδαίος λόγος, ιδίως αν κρίνει ότι η συνέχιση της επιτροπείας του μπορεί να θέσει σε κίνδυνο, λόγω παραμέλησης των καθηκόντων του ή για άλλο λόγο, τα συμφέροντα του ανηλίκου (νέα ΑΚ 1651).

ΚΩΣΤΑΣ ΜΠΕΗΣ